هشدار سریع زلزله؛ به زودی

دنیای اقتصاد نوشت زلزله در شهر تهران دور از ذهن نیست و بارها و بارها شنیده یا دیده‌‌‌ایم که حتی زمان‌‌‌هایی را برای وقوع زمین‌لرزه در شهر تهران بیان می‌کنند اما واقعیت این است که نمی‌توان جلوی رفتار طبیعی طبیعت را گرفت بلکه باید با انجام اقداماتی، سطح آمادگی را افزایش داد، اتفاقی که در چند سال اخیر شتاب بیشتری گرفته اما هنوز تا رسیدن به نقطه مطلوب و همگرایی سازمان‌ها و نهادهای موثر راه طولانی وجود دارد.

علی نصیری، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در مورد وضعیت آمادگی تهران در مقابل زلزله احتمالی گفت: تهران کلان‌شهری است که جمعیت شب‌خواب آن حدود ۱۰ میلیون نفر است و در روزها جمعیت این کلان‌شهر حتی به ۱۴ میلیون نفر نیز می‌رسد و در عین حال تهران، شهری با پیچیدگی‌‌‌های خاصی است که اتفاقا در مجاورت گسل نیز گسترش یافته و این در حالی است که عمده شهرها در فاصله با گسل‌‌‌ها توسعه می‌‌‌یابند اما تهران در مجاورت با گسل‌‌‌های بزرگی است که توان لرزه‌خیزی بزرگ تا هفت ریشتر را هم دارند.

وی با بیان اینکه لرزه‌‌‌خیزی تهران در حالی است که حدود ۴۵۰۰ هکتار بافت فرسوده و ۱۲هزار هکتار بافت ناپایدار ثبت شده و در عین حال جمعیت میلیونی در این شهر کار و زندگی می‌کنند، گفت: با توجه به شرایطی که این شهر دارد نمی‌توان با قاطعیت گفت که در مواجهه با زلزله، شرایط مطلوب و ایده‌‌‌آلی داریم بلکه مطمئنا با نقطه مطلوب فاصله زیادی داریم هرچند که طی این سال‌ها اقدامات زیاد و خوبی انجام شده، اما به این مفهوم نیست که تهران آماده است و این شهر تا آمادگی راه زیادی دارد و لازم است مجلس، دولت و شورا به مقوله ایمنی و مدیریت بحران توجه ویژه بکنند؛ چون زیرساخت‌‌‌های موجود و تجهیزات و امکانات لازم کم است؛ مثلا سوله‌‌‌های مدیریت بحران که قرار بوده در هر ناحیه شهرداری ساخته شود، حالا حدود ۳۷ تا ۳۸ سوله کم داریم و این در حالی است که این سوله‌‌‌ها برای اسکان دادن مردم نیست چراکه طبعا اسکان دادن جمعیت میلیونی تهران با صد سوله امکان‌‌‌پذیر نیست بلکه این سوله‌‌‌ها مکان‌‌‌هایی برای فرماندهی محلی است که اگر به هر دلیلی در ساعات اولیه دسترسی تیم‌‌‌های امدادی به مناطق مختلف شهر قطع شد، مردم تا ساعت‌هایی بتوانند خود را اداره کنند. وی ادامه داد: مدیران بحران و کارشناسانی که در آن مجموعه هستند و دستگاه‌‌‌های امدادی مثل اورژانس، آتش‌‌‌نشانی و گروه‌‌‌های داوطلب واکنش اضطراری محلات تحت عنوان گروه‌‌‌های دوام بتوانند اقدامات اولیه را انجام دهند و سازمان‌دهی محلی انجام گیرد و وقتی از استان‌‌‌های دیگر برای کمک آمدند، این پایگاه‌‌‌ها در اختیار تیم‌‌‌های امدادی قرار می‌گیرد؛ اما اقدامات زیادتری مانده که باید انجام شود.

نصیری با تاکید بر اینکه لازم است که توجه خاص‌‌‌تری به حوزه مدیریت بحران شود بر لزوم تکمیل تجهیزات تاکید کرد و گفت: البته یکی دو سال گذشته موفق شدیم ناوگان خودرویی را بعد از دو دهه از تشکیل سازمان مدیریت بحران نوسازی کنیم و همزمان توسعه پایگاه‌های مدیریت بحران را داشتیم به‌گونه‌ای که چهار پایگاه مدیریت بحران در آستانه افتتاح داریم. اما دقت داشته باشید که این سطح از اقدامات برای تهران که پایتخت کشور است کم بوده و باید دولت به کمک مدیریت شهری که عهده‌‌‌دار مدیریت بحران در تهران است بیاید. حوزه مدیریت بحران در سایر شهرها با فرمانداری‌‌‌ها و استانداری‌‌‌ها اداره می‌شود و در شهر تهران به خاطر شرایط خاصی که دارد مسوول مدیریت بحران وزیر کشور است و جانشین وزیر هم شهردار است.

وی با بیان اینکه یکی از مولفه‌‌‌های آمادگی در برابر زلزله نصب سامانه‌های هشدار سریع است، گفت: در چند ماه آینده مقدمات افتتاح رسمی سامانه هشدار سریع زلزله را فراهم می‌‌‌کنیم چراکه سامانه هشدار سریع زلزله بر اساس اینکه کانون زلزله چقدر با تهران فاصله داشته باشد، نسبت به ارسال هشدار اقدام می‌کند، یعنی اگر زلزله دورتر باشد زمان بیشتری داریم و اگر نزدیک‌‌‌تر باشد زمان کمتری داریم. نتایج تست‌‌‌ها نشان می‌دهد اگر زلزله در فیروزکوه بیاید ۳۰ ثانیه فرصت برای آمادگی تهران داریم، اگر زلزله در اوشان فشم بیاید سه ثانیه فرصت باقی است و اگر داخل شهر تهران باشد هیچ زمانی نداریم و بر اساس مکان زلزله فرق می‌کند. اما طبق مطالعاتی که انجام شده این سامانه تا ۴۰‌درصد می‌تواند مرگ و میر را کاهش دهد و اگر این سامانه افتتاح شود نهمین کشور دنیا هستیم که سامانه هشدار سریع زلزله دارد و یک موفقیت بزرگ محسوب می‌شود.

نصیری در توضیح نحوه فعالیت سامانه‌‌‌های هشدار زلزله گفت: زلزله دو موج اولیه و ثانویه دارد و چند ثانیه با هم فاصله دارند. موج اولیه زودتر می‌رسد و بی‌‌‌خطر است و موج ثانویه مخرب است. سنسورهایی که تحت عنوان شتاب‌نگار هستند در زمین و در اطراف گسل‌‌‌ها نصب می‌‌‌شوند که البته هزینه‌‌‌های بالایی دارد. تهران به ۵۰ شتاب‌‌‌نگار نیاز دارد که چهار مورد ابتدایی آن را سال‌ها پیش مشاوران ژاپنی نصب کردند. ۲۲ دستگاه در دوره‌‌‌های قبلی مدیریت شهری نصب شده است اما طی سال گذشته و سال‌جاری مجموعا بیش از تمام دوره‌های قبلی مدیریت شهری موفق شدیم شتاب‌‌‌نگار نصب کنیم و طرح شتاب‌نگارها تکمیل شده است. همچنین سامانه نرم‌‌‌افزاری که قرار بوده داده‌‌‌ها را آنالیز کند در آستانه تکمیل است و بیش از ۹۰‌درصد پیش رفته است.

وی با اشاره به لزوم اتصال سامانه هشدار سریع به سامانه‌‌‌های نهادها و سازمان‌های مهم با تاکید بر اینکه براین اساس ۳۵ دستگاه که می‌توانند از نتایج شتاب‌‌‌نگارها استفاده کنند باید اقداماتی در داخل خود انجام دهند تا بتوانند از این ثانیه‌‌‌های زودتر بهره‌برداری کنند؛ گفت: مثلا سازمان انرژی اتمی می‌تواند سیستم‌هایش را در این چند ثانیه به صورت اتوماتیک از مدار خارج کند. همچنین اداره گاز می‌تواند بخش‌‌‌هایی را که فکر می‌کند ممکن است آسیب ببیند از مدار خارج کند یا بیمارستان می‌تواند ژنراتورهایش را فعال کند که اگر برق قطع شد اتاق‌های عمل و... برق داشته باشند یا درهای ایستگاه‌‌‌های آتش‌نشانی به صورت اتوماتیک باز شود پس هر دستگاه باید داخل خود اقداماتی انجام دهد تا از این چند ثانیه استفاده ببریم.

نصیری با اشاره به اینکه در این مدت برنامه جامع مدیریت بحران شهر تهران تهیه و تدوین شد، گفت: در راستای افزایش آمادگی شهر تهران در مقابل حوادث همچون زلزله شناسنامه مناطق و مراکز اسکان اضطراری در داخل شهر تهران و بوستان‌‌‌هایی که قابلیت اسکان اضطراری دارند تهیه شد و همچنین شناسنامه‌‌‌های مکان‌‌‌هایی که ۸۰۰۰ مترمربع مساحت داشته و برای برپایی اردوگاه اسکان اضطراری مناسب هستند نیز انجام شده است.

در اقدامی دیگر با کمک آبفا، مخازن آب‌‌‌های اضطراری به سرعت توسعه یافت. در مورد ویژگی‌‌‌های این مخازن باید گفت که این مخازن آب اضطراری مخازن فولادی هستند که صد مترمکعب حجم دارند و در سر راه جریان آب شهری نصب می‌‌‌شوند که در حالت عادی آب شهری در داخل آن گردش پیدا می‌کند و بعد از وقوع زلزله احتمالی، آب تازه در داخل این مخازن ذخیره می‌شود و با تلمبه‌‌‌هایی آب بیرون آورده می‌شود و توسط نیروهای محلی تحت عنوان میراب که آموزش دیدند بین مردم منطقه توزیع می‌شود.وی ادامه داد: اکنون به نقطه‌‌‌ای رسیده‌ایم که یک‌سوم کار جلو رفته و طی این دو سال پیشرفت خوبی داشته به‌گونه‌‌‌ای که شرکت آبفا در حال نصب مخازن است و شورای شهر نیز از این موضوع حمایت و پشتیبانی کرده و یک سیاستگذاری درست است که از ژاپن الگوگیری شده است. البته باید بگویم که در حوزه آمادگی در خصوص ارتباطات پایدار در زمان زلزله احتمالی سرعتمان کافی نیست. تاکنون ۳۹ دکل از مجموع ۱۳۰ دکل نصب شده و در انتظار تبادل نظر با اپراتورهای وزارت ارتباطات هستیم که امیدواریم با سرعت پیش برود اما با این حال موبایل‌‌‌های ماهواره‌‌‌ای را توسعه دادیم و سامانه‌‌‌های نرم‌افزاری مدیریت بحران در حال طراحی است.

نصیری در مورد اقدامات انجام‌نشده و کوتاهی سایر دستگاه‌‌‌ها در حوزه افزایش آمادگی تهران در مقابل زلزله گفت: ماده ۱۴ بند الف اجرای قانون مدیریت بحران کشور به سه وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم و وزارت بهداشت تکلیف کرده که دو واحد درسی تحت عنوان آمادگی در برابر سوانح داشته باشند که فقط وزارت بهداشت راه انداخته و وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم اقدامی نکردند. این یک الزام قانونی است و دادستانی به عنوان ترک فعل می‌تواند مسوول مربوطه را احضار کند و موظفند انجام دهند. ضرورت دارد دانش‌‌‌آموزان و دانشجویان در مدارس و دانشگاه‌‌‌ها با پناه گرفتن، اطفای حریق، امداد و نجات و کمک‌‌‌های اولیه آشنا شوند و یکی از اقداماتی است که باید انجام می‌‌‌شده و نشده است.

وی در پاسخ به این پرسش که میزان آمادگی تهران در برابر زلزله به چه میزان است، تاکید کرد: اینکه خسارت‌‌‌های وارده به تهران چقدر است را احتمال می‌‌‌دهیم، اما به هرحال هر جانی که از دست می‌رود خسارت بزرگی است، اما عددهای میلیونی که برای متوفیان زلزله احتمالی تهران گفته می‌شود درست نیست چراکه بر اساس سامانه تخمین خسارت که با مطالعات تیم‌‌‌های دانشگاهی و بر مبنای آخرین نقشه‌‌‌های روز شهرداری تدوین شده، عدد کشته‌‌‌ها عدد عجیب و غریبی را که گاهی اوقات در رسانه‌‌‌ها مطرح می‌شود تایید نمی‌‌‌کند، اینکه چقدر آمادگی داریم، مطالعه جدیدی انجام نشده، اما‌ درصد آمادگی مطمئنا راضی‌کننده نیست؛ البته نسبت به گذشته حتما بهتر شده و سرعت و روندمان بهتر شده، اما جا دارد توجه ویژه‌‌‌تری به مدیریت بحران شود و بحران نباید فرع موضوعات کشور باشد. و در کل اوضاع تهران از اوضاع کشور بهتر است، اما ایده‌‌‌آل نیست..