دولت چقدر خرج کند تا برق قطع نشود؟

دستور توقف مازوت‌سوزی در نیروگاه‌های تولید برق، به سهمیه‌بندی برق منجر شد و حالا مشترکان در مناطق مختلف روزانه دو ساعت خاموشی را تحمل می‌کنند.

برای ساخت و راه‌اندازی نیروگاه‌های دیگر ابتدا باید دید آیا باوجود کسری بودجه پیش‌بینی‌شده، حدود ۸۵۰ هزار میلیارد تومانی، نزدیک به ۱۳ میلیارد دلار در سال آینده، آیا امکان تخصیص ۱۰ میلیارد دلار طی حداقل ۵ سال برای احداث نیروگاه تولید برق وجود دارد یا نه؟ و سوال دیگر اینکه حتی اگر چنین امکان و بودجه‌ای در سرفصل‌های اقتصادی کشور گنجانده شود، آیا امکان تامین سوخت لازم برای فعال شدن آنها در سال‌های آینده داریم؟

افزایش مصرف برق طی سال‌های گذشته مشکلاتی را برای دولت ایجاد کرد. تا بدان‌جا که سال قبل برای کنترل میزان مصرف، برق صنایع را در بازه‌های زمانی مشخص قطع می‌کردند. حمیدرضا صالحی، نایب‌رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران، در خصوص قطعی برق و راهکارهای جبران آن می‌گوید: اگر برای احداث هر هزار مگاوات نیروگاه‌های جدید، ۵۰۰ یورو سرمایه‌گذاری مستقیم نیاز باشد، برای ۲۰ هزار مگاوات، حدود ۱۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم احتیاج است.

این موضوع در حالی مطرح می‌شود که ابتدا می‌بایست به عوامل و دلایل اساسی کمبود برق پرداخت. کمبود تولید برق یا عقب‌ماندگی تولید برق به نسبت تقاضا از سال ۱۳۹۳ آغاز شد. تا ۷ سال بعد یعنی در مردادماه سال ۱۴۰۰ ناترازی برق بیش از ۱۲ هزار مگاوات بوده است. این ناترازی در تابستان سال ۱۴۰۳ به بیش از ۱۸ هزار مگاوات رسید. از طرفی سوخت‌های فسیلی و به‌خصوص مازوت‌سوزی با مخالفت شدید سازمان محیط‌زیست و بهداشت کشور مواجه شد. این مخالفت‌ها بعد از چند سال به این نتیجه رسید که طی روزهای گذشته دستور توقف مازوت‌سوزی در سه نیروگاه «شازند»، «کرج» و «اصفهان صادر شد. خارج‌شدن این سه نیروگاه پرمصرف از نظر سوخت مازوت از چرخه تولید برق، تأمین برق را در کلان‌شهرها با مشکلاتی مواجه کرد.

نیروگاه‌های تولید برق فعال در کشور

طبق آمار در دسترس، در کشور حدود ۱۴۰ نیروگاه تولید برق وجود دارد. برخی از این نیروگاه‌ها هنوز به چرخه تولید و عرضه اضافه نشده و در دست احداث می‌باشند. برخی دیگر نیز نیازمند ارتقا و رفع نواقص مختلف هستند تا به ظرفیت اصلی برای تامین برق مورد نیاز برسند.

بیش از ۹۲ نیروگاه حرارتی یا سوخت فسیلی (نفتی، زغال‌سنگی) با مجموع ظرفیت تولید نزدیک به ۷۱هزار مگاوات، ۴ نیروگاه هسته‌ای که یکی از آن‌ها با ظرفیت ۴۵۰۰ مگاوات در دست ساخت بوده و یکی دیگر با ظرفیت ۱۰۰۰ مگاوات فعال است. ۲ نیروگاه هسته‌ای دیگر نیز با ظرفیت حدود ۴۰۰ مگاوات که هنوز راه اندازی نشده اند، ۱۱ نیروگاه بادی، ۴۲ نیروگاه خورشیدی با ظرفیت تولید نزدیک به ۸۰۰ مگاوات که در دست ارتقا هستند و ۴ نیروگاه گازی با تولید ۲۴ هزار و ۳۹۲ مگاوات و در کنار آن نیروگاه‌های آبی و سوخت زباله و… هم در کشور وجود دارند که در چرخه تولید برق فعالیت دارند.

در مجموع سهم نیروگاه‌های حرارتی و اتمی در تولید برق موردنیاز کشور بیش از ۶۰ هزار مگاوات و سهم نیروگاه‌های برقابی و تجدیدپذیر نیز نزدیک به ۱۲ هزار مگاوات بوده و نزدیک به ۴۰۵ مگاوات نیز واردات برق در فصول پیک مصرف از کشورهای همسایه صورت می‌گیرد.

بنابراین، ظرفیت تولید برق در ایران در حال حاضر حدوداً کمتر از ۱۰۰ هزار مگاوات است که توسط بیش از ۱۲۰ نیروگاه حرارتی، هسته‌ای، بادی و آبی تولید می‌شود.

صادرات برق به بهای قطع برق داخلی

طبق گزارش‌های منتشر شده، تا فروردین سال ۱۴۰۳ و با وجود ناترازی نزدیک به ۱۵ هزار مگاوات طی سال گذشته، ایران با ۵.۵ تراوات ساعت برق صادرات و ۳ تراوات ساعت برق واردات بالاترین میزان تراز تجاری برق را در منطقه به خود اختصاص داده و دارای تراز تجاری مثبت ۲.۵ بود. تنها شرط برای مبادلات برق با کشورهای همسایه همانند افغانستان و عراق کاهش میزان صادرات در ایام رشد مصرف داخلی، یعنی فصل گرم است.

کشورهای عراق، افغانستان و پاکستان بیشترین واردات برق را از ایران دارند.

احداث نیروگاه برق چقدر خرج دارد؟

سوخت موردنیاز نیروگاه‌های برق

در بخش نیروگاه‌های فسیلی حدود ۳ میلیارد لیتر سوخت نیروگاهی موردنیاز است. میزان مصرف گاز طبیعی در نیروگاه‌های گازی نیز حدود ۲۶۰ میلیون متر مکعب است. نزدیک به۱۰ میلیون لیتر گازوئیل و ۲۰ میلیون لیتر نیز مازوت در نیروگاه‌های کشور به عنوان سوخت مصرف می‌شود.

از طرفی ۱۶ نیروگاه بزرگ تأمین برق کشور در بخش‌های شمالی و شمال شرق کشور قرار گرفته‌اند که در فصول سرد سال به دلیل افزایش مصرف گاز در سایر بخش‌ها، دچار افت فشار گاز می‌شوند، بنابراین ناچار به استفاده از سوخت مایع هستند.

با درنظرگرفتن هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم تولید برق، به نظر می‌رسد احداث نیروگاه ضروری باشد؛ اما طی سال‌های اخیر و باعدم مدیریت بهره‌وری نیروگاه‌ها در تناسب بین مصرف سوخت و میزان تولید، فرسودگی نیروگاه‌ها، کاهش تولید، افزایش مصرف و منفی‌شدن تراز بین تولید و مصرف داخلی باید از سهم درآمدهای ارزی حاصل از برق صرف‌نظر کرده و به مدیریت تولید بیش‌ازپیش توجه نشان داد.