زمستان از نیمه گذشت، آمار نگران‌کننده از بارش‌ها برای بهار و تابستان جهنمی

چهارمین سال خشکسالی در ایران؛ وضعیت بارش‌ها چطور است؟

 ایران در حال سپری کردن چهارمین سال خشکسالی است و در سال آبی جاری (ابتدای مهرماه) تاکنون بارش‌ چندانی را ثبت نکرده است.

با اینکه انتظار می‌رفت پاییز و زمستان پربارشی داشته باشیم و حتی بارش‌ها فراتر از حد نرمال پیش‌بینی شده بود، اما بر مبنای آمار ثبت شده در پی فعالیت سامانه بارشی در کشور بر اساس داده‌های سازمان هواشناسی در پی فعالیت سامانه بارشی، طی هفت روز گذشته منتهی به چهاردهم بهمن‌، به‌طور میانگین ۶.۴ میلی‌متر بارش در کشور ثبت شده، این در حالی است که میانگین بلندمدت طی این بازه زمانی ۹ میلی‌متر است، بنابراین کشور ۲۸.۷ میلی‌متر بارش کمتر دریافت کرده است.

کارشناسان معتقدند با وجود اینکه بر اساس انتظارات بارش‌های سال زراعی زودتر آغاز شد و میزان آن‌ها نیز تا اینجا بیشتر از نرمال بوده است، اما کم‌بارشی انباشته و خشکسالی‌های متوالی گذشته با یک سال بارش نرمال جبران نمی‌شود، همچنان بخش وسیعی از کشور تحت‌تأثیر درجات مختلف خشکسالی است که ضرورت مدیریت منابع آب را بیش از پیش می‌کند، از این‌رو لازم به یادآوری است که وضعیت بارشی کشور در پاییز امسال چندان مطلوب نبوده و پیش‌بینی از رشد بارندگی‌ها و انتظارها پاییز پر بارش محقق نشد، گرچه پیش‌بینی‌ها نشان می‌داد در پاییز سال جاری بارش‌ها در ایران بیشتر از حد نرمال باشد.

میزان بارش‌های از ابتدای سال آبی جاری تا ۱۳ بهمن‌ماه نسبت به دوره بلندمدت کاهش ۳۷ درصدی داشته است.

وضعیت بارشی کشور با وجود بارش‌هایی که در روزهای اخیر اتفاق افتاده همچنان امیدوارکننده نیست.

میزان بارش‌های امسال کشور هم در مقایسه با دوره بلندمدت و هم سال گذشته کاهش را نشان می‌دهد

بر اساس اطلاعات سازمان هواشناسی طی هفت روز منتهی به ۱۴ بهمن‌ماه به‌طور میانگین ۶.۴ میلیمتر بارش در کشور ثبت شده این در حالیست که میانگین بلندمدت طی این بازه زمانی ۹ میلیمتر است بنابراین کشور ۲۸.۷ میلیمتر بارش کمتر دریافت کرده است.

طی ماه جاری منتهی به ۱۴ بهمن‌ماه، ۱۶ میلیمتر میانگین بارش کشور بود اما این میزان برای بلند مدت ۱۶.۲ میلیمتر بوده است که کاهش ۰.۲ میلیمتری را نشان می‌دهد. از ابتدای فصل جاری تا ۱۴ بهمن‌ماه، کشور به‌طور میانگین ۲۷.۱ میلیمتر بارش دریافت کرده است اما این میزان در بلندمدت ۴۸.۶ است بنابراین تفاوت ۴۴.۳ میلیمتری با بلندمدت دارد.

از ابتدای سال جاری تا ۱۴ بهمن‌ماه، به‌طور میانگین ۶۰.۴ میلیمتر بارش در ایران به ثبت رسیده است که این میزان برای بلندمدت ۱۰۷.۷ میلیمتر است بنابراین طی این مدت کشور ۴۳.۹ میلیمتر کمتر بارش دریافت کرده است. طی این مدت تنها چهار استان بارش‌های بیش از نرمال دریافت کرده‌اند. اردبیل طی سال جاری به‌طور میانگین ۱۲۴.۳ میلیمتر بارش دریافت کرده است که این آمار در بلندمدت ۱۱۸.۷ است بنابراین این استان افزایش ۵.۶ میلیمتری بارش را تجربه کرده است.

خراسان شمالی نیز طی سال جاری منتهی به ۱۴ بهمن‌ماه به‌طور میانگین ۹۱ میلیمتر بارش داشته است که نسبت به میانگین ۸۷.۷ میلیمتری بارش طی بلندمدت، ۳.۳ میلیمتر بارندگی بیشتری را دریافت کرده است.

گلستان طی این مدت ۲۰۸.۲ میلیمتر بارش دریافت کرده است. میانگین بارش ثبت شده برای این استان در بلندمدت ۱۹۰.۶ میلیمتر است که افزایش ۱۷.۶ میلیمتری بارش را نشان می‌دهد.

مازندران نیز از ابتدای سال جاری تا ۱۴ بهمن‌ماه به‌طور میانگین ۳۰۳.۹ میلیمتر بارندگی داشته است که در مقایسه با بارش۳۰۱.۶ میلیمتری بلند مدت، افزایش ۲.۴ میلیمتری بارش را به ثبت رسانده است.

از سوی دیگر استانی که کمترین بارش را نسبت به شرایط نرمال ثبت کرده، کهگیلویه و بویر احمد است. این استان در حالی طی سال جاری ۲۱۷.۲ میلیمتر بارش را ثبت کرده که این میزان در بلند مدت ۴۰۴.۹ میلیمتر بود.

چند استان بارش‌های بیش از نرمال دریافت کرده‌اند؟

به این ترتیب، طی این مدت تنها چهار استان بارش‌های بیش از نرمال دریافت کرده‌اند؛ اردبیل طی سال جاری به‌طور میانگین ۱۲۴.۳ میلی‌متر بارش دریافت کرده که این آمار در بلندمدت ۱۱۸.۷ است، بنابراین این استان افزایش ۵.۶ میلی‌متری بارش را تجربه کرده است.

خراسان شمالی نیز طی سال جاری منتهی به چهاردهم بهمن‌، به‌طور میانگین ۹۱ میلی‌متر بارش داشته است که نسبت به میانگین ۸۷.۷ میلی‌متری بارش طی بلندمدت، ۳.۳ میلی‌متر بارندگی بیشتری را دریافت کرده است.

گلستان طی این مدت ۲۰۸.۲ میلی‌متر بارش دریافت کرده است. میانگین بارش ثبت شده برای این استان در بلندمدت ۱۹۰.۶ میلی‌متر است که افزایش ۱۷.۶ میلی‌متری بارش را نشان می‌دهد.

مازندران نیز از ابتدای سال جاری تا چهاردهم بهمن به‌طور میانگین ۳۰۳.۹ میلی‌متر بارندگی داشته است که در مقایسه با بارش ۳۰۱.۶ میلی‌متری بلند مدت، افزایش ۲.۴ میلی‌متری بارش را به ثبت رسانده است.

استانی که کمترین بارش را نسبت به شرایط نرمال ثبت کرده، کهگیلویه‌وبویراحمد است، این استان در حالی طی سال جاری ۲۱۷.۲ میلی‌متر بارش را ثبت کرده است که این میزان در بلندمدت ۴۰۴.۹ میلی‌متر بود.

کدام استان‌ها بیشترین و کمترین بارش زمستانه را داشتند؟

وضعیت بارش‌ها در کشور طی ۵۰ سال گذشته نزولی بوده است

احد وظیفه، رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با بیان اینکه مجموع داده‌های وزارت نیرو و هواشناسی نشان می‌دهد که روند بارش‌ها طی ۵۰ سال اخیر در کشور نزولی بوده است، اظهار کرد: این موضوع غیر از بارندگی‌های سینوسی است که یکسال بارندگی مطلوب و سالی دیگر نامناسب بوده، زیرا مبنای آن‌ها بدون ثبات با نوساناتی مواجه است، اما روند کلی این بارش‌ها به صورت کاهشی بوده و به صورت تقریبی این بارندگی‌ها بین ۰.۸ تا ۰.۹ میلی‌متر در سال کم شده است.

وی گفت: اگر به پنج دهه گذشته بازگردیم، بارندگی متوسط در کشور حدود ۲۵۰ تا ۲۶۰ میلی‌متر بوده است، اما در دهه اخیر نزدیک به ۲۰۰ تا ۲۱۰ میلی‌متر می‌رسد و بیانگر این است که ۴۰ تا ۵۰ میلی‌متر طی ۵۰ سال از کاهش متوسط بارندگی‌های کشور کاسته شده است که از شرایط ناخوشایند محسوب می‌شود، زیرا میزان بارندگی متوسط در ایران حدود یک‌سوم تا یک‌چهارم دنیا است.

رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی ادامه داد: از سوی دیگر شدت تبخیر و تعرق در ایران نسبت به متوسط جهانی بالاتر است، این دو موضوع نشان می‌دهد که همین مقدار کاهش بارش تا چه میزانی منابع آبی کشور را از دسترس خارج می‌کند، همچنین این عوامل و دخالت‌های انسانی و به نوعی سوءاستفاده و مدیریت نه‌چندان مناسب آب‌های سطحی منجر شده است که تعداد قابل توجهی از رودخانه‌ها کم‌آب شوند، به طوری که برخی رودخانه‌های دائمی تبدیل به رودهای فصلی شدند و بعضی از رودخانه‌های فصلی نیز طول حیات آنها بسیار کوتاه و با خشکی مواجه شدند.

وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه کدام مناطق ایران با کمبود بارش مواجه هستند؟ افزود: به‌طور حتم در سه سال گذشته با کم‌بارشی بسیار شدید در کشور مواجه بودیم و طی سال جاری تنها مناطق غرب، جنوب غربی بارش‌های طبیعی و بعضی نقاط تا حدودی بارندگی بیش از حد نرمال داشته‌اند و سایر نواحی به مراتب بارش‌های کمتر از حد طبیعی داشتند.

وظیفه با بیان اینکه وضعیت بارندگی‌های کلان‌شهر اصفهان نیز سال جاری نزدیک به نرمال بود، به‌ویژه بارندگی در حوضه زاینده‌رود بسیار مناسب ثبت شد، اظهار کرد: با توجه به کم‌بارشی‌هایی که از گذشته برجا مانده است، شرایط مطلوبی را شاهد نیستیم به نحوی که حتی با فرونشست دشت‌های شهر اصفهان و مناطق جنوبی خارج از شهر به خصوص شرق اصفهان روبه‌رو هستیم و این موقعیت فرونشست زمین در برخی نواحی ایران از جمله استان‌های کرمان، همدان، مناطق مرکزی، جنوب تهران، اصفهان، خراسان رضوی وجود دارد و نگرانی عمده‌ای را در سطح کشور رقم زده است.

وی گفت: کاهش بارندگی، حاصل تغییر دمایی است که در جهان رخ داده و تنها مختص کشور ایران نیست، افزایش دما در بسیاری از نقاط دنیا سبب تغییر رژیم و الگوهای بارش شده و به تناسب خشکسالی‌ها و فراوانی خشکی‌ها را در برخی مناطق مانند جنوب اروپا و منطقه خاورمیانه افزایش داده است.

 علل کاهش بارندگی‌ها در کشور

رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی اضافه کرد: بنابراین به فراخور رشد دما، سال‌های خشک بیشتری را در کشور ایران و خاورمیانه شاهد هستیم، همچنین در کشورهای جنوب اروپا مانند اسپانیا، پرتغال و یونان که امسال با خشکسالی‌های شدید و گسترده مواجه شدند و از سوی دیگر آتش‌سوزی‌های جنگل در این مناطق و همچنین آمریکای شمالی در کانادا گزارش شد.

وظیفه افزود: از این رو بخش عمده کاهش بارندگی‌ها به دلیل تغییر اقلیم و بخشی نیز از نتایج تغییرات انسان در طبیعت مانند شهرک‌سازی، جاده‌سازی یا چرای بی‌رویه دام در مراتع است که منجر به دگرگونی بافت و کاهش نفوذپذیری خاک خواهد شد و با وجود بارندگی در آن مناطق، فرصت بسیار اندکی برای نفوذ در زمین دارد یا به عبارتی آن طور که باید تغذیه‌ای انجام نمی‌شود.

وی ادامه داد: میزان بارش‌ها در ایران روند کاهش داشته است، البته مقایسه بارندگی‌ها با نوسانات روبه‌رو است، برای نمونه طی سال ۹۸ بارش متوسط کشور بیش از ۳۰۰ میلی‌متر بوده، اما در سال آبی ۱۴۰۱_۱۴۰۰ میزان بارش‌ها متوسط سالم ایران به ۱۱۵ میلی‌متر رسید که تناسب این بارندگی‌ها بیش از دو برابر است.

رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی اظهار کرد: این نوسانات بارش در کشور همواره وجود دارد، اما از سوی دیگر روند کلی میزان بارش‌ها کاهشی بوده است، به‌طوری که طی سه سال اخیر، تراز بارندگی‌ها در ایران کمتر از ۲۰۰ میلی‌متر بوده که میزان آن به اندازه متوسط بارش‌ها در ۱۰ سال گذشته است.

وی خاطرنشان کرد: چنین کمبودهایی در طبیعت فراموش نمی‌شوند، چراکه هنگام کاهش بارندگی طی یک‌سال، فعالیت‌های روزمره، فصلی و سالانه ما همچنان ماندگار است، یعنی از سفره‌های زیرزمینی برای مسائل کشاورزی، صنعت و شرب برداشت می‌کنیم، اما منابع آبی که باید از طریق بارندگی‌ها تأمین و تجدید شود تا به‌طور طبیعی سفره‌ها را تغذیه کند به هیچ‌وجه انجام نخواهد شد، زیرا از طرفی برداشت‌های بسیار بیشتر از تجدیدپذیری طبیعت است و به‌تدریج سفره‌های زیرزمینی کشور کمتر و کمتر می‌شود و این موضوع حیاتی منجر به نگرانی عظیمی برای تأمین آب در آینده، حتی مصارف شهری و آب شربخواهد بود