چرا ایرانی ها بچه دار نمی شوند؟
نگاهی به این آمارها به ما نشان میدهد نرخ رشد جمعیت ایران با کاهشی شدید روبرو شده است. 🔹بررسیهای کارشناسان نشان میدهد افزایش جمعیت به سختی رخ میدهد زیرا با گذشت زمان و با عادت کردن مردم به خانوادههای کوچکتر ترجیحات افراد تغییر کرده و بازگرداندن این ترجیحات به وضعیت گذشته آسان نیست.
مدتهاست که سیاستگذاران کشور در رابطه با وضعیت رشد جمعیتی کشور هشدار میدهند. حتی معاونتی به نام معاونت جوانی جمعیت در وزارت بهداشت وجود دارد که وظیفه سیاستگذاری در این حوزه را دارد. نرخ رشد جمعیت کشور در سال۱۴۰۱ به ۰.۶درصد رسیده است و نرخ باروری نیز به ۱.۶۶واحد. نرخ باروری در سال۱۳۵۹، ۶.۴۸ و میانگین رشد جمعیت سالانه کشور مابین سالهای ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۵ برابر با ۳.۹۱درصد بوده است. نگاهی به این آمارها به ما نشان میدهد نرخ رشد جمعیت ایران با کاهشی شدید روبهرو شده است. سیاستگذار با استفاده از مشوقهای مالی به این کاهش واکنش نشان داده است. با این حال این مشوقها چندان موثر نبودهاند؛ زیرا افزایش جمعیت بسیار دشوارتر از کاهش جمعیت رخ میدهد.
پیشینه سیاستهای جمعیتی در ایران
سیاستهای کنترل جمعیتی از زمان انقلاب سفید تا پایان حکومت پهلوی اجرایی شدند. با وقوع انقلاب اسلامی در اجرای این سیاستها مدتی وقفه رخ داد؛ با این حال اجرای این سیاستها بعد از جنگ از سر گرفته شد و تا اواسط دهه۱۳۹۰ ادامه یافت. در این زمان بود که سیاستگذاران متوجه کاهش بیش از حد نرخ رشد جمعیت در کشور شدند. یعنی همان زمانی که دولت چین نیز به تدریج متوجه خطا بودن سیاستگذاریهای جمعیتی خود شد. بررسیهای کارشناسان نشان میدهد افزایش جمعیت جنس متفاوتی با کاهش جمعیت دارد و از منطق متفاوتی برخوردار است. افزایش جمعیت به سختی رخ میدهد؛ زیرا با گذشت زمان و با عادت کردن مردم به خانوادههای کوچکتر ترجیحات افراد تغییر کرده است و بازگرداندن این ترجیحات به وضعیت گذشته آسان نیست. سیاستگذار در سالهای اخیر، در شرایطی که اقتصاد کشور با تورم مزمن بیش از ۳۰درصد دست و پنجه نرم میکند، دست به اعطای مشوقهای مالی مختلفی زده است. وام فرزندآوری، قرعهکشی خودرو، یارانه دادن و افزایش مبلغ وام ازدواج از جمله اقداماتی بوده است که دولت برای بهبود وضعیت فرزندآوری انجام داده است.
با این حال به نظر میرسد این اقدامات اثر چندانی در نرخ رشد جمعیت کشور نداشته و هزینه این سیاستها بیش از عایدی آن بوده است. این شاخص در سال۱۴۰۱ به ۰.۶درصد رسیده است که پایینترین نرخ رشد جمعیت ثبتشده در کشور است. به نظر میرسد ترجیحات افراد در شرایط فعلی و با وضعیت اقتصادی موجود دچار تغییرات جدی و عمیقی شده است. شاخص کیفیت زندگی که به سنجش وضعیت کیفی زندگی افراد در حوزههایی همچون درآمد، مسکن، رضایت از زندگی خانوادگی، اشتغال، مشارکت در جامعه، محیط زیست و... میپردازد، رتبه ایران را در سال۲۰۲۳ رتبه۸۰ در میان ۸۴کشور مورد بررسی اعلام کرده است. در حقیقت وضعیت ایران در این شاخص تنها از ۴کشور بهتر بوده است. در چنین شرایطی به نظر میرسد قابل پیشبینی باشد که خانوارها گرایشی به داشتن فرزندان متعدد نداشته باشند.
سه راهکار بحران جمعیت
به گفته کارشناسان، سه نوع راهکار مختلف برای کنترل بحران جمعیتی در کشورها وجود دارد. این سه راهکار بهصورت کلی عبارتند از: سیاستهای مهاجرتی، سیاستهای مقداری و سیاستهای رفاهی. در میان انواع این سیاستها، سیاستهای مقداری و سیاستهای رفاهی پیش از این در کشور اجرایی شدهاند. سیاستهای مقداری همان نوع سیاستهایی هستند که در چین نیز اجرایی شد و به نظر میرسد در بالا بردن نرخ رشد جمعیت چندان کارساز و راهگشا نبوده است. سیاستهای رفاهی نیز به معنای نوعی از سیاستها است که با اعطای مشوقهای مالی هدفگذاری شده به دنبال ایجاد انگیزه برای افزایش زاد و ولد در میان خانوادهها است. آمارها نشان میدهند این نوع از سیاستگذاری نیز با توجه به وضعیت اقتصادی کشور چندان موثر نبوده و در شرایط فعلی کارساز نبوده است.
سیاستهای مهاجرتی نوعی از سیاستگذاری است که به زمینهسازی ورود مهاجران به کشور در جهت کمک کردن به وضعیت جمعیتی کشور میپردازد. سیاست جمعیتی مهاجرتی به معنای جذب بیحساب و کتاب مهاجران غیرقانونی به کشور نیست، بلکه نوعی از سیاستگذاری است که به ساماندهی وضعیت مهاجران بهصورت کنترلشده و با نظارت و احترام به حقوق این افراد میپردازد. اگرچه در نهایت باید گفت که زمینه هرگونه سیاستگذاری مهاجرتی نیز در وهله اول سیاستگذاری صحیح اقتصادی و بهبود وضعیت شهروندان آن کشور است، اما به نظر میرسد در وضعیت فعلی در ایران و با توجه به سوابق اجرای انواع سیاستهای جمعیتی در کشور، سیاست جمعیتی مهاجرتی نوعی از سیاست است که میتواند راهگشا باشد. ابتدا پیش نیاز آن ، بهبود رفاه برای شهروندان داخلی و داشتن برنامه مناسب و با قاعده برای جذب مهاجر است.
منبع دنیای اقتصاد
ارسال نظر