آیا می‌توان فطریه را کارت به کارت کرد؟

براساس دستورات دین مبین اسلام، پرداخت زکات فطریه در پایان ماه مبارک رمضان یکی از اعمال واجب است و افرادی که به سن تکلیف رسیده باشند و از طرفی هم نان‌خور دیگران به شمار نروند و فقیر نباشند، باید زکات فطره بپردازند. حتی پرداخت فطریه به فردی که به هر دلیلی نتواند یک روز یا تمام ماه رمضان را روزه بگیرد، واجب است و به نوعی روزه نگرفتن، دلیلی برای پرداخت نکردن فطریه به شمار نمی‌رود.

در روایات بسیاری به اهمیت زکات فطریه و کامل کردن ثواب روزه کامل با پرداخت آن اشاره شده و آمده است که «کسى که روزه بگیرد و عمداً زکات ندهد در واقع روزه نگرفته است». حتی پرداخت زکات به عنوان دفع کننده بلا و مرگ عنوان شده و در این رابطه از امام صادق علیه‌السلام نیز روایت شده که به وکیل خود فرمودند: «برو فطریه تمام کسانی را که نان‌خور ما هستند، بده و هیچ کدام را وا مگذار که تو اگر یک کدام آن‌ها را واگذارى مى‌ترسم بر او که بمیرد». همچنین امام على علیه السلام فرمودند: «هر که زکات فطره را بدهد، خداوند به سبب آن، نقص حاصل از زکات مالش را جبران کند».

برای پرداخت فطریه زمان خاصی در نظر گرفته شده است و موقع غروب، قبل از شب عید فطر تا ظهر روز عید باید این مبلغ پرداخت شود که البته از نظر بسیاری از مراجع تقلید همچون مقام معظم رهبری، احتیاط است که فطریه قبل از نماز عید پرداخت شود و اگر فردی تا آن زمان موفق به پرداخت نشد، باید مبلغ فطریه را کنار بگذارد و در اولین فرصت اقدام کند. همچنین اگر قرار است چند روز بعد زکات فطریه را بپردازد، احتیاط واجب این است که هر وقت آن را می‌دهد، مجدد نیت فطره کند.

آیت‌الله مکارم شیرازی در تفسیر نمونه در ۱۴ تا ۱۷ سوره مبارکه «اعلی» به بیان آداب عید فطر پرداخته است و معنای تزکیه در آیه نخست این سوره را چنین تفسیر کرده است: خداوند در این آیات عامل فلاح و رستگاری و پیروزی و نجات را سه چیز می‌شمرد: «تزکیه»، «ذکر نام خداوند» سپس «به جا آوردن نماز». منظور «زکات فطره» در روز عید فطر است، که نخست باید زکات را پرداخت و بعد نماز عید را به جا آورد، چنان که در روایات متعددی از امام صادق علیه السلام این معنی نقل شده است.

میزان زکات در اسلام سه کیلوگرم از قوت غالب مسلمان است که بیشتر شامل گندم، برنج و جو می‌شود. البته باید در نظر داشت قوت غالب در طول سال ملاک است، نه فقط در ماه رمضان. همچنین پرداخت بهای این اجناس نیز برای پرداخت زکات فطریه جایز است.

در سال‌های اخیر با توجه به افزایش فعالیت گروه‌های جهادی خیره برای کمک‌رسانی به نیازمندان به ویژه در مناطق محروم، برخی شماره کارت اعلام می‌کنند تا افراد مبلغ زکات فطریه را برای موارد خاص از ساخت خانه و مدرسه یا حتی کمک به بیماران و نیازمندان در شهر‌های مختلف به حساب آن‌ها واریز کنند. اما در این رابطه باید توجه داشت که زکات فطریه در موارد خاصی مصرف می‌شود.

همچنین با توجه به الکترونیکی شدن خدمات بانکی، ممکن است برخی قصد جابه جایی مبلغ فطریه از طریق کارت بانکی را داشته باشند که در این رابطه رهبر معظم انقلاب طی استفتایی فرمودند: «اشکالی ندارد، ولی اگر زکات فطره را جدا کرده باشد، تعویض آن جایز نیست و اگر در شهرش، فقیر وجود دارد، پس از جدا کردن فطریه، انتقال آن به شهر دیگر هم بنا بر احتیاط واجب جایز نیست».

مصرف زکات فطره با وجود اینکه همچون مصارف زکات اموال به شمار می‌رود، امام بنا بر احتیاطی که از نظر فق‌ها و مراجع تقلید به آن اشاره شده است، باید به فقرا و مساکین مؤمن همان شهرِ زکات دهنده تعلق گیرد. گاهی علی رغم اینکه افراد فطریه را پرداخت می‌کنند، اما به دلیل ناآگاهی از احکام آن، زکات فطره را در جای دیگری پرداخت کرده و به این ترتیب همچنان زکات فطریه بر عهده شخص است. بنابراین، بهتر است بر اساس استفتاء مراجع تقلید، مردم فطریه خود را به چند نهاد اصلی همچون دفتر مراجع عظام تقلید، سازمان بهزیستی یا کمیته امداد بپردازند.