افزایش خودکشی در بین دستیاران پزشکی

 

در روزهای اخیر دوباره مسئله معیشت و رفاه، فشار کاری و دغدغه‌های دستیاران مطرح شده است و دستیاران پزشکی در واکنش به این موضوع با اعلام انصراف واکنش نشان داده‌اند.

 

 دستیاران پزشکی بخش عمده‌ای از زندگی خود را در محیط‌های دانشگاهی و بیمارستانی و درمانی سپری می‌کنند و در یک سال اخیر با توجه به تشدید شرایط بیماری و اپیدمی در کشور، این گروه بار سنگینی از کارهای درمانی را برعهده داشته‌اند.

 

بسیاری از دستیاران پزشکی (رزیدنت‌ها) در پیک این بیماری و در شرایط سخت‌ در قالب کشیک‌های طولانی بر بالین بیماران حاضر شدند و سختی‌های زیادی کشیدند اما پرداختی‌های که برای آنها در نظر گرفته می‌شود، ناچیز و جوابگوی معیشت آنها نیست.

 

همچنین در حدود دو سال گذشته انصراف‌های دسته جمعی دستیاران در اعتراض به شرایط حاکم آموزشی و یا برخی خودکشی‌ها که ناشی از فشارهای اقتصادی و اجتماعی بر روی آنها است، موجب شده دوباره این موضوع و اهمیت تبدیل وضعیت آنها به شغل را مطرح کرده است.

دکتر علی سلحشور دبیر کارگروه درمان شوراهای صنفی دستیاران و دانشجویان دکتری تخصصی و دبیر شورای صنفی دستیاران و دانشجویان دکتری تخصصی دانشگاه علوم پزشکی مازندران در گفتگو با مهر درباره جزئیات مسائل و مشکلات دستیاران گفت: موضوعات و مشکلات دستیاران پزشکی سال‌ها است که وجود داشته اما از سال گذشته و پس از رسانه‌ای شدن موضوع چند مورد خودکشی در میان دستیاران این مسائل شدت گرفت و برخی نمایندگان مجلس از وزارت بهداشت توضیح خواستند و موضوع تبدیل دوره دستیاری به شغل به عنوان یکی از راه حل‌ها مطرح شد.

 

وی افزود: پیش از این هم دوره دستیاری سختی و ایرادات بسیاری داشته است و دستیاران هم به آن اعتراض داشتند اما به دلیل اینکه آینده مثبتی از لحاظ درآمد اقتصادی و جایگاه شغلی برای خود می‌دیدند سختی‌ها را تحمل می‌کردند. اما از سال‌های ۹۴ و ۹۵ به این سو، تغییری در نوع پرداخت به پزشکان متخصص صورت گرفت و این افق کم رنگ و اعتراضات بیشتر شد. ضمن اینکه مشکلات اقتصادی کل کشور هم به این مشکلات دامن زد.

 

سلحشور یادآور شد: واقعیت این است که دوره دستیاری در نظام آموزش پزشکی ایران دوره دانشجویی محسوب می‌شود و از همین رو به دانشجو کمک هزینه تحصیلی داده می‌شود. همین مساله باعث می‌شود هیچ همخوانی میان کمک هزینه تحصیلی و هزینه‌های زندگی یک دستیار پزشکی وجود نداشته باشد.

 

وی گفت: بر اساس قانون سالیانه ۲۵ درصد به مبلغ کمک هزینه تحصیلی دستیاران اضافه می‌شود. تا مهرماه سال ۱۴۰۰ یک دستیار پزشکی سال چهارم و متاهل مبلغ ۳ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان دریافت می کرده است که با افزایش ۲۵ درصدی حدود ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان دریافت می‌کند. نکته جالب توجه در اینجا این است که همین ۲۵ درصد افزایش نیز بر روی کل کمک هزینه صورت نمی‌گیرد و ۲۵ درصد بر روی بیس مبلغ کمک هزینه دستیار پزشکی مجرد اعمال می‌شود.

دبیر کارگروه درمان شوراهای صنفی دستیاران و دانشجویان دکتری تخصصی افزود: نکته مهم در وضعیت رفاهی و معیشتی این است که پیش از این امکان زندگی با این کمک هزینه در کنار کمک خانواده‌ها بود اما اکنون این دریافتی کفاف حتی کرایه خانه را به ویژه در شهرهای بزرگ نمی‌دهد. در مقابل دانشگاه‌های علوم پزشکی به دستیاران پزشکی و دانشجویان دکتری تخصصی خوابگاه نمی‌دهند و این مسئله مشکلات دستیاران را در شهرهای بزرگ بیشتر می‌کند.

 

وی گفت: در وزارت بهداشت قوانین کافی در زمینه پرداخت کارانه و کمک هزینه به دستیاران وجود دارد اما متاسفانه قوانین به درستی اجرا نمی‌شود. قوانینی وجود دارد که مرکز درمانی و آموزشی و یا بیمارستان و یا دانشگاه می‌تواند درصدی از کارانه و یا درصدی از حق العمل جراح را به دستیار جراح اختصاص دهد اما هیچکدام از این درصدها داده نمی‌شود و قوانین اجرا نمی‌شود. در حالی که ممکن است بخش عمده‌ای از مشکلات معیشتی با همین قوانین قابل حل باشد.

سلحشور یکی دیگر از مشکلات دوره دستیاری را طاقت فرسا بودن ساعات کاری برشمرد و افزود: شرایط ساعت کاری برای دستیاران پزشکی بر اساس قوانین وزارت بهداشت اجرا نمی‌شود. با وجود اینکه از دو سال پیش یک آیین نامه‌ای برای ساعت کاری و شیفت کاری تهیه شد که بر اساس سال تحصیلی هر دستیار چقدر در هفته باید کشیک باشد اما وجود کلمه حداکثر در آن آیین نامه موجب شد دانشگاه‌ها بگویند بر اساس آیین نامه هر دستیار پزشکی باید حداکثر ۱۲ کشیک داشته باشد.

 

وی افزود: اما این موضوع در بسیاری از دانشگاه‌ها برای دستیار سال یک رعایت نمی‌شود. در اغلب موارد دستیاران رشته‌های جراحی از ۷ صبح تا ساعت ۴ بعد از ظهر روز بعد در بهترین حالت ۳۶ ساعت در بیمارستان هستند و در این مدت تمام وقت به بیماران رسیدگی می‌کنند.

 

دبیر شورای صنفی دستیاران و دانشجویان دکتری تخصصی دانشگاه علوم پزشکی مازندران خاطرنشان کرد: ضمن اینکه دستیاری که این همه ساعت در بیمارستان حضور دارد از حداقل امکانات برای استراحت چند دقیقه‌ای هم محروم است. شکل و شمایل پاویون‌ها از نظر امکانات و پاکیزگی تا اندازه‌ای بد و غیرقابل تحمل است که هیچکس حاضر به استراحت در آنجا نیست. این سوال پیش می‌آید که چرا دستیاران به این مشکل اعتراض نمی‌کنند که باید گفت زیرا اینقدر دستیاران درگیر مریض‌ها هستند که فرصتی برای اعتراض وجود ندارد.

 

وی گفت: ما در شورای صنفی دستیاران پزشکی پیش نویس استانداردسازی پاویون‌های بیمارستان‌ها را تهیه کرده‌ایم که مراحل پایانی خود را می‌گذراند.

سلحشور اجرایی نشدن کوریکولوم آموزشی دوره دستیاری و اختیارات بیش از اندازه مدیران گروه‌های آموزشی را از مشکلات سد راه تبدیل وضعیت دوره دستیاری به شغل برشمرد و گفت: از دلایل عدم تبدیل وضعیت دوره دستیاری پزشکی تعارض منافع در گروه پزشکی است. در قوانین آموزشی اختیارات بی حد و مرزی به گروه آموزشی داده شده تا حدی که مدیر گروه می‌تواند در زمینه چرخش کشیک‌های کاری، مرخصی و غیره خلاف مصوبات آموزشی هم عمل کند. ضمن اینکه برخی از کوریکولوم ها سال هاست که بازنگری نشده‌اند.

 

وی افزود: دستیاران پزشکی تمام وقت هستند و حق کار کردن در جای دیگری ندارند. در واقع یک تناقض وجود دارد که اگر فرد دانشجو است چرا تمام وقت است و اگر تمام وقت کار می‌کند چرا برای فرد شغل محسوب نمی‌شود. اگر فرد تمام وقت نبود می‌توانست به عنوان یک پزشکی عمومی هم جای دیگری کار کند و وضعیت اقتصادی خود را بهبود ببخشد.

 

وی درباره بیمه دستیاران پزشکی و مشکلات بر سر راه بیمه‌های مرتبط با این گروه گفت: از ابتدای سال اعلام کردند دستیاران می‌توانند بیمه شوند اما همین موضوع هم با چالش‌هایی همراه بود. ابتدا برای درمان بیمه سلامت مطرح شد ولی مورد استقبال قرار نگرفت زیرا بیمه سلامت با بسیاری مراکز طرف قرارداد نیست. پیشنهاد شده است که قرارداد بیمه درمان هم با بیمه تامین اجتماعی منعقد شود که هنوز اجرایی نشده است.

 

دبیر شورای صنفی دستیاران و دانشجویان دکتری تخصصی دانشگاه علوم پزشکی مازندران افزود: ضمن اینکه از ابتدای امسال موضوع سابقه کار با بیمه تامین اجتماعی آغاز شده است. بیمه مسئولیت هم دستیاران از سال‌ها پیش هر فردی به طور جداگانه نسبت به این موضوع اقدام می‌کرد اما نکته اینجاست که تمامی هزینه‌های بیمه‌ای برعهده دستیاران است و چون دستیار دانشجو محسوب می‌شود بنابراین هزینه‌ها را خود فرد تقبل می‌کند.

 

وی خاطرنشان کرد: ما در شورای صنفی پیشنهاد داده‌ایم که ثبت نام بیمه چه بیمه درمان، چه بیمه مسئولیت و چه وام‌ها و تسهیلات دستیاران همگی در زمان ثبت نام دستیاران در دانشگاه انجام شود و فرد اگر قرار است ضمانتی ارائه کند همه را در یک زمان ارائه کند.

سلحشور یادآور شد: امید می‌رود که با تبدیل وضعیت دوره دستیاری به شغل مشکلاتی از جمله ساعات کاری، بیمه، پرداخت‌ها و کمک هزینه‌ها سامان پیدا کند زیرا مدرک اصلی فرد دستیار، پزشکی عمومی است و می‌تواند به اندازه یک پزشک عمومی دریافتی داشته باشد.

 

وی تاکید کرد: هر چه زودتر باید در وزارت بهداشت کارگروه مشترکی برای این موضوع تشکیل شود اما نکته مهم این است که هنوز کارگروهی تشکیل نشده است و کسی نمی‌داند که ترکیب این کارگروه چگونه است و قرار است چه زمانی تشکیل شود و چه مشکلاتی در آن مطرح شود.

 

دبیر کارگروه درمان شوراهای صنفی دستیاران و دانشجویان دکتری تخصصی افزود: مشکلات دستیاران پزشکی نباید با موضوعات حقوق و مزایای پزشکان که در رسانه‌ها مطرح می‌شود مخلوط شود زیرا بار اصلی درمان در بیمارستان‌ها برعهده دستیاران پزشکی است و با این وجود از کمترین میزان حق الزحمه و مسائل رفاهی برخوردارند. این مشکلات باید در فضای وزارت بهداشت مورد رسیدگی قرار گیرد زیرا هر لحظه ناامیدی نیروی انسانی گروه پزشکی، مهاجرت در این گروه را تقویت می‌کند.

اما وزارت بهداشت نیز به تازگی به این موضوع واکنش نشان داده است و علاوه بر معاون آموزشی، مدیرکل بازرسی وزارت بهداشت نیز از دستور وزیر بهداشت برای رسیدگی به این موضوع خبر داده است.

 

دکتر علیرضا رحیم نیا مدیرکل دفتر بازرسی، ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات وزارت بهداشت گفته است یکی از اصلی ترین دغدغه‌های وزیر بهداشت، حل مشکلات دستیاران تخصصی بوده است و دکتر عین اللهی برای حل مشکلات دستیاران تخصصی، دستورات مهمی صادر کرده که در حال انجام اما اندکی زمان بر است.

 

وی اضافه کرده است: از مهمترین دستورات وزیر بهداشت برای حل مشکلات دستیاران مربوط به تعهدنامه، بیمه مسئولیت، افزایش دستمزد و مشکلات کار و کشیک‌ها بوده که در حال انجام است و به محض به نتیجه رسیدن، به اطلاع خواهید رسید.

در همین زمینه دکتر ابوالفضل باقری فرد معاون آموزشی و دبیر شورای آموزش پزشکی و تخصصی وزارت بهداشت نیز اصلاح ساختار دستیاری، افزایش کیفیت آموزش و تقویت معیشت این عزیزان از طریق منابع مالی پایدار را یکی از اولویت‌های وزارت بهداشت برشمرده است.

 

وی با بیان اینکه در دولت جدید یکی از اولویت‌های مهم و ضروری وزیر بهداشت و معاونت آموزشی، اصلاح ساختار دستیاری، افزایش کیفیت آموزش و تقویت معیشت آنها از طریق منابع مالی پایدار است، یادآور شده است: در این مسیر، تبدیل دستیاری به شغل در دستور کار این معاونت قرار گرفته است تا با استفاده از تمام ظرفیت کشور، این عزیزان از حداقل حقوق و مزایای یک پزشک عمومی بهره مند شوند.

 

وی در ادامه تاکید کرده است باید کابوس دستیاری در کشورمان روزی پایان یافته و به جای آن، فضایی آرام، امیدبخش و سرشار از انگیزه برای یادگیری و خدمت به بیماران جایگزین شود. همچنین کاهش استرس‌های بی مبنا و دریافت کارانه مناسب با تغییر برخی آیین نامه‌های ناعادلانه، از جمله فعالیت‌هایی است که در حال انجام است.

 

به نظر می‌رسد تا زمان تشکیل کارگروه مشترکی از سوی وزارت بهداشت برای رسیدگی به ابعاد چندگانه این موضوع اعم از حقوقی، درمان، آموزشی و دانشجویی و دعوت از نمایندگان دستیاران و ذینفعان، باید در انتظار حل مشکل دستیاران پزشکی باقی ماند.