آماری عجیب از مصرف مشروبات الکلی تقلبی در ایران

سالانه مشروبات الکلی تقلبی در ایران بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ نفر را می‌کشد و بسیاری دیگر را نیز دچار دردهای مزمن می‌کند.

به گزارش عرشه آنلاین، دورهم نشسته‌اند و به سلامتی یکدیگر استکان‌ها را بالا می‌آورند و با جواب نوش شنیدن، جام‌های بلا را به سر می‌کشند. تلخی مزه آن نه سرخوشی که به یک تلخی ابدی برای آنها و خانواده‌شان تبدیل می‌شود. خوش‌شانس باشند شاید تنها نابینا شوند، اما اگر شانس از آنها روبرگردانده باشد و آنگاه که دیگر کاری از دست کسی برایشان بر نمی‌آید، سینه قبرستان آنها را فرا می‌خواند. این حکایت مسمومان الکلی در ایران است که به جای مشروب اصل به آن‌ها مشروبات تقلبی و حاوی متانول فروخته‌اند.

مسمومیت الکلی در ایران هرساله به صورت میانگین بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ قربانی می‌گیرد، این‌ها آمارهایی است که از سوی پزشکی قانونی اعلام شده است. این آمارها گاهی افزایش پیدا می‌کند، چنانکه در بازه اسفند ۹۸ تا ۱۹ فروردین ۹۹ بیش از ۳ هزار نفر دچار مسمومیت الکلی شده و از این میان ۷۲۸ نفر نیز جان خود را از دست دادند.

اگرچه این آمار اخیر به دلیل‌ عدم آگاهی و ظن تأثیر الکل بر روی ویروس کرونا افزایش پیدا کرد، با این حال نگاهی به آمارهای سال ۹۷ و سال ۹۶ نیز نشان می‌دهد که میزان مرگ و میر به دلیل مسمومیت الکلی همچنان قابل توجه بوده است به طور نمونه در بازه ۱۵ شهریورماه تا ۱۵ مهرماه سال ۱۳۹۷، حدود ۹۷۰ نفر از شهروندان دچار مسمومیت الکلی شدند که از این میان ۹۶ نفر جان خود را از دست داده بودند.

سن مصرف الکل در ایران

به گفته "تقی رستموند" رئیس سابق سازمان امور اجتماعی کشور بین ۹ تا ۱۰ درصد از افراد ۱۵ تا ۶۴ ساله که بیش از ۵ میلیون نفر از جمعیت ایران را شامل می‌شوند، الکل مصرف می‌کنند، اگر چه به گفته مقامات پزشکی قانونی سن مسموم شدگان الکلی در ایران بین ۱۴ تا ۷۴ سال است، با این حال هرگونه مصرف خوراکی الکل (شرب خمر) در دین اسلام جزو محرمات مسلم است و بر این اساس تقریبا تمامی اعمالی که در رابطه با مشروبات الکلی امکان وقوع آن وجود دارد، جرم است و مجازات دارد. این جرایم به دو دسته حدی و تعزیری تقسیم می‌شوند. نوشیدن مشروبات الکلی جرم حدی است، اما سایر اقدامات از قبیل حمل، نگهداری، عرضه، فروش و… جرایم تعزیری هستند.

از سوی دیگر بر اساس ماده ۲۶۴ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲، مصرف مسکر از قبیل خوردن، تزریق و تدخین آن کم باشد یا زیاد، جامد باشد یا مایع، مست کند یا نکند، خالص باشد یا مخلوط به گونه‌ای که آن را از مسکر بودن خارج نکند، موجب حد است.

همچنین در ماده ۷۰۳ قانون مجازات اسلامی در بخش تعزیرات نیز آمده است که وارد کردن مشروبات الکلی به کشور قاچاق محسوب می‌شود و واردکننده صرف نظر از میزان آن به ۶ ماه تا پنج سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق و نیز پرداخت جزای نقدی به میزان ۱۰ برابر ارزش عرفی (تجاری‌) کالای یاد شده محکوم می‌شود.

اما با وجود این قوانین، هستند افرادی که به قیمت گرفتن بینایی و جان مردم از طریق مشروبات دست‌ساز کسب درآمد می‌کنند که به گفته یک سم‌شناس بالینی عمده مسمومیت‌های منجر به مرگ در ایران به دلیل استفاده از این مشروبات دست‌ساز و تقلبی است که در آن متانول (الکل چوب) وجود دارد.

به گفته قدیرزاده، رییس گروه مطالعات اعتیاد و سوءمصرف مواد و الکل پزشکی قانونی عمده افرادی که در اثر مصرف مشروبات الکلی می‌میرند، با الکل متانول یا الکل چوب مسموم می‌شوند. این آلودگی با الکل متانول از مواد سلولزی موجود در مواد اولیه مشروبات الکلی مثل چوب متصل به انگور و کشمش یا هسته آن‌ها ایجاد می‌شود. متاسفانه الکل متانول را نمی‌توان از روی طعم و مزه نسبت به الکل شرب تشخیص داد. این الکل بسیار خطرناک است و می‌تواند منجر به نابینایی و مرگ شود. خیلی از الکل‌های شربی که در بازار غیرقانونی ایران به شکل پلمپ شده عرضه می‌شوند، تقلبی است.

این مقام پزشکی قانونی در جایی دیگر گفته بود که این مشروبات در کارگاه‌های زیرزمینی تولید می‌شود و به اسم الکل‌های برند به فروش می‌رسد. در واقع، به همین دلیل است که خرید و فروش شیشه‌های الکل در ایران بسیار رواج دارد. من تا پیش از مواجهه با بیماران تصور می‌کردم این مسمومیت‌ها به دلیل مصرف مشروبات دست ساز است، اما بسیاری از بیماران حتی از شیشه‌های مشروبی استفاده کرده بودند که با قیمت بالایی هم خریداری کرده بودند.در واقع مشروبات دست ساز که از دسته عرق است تنها عامل مرگ و بیماری مسمومان نیست، حتی مشروبات برند و مشهور هم از زمره این مواد مرگبار است.

چرا مسمومیت در اثر الکل مرگبار است؟

"مهدی مصری" رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم و فلوشیپ سم‌شناسی قانونی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا با بیان اینکه مشکل اصلی الکل‌های دست‌ساز وجود متانول در آن است، اظهار کرد: در هفته‌های گذشته که آمار مسمومیت‌ها و کشته‌شدگان در برخی استان‌ها همچون هرمزگان بالا رفت به دلیل الکل‌های حاوی متانول بود. این الکل‌ها در فرایند تخمیر خود به سمت تولید متانول می‌روند که به آسانی قابل تشخیص نیست.

مصری در ادامه اظهار کرد: از سوی دیگر افرادی که این الکل‌ها را می‌سازند، معمولا تمایل دارند تا آن‌ها را در بطری‌های خارجی بسته‌بندی و پلمپ کرده بفروشند به همین دلیل آمارهایی در مورد مسمومیت افرادی که از مشروبات پلمپ استفاده کرده‌اند نیز وجود دارد.

وی همچنین با بیان اینکه متانول یک الکل سمی و صنعتی است، گفت: مصرف این الکل به نوعی اورژانس تلقی می‌شود و بلافاصله پس از مصرف فرد باید خدمات درمانی دریافت کند. این الکل با تأخیر ۱۸ تا ۳۶ ساعته جذب می‌شود. آنزیمی که در بدن وظیفه تجزیه الکل را دارد تمایل به اتانول دارد و با تأخیر به سراغ متانول می‌رود. در این زمان نیز وقتی متانول را متابولیزه می‌کند از آن سم استخراج می‌شود.

او یادآور شد: مصرف متانول خالص به سرعت اثرات خود را نشان می‌دهد این در حالیست که در الکل‌های دست‌ساز که ترکیبی از اتانول و متانول در آن وجود داد این اثرات با تأخیر خود را نشان می‌دهند.

تأثیر الکل متانول بر افراد

مصری یادآور شد: مصرف الکل دست‌ساز یا غیراستاندارد که در آن متانول دارد موجب دوگونه تأثیر مزمن مانند کوری برگشت‌ناپذیر و مرگ را به دنبال دارد. اگر در دو سه روز بیمار به بیمارستان مراجعه نکند، متابولیسم ایجاد شده بر روی اعصاب بینایی تأثیر گذاشته و موجب نابینایی می‌شود.

وی ادامه داد: تأثیر دیگر الکل‌های سمی بر روی کلیه، کبد و سایر اندام‌های داخلی و حتی قلب ومغز بوده و موجب نارسایی آن‌ها می‌شود و این نارسایی نیز موجب مرگ می‌شود.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم همچنین در رابطه با عدم مراجعه مسموم شدگان به بیمارستان‌ها به دلایل چون ترس از تعقیب قضایی و... نیز اظهار کرد: هر نوع فرد مسمومی بیمار تلقی می‌شود. در اصول اخلاق پزشکی کشورمان بر این موضوع تأکید شده است که کاری به اینکه یک فرد مسموم از چه طریقی مسموم شده نداشته باشند و او را بیمار شناخته و بلافاصله کارهای درمانی او را انجام دهند.

رازداری و رازپوشی پزشکان در مواجهه با مسموم‌شدگان الکلی

او یادآور شد: مسموم شدگان الکلی باید به بیمارستان‌ها مراجعه کنند، کسی آن‌ها را سوال پیچ نمی‌کند که به چه دلیلی مسموم شده‌اند؟ قانونی نیز وجود ندارد که مراکز درمانی مسموم شدگان را به ضابطین قضایی معرفی کند. اصل بر رازداری پزشک است مگر اینکه مقام قضایی استعلام کند. رازداری و رازپوشی پشتوانه‌های قانونی و اخلاق پزشکی قدرتمندی دارد و تا جایی که امکان دارد و حتی در صورت استعلام قضایی پزشک باید در جهت رازپوشی بیمار تلاش کند.

وی تأکید کرد: از سوی دیگر استنکاف از کمک به بیمار فارغ از اینکه چه کسی است و چه کاری کرده است، مستوجب تعقیب قضایی است، از نظر اخلاق پزشکی هم اولین کار برای مسمومان ناشی از الکل این است که به او خدمات درمانی ارائه شود و افراد دیگری که همراه او به مصرف الکل پرداخته‌اند را به کادر درمان معرفی کند تا بلافاصله به این افراد هم کمک‌های پزشکی ارائه شده و مشکلات بعدی را پیدا نکنند.

آیا اتانول هم مسمومیت دارد؟

این فلوشیپ سم‌شناسی قانونی همچنین در رابطه با مسمومیت ناشی از الکل‌های حاوی اتانول یا الکل‌های استاندارد نیز گفت: این الکل نیز باعث دو نوع مسمومیت حاد و مزمن می‌شود. مصرف خارج از نرم آن موجب افت فشار خون، قند خون و... می‌شود و حتی موجب کاهش هوشیاری و اختلال در تعادل شود.

وی ادامه داد: اتانول نیز اثرات مزمنی دارد و موجب التهاب پانکراس، مشکلات کبدی و تاری دید می شود، اما تأثیر سمی و مرگ ناگهانی بعد از مصرف آن نادر است. وقتی بیمار به بیمارستان مراجعه کند با تزریق یک سرم و تنظیم قند او مشکلات بیمار حل می‌شود، اما تأثیرات مزمن آن ممکن است ادامه داشته باشد.

مصری افزود: قرآن در مورد مصرف مشروبات الکلی تأکید دارد که زیان آن بیش از سودی است که یک فرد ممکن است به دست آورد به همین دلیل توصیه کلی این است که افراد از مصرف آن‌ها خودداری کند.

منبع: ایلنا