ظهور سویه ویروس زیکا | خطر انتقال از پشه‌ها
هشدار محققان، ویروس زیکا تنها یک جهش با جرقه شیوع گسترده‌تر فاصله دارد.
هشدار محققان، ویروس زیکا تنها یک جهش با جرقه شیوع گسترده‌تر فاصله دارد.
دانشمندان هشدار داده‌اند که تنها با یک جهش در ویروس زیکا می‌توان شاهد جرقه شیوع گسترده دیگری از این بیماری در انسان بود.
محققان موسسه ایمونولوژی لا جولا، کالیفرنیا دریافته‌اند که ویروس زیکا می‌تواند به گونه‌ای جهش پیدا کند که عفونی‌تر شود و از سوی دیگر از ایمنی‌های قبلی موجود به‌طور بالقوه عبور کند.
پروفسور سوجان شرستا، محقق موسسه لا جولا که به همراه پروفسور پی‌یونگ شی از دانشگاه تگزاس این مطالعه را رهبری کرده است، گفت: «جهان باید ظهور این سویه ویروس زیکا را زیر نظر بگیرد.»
ویروس زیکا از سوی پشه‌ها منتقل می‌شود و علائم ابتلا به زیکا معمولا در بزرگسالان خفیف است. با این حال، این ویروس می‌تواند جنین در حال رشد را آلوده کند و منجر به نقایص مادرزادی مانند میکروسفالی شود.
ویروس زیکا از سوی پشه‌ها در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری منتقل می‌شود و گزارش‌هایی مبنی بر ابتلا به این ویروس در ۸۶ کشور در سراسر جهان گزارش شده است.
این ویروس غیر از نیش پشه می‌تواند از طریق تماس جنسی، انتقال خون و فرآورده‌های خونی و پیوند اعضا از انسان به انسان سرایت کند.
اپیدمی این ویروس در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ وجود داشت به طوریکه این اپیدمی از برزیل شروع شد و به سایر کشورهای قاره آمریکا سرایت کرد.
ویروس زیکا و ویروس دنگی در بسیاری از کشورهای جهان همپوشانی دارند. ویروس دنگی به مانند زیکا یک «فلاوی ویروس» است که از پشه منتقل می‌شود بنابراین ویژگی‌های بیولوژیکی بسیاری دارد. در واقع این دو ویروس به اندازه‌ای مشابه هستند که پاسخ ایمنی ناشی از ابتلا به ویروس دنگی می‌تواند در مقابل ابتلا به زیکا محافظت ایجاد کند.
شرستا گفت: «در مناطقی که زیکا شیوع دارد اکثریت قریب به اتفاق مردم قبلا در معرض ویروس دنگی قرار گرفته‌اند و هم سلول‌های تی و هم پادتن‌های واکنش متقابل را دارند.»
هر دو ویروس طبق مطالعه دانشمندان به سرعت دچار جهش می‌شوند.
پروفسور شرستا تصریح کرد: «دنگی و زیکا ویروس‌های آرآن‌ای (RNA) هستند. به این معنی که می‌توانند ژنوم خود را تغییر دهند.»
وی افزود: «وقتی این همه پشه و تعداد زیادی میزبان انسان وجود دارد، این ویروس‌ها دائما در حال حرکت به جلو و عقب هستند و تکامل می‌یابند.»
برای مطالعه سرعت تکامل زیکا، تیم موسسه لا جولا چرخه‌های عفونتی را بازسازی کردند که به طور مکرر بین سلول‌های پشه و موش جابجا می‌شدند. این کار به دانشمندان موسسه لاجولا دریچه‌ای برای چگونگی تکامل طبیعی ویروس زیکا در مواجهه با میزبان‌های بیشتر را باز کرد.
محققان دریافتند که برای ویروس زیکا تقریبا آسان است که تغییر در اسید آمینه واحد را ایجاد کند که به ویروس اجازه می‌دهد کپی‌های بیشتری از خود بسازد و ابتلاها بیشتر شود. این جهش توانایی ویروس را برای تکثیر هم در موش‌ها و هم در پشه‌ها افزایش می‌دهد. این نوع زیکا همچنین افزایش تکثیر در سلول‌های انسانی را نشان داد.
خوزه آنجل رگلا-ناوا مولف اصلی مطالعه و محقق سابق فوق دکترای موسسه لاجولا و دانشیار فعلی دانشگاه گوادلاخارا مکزیک گفت: «این جهش واحد برای افزایش شدت ویروس زیکا کافی است. نرخ تکثیر بالا در یک پشه یا میزبان انسان می‌تواند انتقال ویروس یا بیماری‌زایی را افزایش دهد و باعث شیوع جدیدی شود.»
پروفسور سوجان شرستا، محقق موسسه لا جولا نیز تصریح کرد: «نوعی زیکا که ما شناسایی کردیم تا حدی تکامل یافته بود که ایمنی متقابل حفاظتی ایجاد شده از سوی ابتلای قبلی به ویروس دنگی را در موش‌ها ایجاد نمی‌کرد. متاسفانه برای ما اگر این نوع ویروس شیوع یابد ممکن است در زندگی واقعی، مشکلات مشابه ایجاد شده در موش‌ها را داشته باشیم.»
محققان در حال حاضر به‌دنبال راه‌هایی برای تطبیق واکسن‌های زیکا و درمان‌هایی هستند که تا با این جهش خطرناک مقابله کنند.یافته‌های این تحقیق در مجله سل ریپورتز منتشر شده است.
ویروس زیکا چیست؟
این ویروس اولین بار در اوگاندا در سال ۱۹۴۷ شناسایی شد. این ویروس توسط آئدس (Aedes)، همان پشه‌ای که تب دانگ، تب زرد و ویروس چیکونگونیا را حمل می‌کند، منتقل می‌شود. پشه فرد آلوده ای را نیش می‌زند و سپس پشه ویروس‌ها را به افراد دیگری که نیش می‌زند، انتقال می‌دهد. شیوع این بیماری در خارج از آفریقا تا سال ۲۰۰۷ رخ نداد، و بعد از آن به سمت جنوب اقیانوس آرام گسترش یافت.
علائم ویروس زیکا
از هر ۵ نفر آلوده به ویروس زیکا، ۴ نفر هیچ علائم و نشانه‌ای ندارند. این علائم معمولا ۲ تا ۱۴ روز پس از گزش فرد توسط پشه آلوده آغاز می‌شود. این نشانه‌ها حدود یک هفته طول می‌کشند. بیشتر افراد به طور کامل بهبود می‌یابند. علائم ویروس زیکا شامل موارد زیر است:
- تب خفیف
- راش
- درد مفاصل، به ویژه در دست‌ها یا پاها
- قرمزی چشم
- درد چشم
- سردرد
- خستگی یا احساس ناراحتی عمومی
- درد شکم
اگر این علائم را دارید و فکر می‌کنید شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان ممکن است به این ویروس مبتلا شده باشید، حتما به پزشک مراجعه کنید. مخصوصا اگر اخیرا به منطقه‌ای سفر کرده‌اید که ویروس در آن شیوع دارد. همچنین اگر باردار هستید و به این مناطق رفته‌اید، حتی بدون وجود علائم هم از پزشک خود بپرسید که آیا باید آزمایش بدهید یا خیر؟
علت ویروس زیکا
ویروس زیکا بیشتر اوقات از طریق گزش پشه آلوده به فرد منتقل می‌شود. پشه‌هایی که به عنوان حامل ویروس شناخته شده‌اند، شامل دو گونه از پشه‌های آئدس هستند که در سراسر جهان یافت می‌شوند. این نوع پشه‌ها به طور مکرر در ساعات روز حمله می‌کنند، اما شب‌ها نیز نیش می‌زنند. آن‌ها معمولا در نزدیکی آب راکد تخم‌گذاری می‌کنند و می‌توانند در خانه و همچنین خارج از منزل زنده بمانند.
وقتی پشه شخصی را که قبلا به ویروس زیکا آلوده شده است، نیش می‌زند، ویروس پشه را آلوده می‌کند. سپس هنگامی که پشه آلوده فرد دیگری را نیش می‌زند، ویروس وارد جریان خون آن فرد شده و عفونت پدید می‌آید. روش‌های دیگری نیز وجود دارند که کمتر رایج‌اند، ولی به هر حال می‌توانند باعث گسترش زیکا شوند. در ادامه به برخی از عوامل اصلی انتشار آن می‌پردازیم:
مادر به کودک
ویروس زیکا در بارداری و بعد از تولد نوزاد، می‌تواند از مادر به کودک وی منتقل شود. این ویروس در شیر مادر پیدا شده و گزارش‌هایی نیز درباره عفونت در نوزادان شیرخوار ارائه شده است. اما هیچ موردی دیده نشده است که اگر نوزاد از شیر مادر مبتلا تغذیه کند، مشکلات سلامتی جدی برای او به وجود آید. اما این ویروس تاثیر زیادی بر جنین دارد.
انتقال خون
طبق تحقیقات ویروس زیکا از طریق انتقال خون هم فرد را مبتلا می‌کند. البته احتمال آن نسبت به انواع دیگر کمتر است.
از طریق رابطه جنسی
ویروس زیکا می‌تواند از طریق رابطه جنسی محافظت نشده از واژن، مقعد و دهان منتقل شود. ویروس در مایع منی بیشتر از مایعات دیگر بدن مانند خون و ادرار فعال می‌ماند. یک فرد آلوده می‌تواند ویروس را قبل از بروز علائم یا پس از فروکش شدن آن، که به عنوان انتقال بدون علامت شناخته می‌شود، گسترش دهد.
بنابراین داشتن رابطه جنسی بدون محافظت، می‌تواند خطر ابتلا به ویروس زیکا را تا سه ماه پس از سفر افزایش دهد. به همین دلیل زنان بارداری که همسران آن‌ها اخیرا در منطقه‌ای که ویروس زیکا در آن شایع است، زندگی می‌کردند یا به آن سفر کرده‌اند، باید در حین انجام فعالیت جنسی از کاندوم استفاده کنند یا تا زمان تولد کودک از فعالیت جنسی خودداری کنند. سایر زوجین نیز می‌توانند با استفاده از کاندوم یا پرهیز از فعالیت جنسی تا ۳ ماه پس از سفر، خطر انتقال ویروس را کاهش دهند.
شرایط آزمایشگاهی
برخی گزارش‌ها از عفونت های ویروس زیکا در شرایط آزمایشگاهی هم خبر می‌دهند. البته این مورد هنوز تایید نشده است، ولی توصیه می‌شود که برای جلوگیری از مواجهه با بیماری، از تماس با خون فرد یا سایر مایعات بدن جلوگیری کنید.
سفر یا زندگی در مناطق خاص
قرار گرفتن در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری، خطر مواجهه با ویروس زیکا را افزایش می‌دهد. مناطق پرخطر شامل چندین جزیره اقیانوس آرام، تعدادی از کشورهای آمریکای مرکزی، جنوبی و شمالی و جزایر نزدیک آفریقای غربی است. از آنجا که پشه‌های حامل ویروس زیکا در سراسر جهان یافت می‌شوند، احتمال ادامه شیوع بیماری به مناطق جدید هست.
در ایران نیز گاهی این پشه‌ها دیده شده است، که هنوز صحت بیمار شدن از طریق آن‌ها تایید نشده است. به‌طور کلی شیوع این بیماری در کشور بسیار کم است، و فقط هنگام سفر به مناطق گفته شده باید مراقب زیکا باشید.
پشه‌هایی که به عنوان حامل ویروس شناخته شده‌اند، شامل دو گونه از پشه‌های آئدس هستند
عوارض ویروس زیکا
زنانی که در دوران بارداری به این ویروس آلوده شده‌ند، با خطر سقط جنین، زایمان زودرس و تولد نوزاد مرده روبه‌رو هستند. این عفونت در دوران بارداری، خطر نقص مادرزادی جدی در نوزادان (سندرم مادرزادی زیکا) را افزایش می دهد. این سندروم باعث موارد زیر می‌شود:
- اندازه مغز و سر غیر طبیعی و کوچک (میکروسفالی)
- فرو رفتگی جمجمه
- آسیب مغزی و کاهش بافت مغزی
- آسیب دیدگی چشم
- مشکلات مفصلی، از جمله تونایی حرکت محدود
- کاهش حرکت بدن به دلیل فشار بیش از حد عضلات پس از تولد
در بزرگسالان، عفونت با ویروس زیکا ممکن است باعث عوارض مغزی یا سیستم عصبی مانند سندرم گیلن باره شود. حتی در افرادی که هرگز علائم عفونت را نشان نمی‌دهند نیز می‌توان عوارضی را مشاهده کرد.
راه های پیشگیری از ویروس زیکا
در حال حاضر هیچ درمانی تحت عنوان واکسن ویروس زیکا وجود ندارد، اما می‌توانید برای کاهش خطرات آن اقداماتی را انجام دهید. اگر باردار هستید یا می‌خواهید باردار شوید، نکات زیر ممکن است به شما در کاهش خطر ابتلا به ویروس زیکا کمک کند:
چنانچه باردار هستید یا قصد باردار شدن دارید، از سفر به مناطقی که ویروس زیکا شیوع دارد، اجتناب کنید. بنابراین اگر می‌خواهید باردار شوید، حتما با پزشک خود مشورت کنید. ممکن است پزشک به شما پیشنهاد کند حداقل ۳ ماه بعد از سفر باردار نشوید.
اگر همسر شما در منطقه‌ای با شیوع زیکا زندگی می‌کند، یا به آن سفر کرده است، حتما در طول حاملگی با استفاده از کاندوم رابطه جنسی داشته باشید.
چنانچه در مناطقی با شیوع این ویروس زندگی می‌کنید، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
حتما به تهویه هوا دقت کنید. پشه‌هایی که ویروس زیکا را حمل می‌کنند از طلوع تا غروب بیشترین فعالیت را دارند، اما شب‌ها هم می‌توانند نیش بزنند. پس مراقب باشید آن‌ها به داخل نیایند، و اگر بیرون می‌خوابید، حتما از پشه‌بند استفاده کنید. همچنین اجازه دهید هوای تازه در جریان باشد.
لباس محافظ بپوشید. وقتی به مناطق آلوده به پشه می‌روید، یک پیراهن آستین بلند، شلوار بلند، جوراب و کفش بپوشید.
از مواد دافع حشرات استفاده کنید. برخی از افشانه ها را می‌توانید روی لباس، کفش، وسایل کمپینگ و توری تختخواب خود اسپری کنید. این مواد بی‌خطرند و حتی مصرف آن‌ها به زنان باردار و شیرده هم توصیه می‌شود.
زیستگاه پشه‌ها را محدود کنید. این پشه‌ها معمولا در خانه‌ها و اطراف آن زندگی می‌کنند و در آب راکد تولید می‌شوند. همچنین در ظروفی مانند ظروف حیوانات، گلدان‌های گل و لاستیک‌های اتومبیل وارد می‌شوند. حداقل یک بار در هفته منابعی که آب راکد دارند را خالی کنید، تا به کاهش جمعیت پشه‌ها کمک کند.
راه های تشخیص ویروس زیکا
دو روش برای آزمایش زیکا وجود دارد؛ که در یکی از آن‌ها باید قطعاتی از کد ژنتیکی ویروس را در افراد مبتلا به عفونت فعال پیدا کرد. اما بعد از این‌که بدن علائم عفونت را از بین برد، این آزمایش دیگر جواب نمی‌دهد. البته آزمایش‌های دقیق‌تری هم وجود دارند که تفاوت این ویروس را با تب دانگ، تب زرد و ویروس چیکونگونیا نشان می‌دهد. ولی اکثر افراد علائمی نشان نمی‌دهند، و به همین دلیل این آزمایش فقط برای افراد با علامت پیشنهاد می‌شود.
در آزمایش دیگر، آنتی‌بادی ساخته شده توسط سیستم ایمنی بدن برای مقابله با ویروس مورد بررسی قرار می‌گیرد. این تست می‌تواند آنتی بادی را تا ۳ ماه بعد از ابتلا پیدا کند.
خدا به خیر کنه الان باید از پشه ها فراری باشیم