درباره فلسفه و نمادهای سفره هفت سین چه می‌دانید؟

حسین حجت پناه، جامعه شناس درباره سنت‌های ایرانی، گفت: سنت‌های ایرانی فلسفه‌ای دارند که نسبت ما را با خود، طبیعت، جامعه و دنیا حفظ می‌کند؛ در نتیجه بسیار شادی آفرین و تأثیرگذار است.

وی ادامه داد: چهارشنبه سوری نیز جشنی است که در آن با حفظ نظم و نسبت‌ها این تأثیرگذاری را دارد. یکی از روانشناسان مشهور به نام هگل می‌گوید ایرانی‌ها اولین مردمانی بودند که موفق به تشکیل دولت شدند.

حجت پناه بیان داشت: تشکیل دولت برای اولین بار در تاریخ مبانی عینی و ذهنی دارد که یکی از آن‌ها جشن است. مراسم و جشن‌ها یکی از ستون‌های اصلی فرهنگ و دولت ایران بودند و تمامی آن‌ها با امور الهی و قدسی ارتباط داشتند.

وی افزود: چهارشنبه سوری در گذشته شکل دیگری داشت، اما بعد از ورود اسلام به ایران تغییراتی داشت. برای مثال از آن جایی که روز چهارشنبه از دیدگاه اعراب نحس است؛ در نتیجه ما با جشن چهارشنبه سوری نحوست آخرین چهارشنبه سال را دفع می‌کنیم.

این جامعه شناس تصریح کرد: علت استفاده از عنصر آتش آن است که آتش نماد پاکی به حساب می‌آید و بسیار مقدس شناخته می‌شود. آتش در کنار پاکی از نور برخوردار است که در فلسفه ایران باستان بسیار به آن توجه می‌شود. آتش در جشن‌های ایرانی نمایانگر سوزاندن بدی‌ها به حساب می‌آید و الهام گرفته شده از افسانه سیاوش است که در امتحان الهی خود از روی آتش گذشت.

وی افزود: سفره در هفت‌سین به نماد زمین است که در گذشته سفره‌های سبز بر زمین پهن می‌شدند. ترمه نیز نمادی از سرو است که با گذر زمان در سفره هفت سین قرار گرفت. هفت سین در ابتدا هفت شین بوده و معنای هفت روییدنی بوده است.

حجت پناه خاطرنشان کرد: سفره زیر آن معنای زمین می‌داده و رنگ سبز داشته است. غذا‌هایی که در روز‌های ابتدای عید میل می‌شدند نیز سبز بودند و حکمت خاصی داشتند. هر روییدنی بر روی سفره نیز مفهوم خاصی داشتند که با گذر زمان برخی از آن‌ها اهمیت بیشتری پیدا کردند. از مهم‌ترین عناصر سفره هفت سین می‌توان به سبزه اشاره کرد.

وی گفت: سبزه‌ها که معمولاً با گندم درست می‌شوند به دلیل آن که گندم از عناصر ابتدایی و اصلی یکجا نشینی بوده اهمیت بالایی دارند. سمنو یکی دیگر از مهم‌ترین عناصر سفره هفت‌سین به حساب می‌آید که بیان کننده یکی از مهم‌ترین فلسفه‌های ایران است.

حجت پناه متذکر شد:سمنو نشانگر وحدت در عین کثرت و کثرت در عین وحدت را نشان می‌دهد. سمنو نشانگر کثوراتی است که از یک محصول واحد به وجود می‌آید. به عنوان مثال ما برای بسیاری از غذا‌های بهاری افزودنی سرکه شیره وجود دارد که هر دو از یک ریشه می‌آیند، اما طعم متفاوتی دارند. عنصر بعدی سیب است که در فرهنگ‌های مختلف معنی مشابهی دارد که نماد سلامت به حساب می‌آید.

این جامعه‌شناس افزود: سنبل نیز عنصر دیگری است که در روز نوروز می‌روید. نوروز به شدت مراسم زیست محیطی و آشتی با طبیعت است که در ۱۳ به در اوج آن دیده می‌شود. نوروز زمان پیوند با طبیعت و جهان است و افراد در آن تواضع و احترام خود را به طبیعت نشان می‌دهند.

وی ابراز کرد: سنبل معمولا بعد از ۱۳ به در شادابی خود را از دست می‌دهند و متناسب با همان دوره عید هستند. از مباحث دیگری که در نوروز اهمیت بالایی دارند آب و نور هستند. اگر بخواهیم مسئله آب در دوران امروزی را حل کنیم کافی است به فرهنگ اصیل ایرانی بازگردیم.

حجت پناه ادامه داد: نور نیز در قالب آینه در سفره هفت‌سین قرار دارد و روشنایی به زندگی می‌آورد. ماهی نیز از فرهنگ‌های شرق وارد سفره هفت‌سین شده و مخالف با فرهنگ اصیل ایرانی مبنی بر حفاظت از محیط زیست به حساب می‌آید.

این جامعه شناس خاطرنشان کرد: از موارد دیگری که تقریبا در تمامی فرهنگ‌ها دیده می‌شود قرار گرفتن کتاب مقدس است. در نگاه ایرانی زندگی تدبیر و تقدیر است که در آن خداوند در عین حال که به ما عقل داده، تقدیری را برای ما در نظر گرفته است./ فارس