نسل Z در تهران را بیشتر بشناسید

یافته‌های یک مطالعه در مورد فرآیند شکل‌گیری تصویر بدنی در نوجوانان تهرانی، حاکی از لحن منفی نوجوانان در مورد تصویر بدنی خودشان بود و این موضوع می‌تواند نشان‌دهنده سطح بالای نارضایتی نوجوانان از بدنشان باشد.

تصویر بدنی ساختاری چند بُعدی شامل ادراک، افکار، احساسات و باورهای یک فرد نسبت به بدن خود است. رشد و تکامل جسمانی در دوران نوجوانی با رشد سریع قد و وزن، تغییرات اندام‌ها و همچنین افزایش نیاز به انرژی و سایر مواد مغذی همراه است. 

به اعتقاد مبانی علوم رفتاری، تصویر بدنی یک عامل محرک در حوزه بهداشت روان خصوصا اختلالات خوردن و همچنین بیماری‌های روحی و روانی مانند اضطراب شدید و حتی افسردگی به شمار می‌رود. 

از دوران نوجوانی به عنوان مهم‌ترین و بحرانی‌ترین دوران زندگی جهت شکل گیری تصویر بدنی مثبت یا منفی یاد می‌شود؛ چرا که تغییراتی که طی دوران بلوغ رخ می‌دهند بر شکل، وضعیت وزن و ظاهر نوجوانان اثر می‌گذارند و بر اساس شواهد این دوران که یکی از مهم‌ترین عوامل روانشناختی مرتبط با اضافه وزن و چاقی در دوران نوجوانی است. 

تصویر بدنی با هنجارهای اجتماعی و ارزش‌های فرهنگی هر جامعه ارتباط تنگاتنگی دارد. همچنین اطلاعات موجود در خصوص ابعاد و عوامل مختلف زمینه‌ساز شکل‌گیری تصویر بدنی منفی محدود بوده است. بر همین اساس پژوهشگران مرکز تحقیقات تعیین‌کننده‌های اجتماعی سلامت پژوهشکده علوم غدد درون‌ریز و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، مطالعه‌ای با هدف تبیین فرآیند شکل‌گیری تصویر بدنی در نوجوانان تهرانی انجام دادند. 

دکتر سارا جلالی فراهانی؛ مجری اصلی این طرح گفت: داده‌های این مطالعه کیفی، از طریق برگزاری بحث‌های گروهی نیمه‌ساختار یافته با ۸۴ نوجوانان ۱۸-۱۵ساله جمع‌آوری شد. 

وی افزود: مشارکت‌کنندگان این مطالعه از بین دانش‌آموزان دختر و پسر مشغول به تحصیل در مقطع متوسطه دوم مدارس واقع در شمال و جنوب شهر تهران و از خانواده‌هایی با سطح درآمد، تحصیلات و ویژگی‌های فرهنگی و مذهبی متفاوت، انتخاب شدند. 

دکتر جلالی فراهانی در مورد یافته‌های این مطالعه گفت: بر اساس یافته‌های مطالعه حاضر، تصور نوجوانان از بدنشان تحت تاثیر ادراکی که از ویژگی‌های جسمانی خود دارد، قرار داشت که متمرکز بر دو ویژگی اصلی شامل ظاهر جسمانی فرد و عملکرد جسمانی آن‌ها است. 

این متخصص سلامت جامعه خاطرنشان کرد: ظاهر جسمانی فرد در برگیرنده ویژگی‌های ظاهری سر و صورت و بدن فرد بوده و عملکرد جسمانی فرد در برگیرنده دو ویژگی توانایی و سلامت جسمانی فرد (در دختران و پسران) و تن صدا (عمدتاً در پسران) بود. 

وی در ادامه توضیح داد: ویژگی‌های سر و صورت شامل ویژگی‌های اجزای صورت، شکل و فرم صورت و مو و ویژگی‌های بدن شامل اندازه بدن، شکل و فرم بدن و ساختار اسکلتی بود. 

به گفته این محقق؛ خصوصیات مطلوب سر و صورت که نوجوانان به آن‌ها اشاره می‌کردند شامل داشتن چشم‌های درشت، چشم‌های رنگی، دندان‌های سفید و مرتب، لب‌های حجیم، بینی کوچک و رو به بالا، پوست صاف و روشن، گونه‌های برجسته، فک زاویه‌دار، صورت طبیعی، موهای پرپشت و بلند و مژه‌های بلند بود. 

دکتر جلالی فراهانی در توضیح بیشتر گفت: تمرکز بر ویژگی‌های صورت در اظهارات دختران مشهودتر از پسران  بود، به این معنی که ویژگی‌های چهره در تصویر بدنی دختران از اهمیت بیشتری برخوردار بود. 

وی همچنین یادآور شد: مهم‌ترین شاخصه‌های جسمانی که مکرراً در نقل قول‌های نوجوانان مورد اشاره قرار می‌گرفت، با اندازه بدن، شکل و ساختار اسکلتی آن مرتبط بودند. 

به گفته مجری طرح، در میان ویژگی‌های بدن، اشاره به آن دسته از ویژگی‌هایی که اندازه آن را منعکس می‌کردند از جمله وزن و قد، در اظهارات نوجوانان برجستگی بیشتری داشت که حاکی از اهمیت اندازه و سایز بدن در ادراک تصویر بدنی نوجوانان ایرانی است. 

علاوه بر اندازه بدن، نوجوانان به ویژگی‌های مرتبط با شکل و فرم بدن نیز اشاره می‌کردند. در این راستا، تعداد قابل توجهی از دختران، از انحناهای زنانه به عنوان یکی از ویژگی‌های بدن ایده آل یاد می‌کردند، همچنین اکثر پسران و تعداد کمی از دختران داشتن بدن عضلانی را از ویژگی‌های مهم یک بدن ایده‌آل می‌دانستند. 

علاوه بر این؛ نوجوانان به اهمیت ویژگی‌های مرتبط با ساختار اسکلتی بدن نیز اشاره می‌کردند که از میان این ویژگی‌ها، دختران به طول گردن، برجسته بودن استخوان ترقوه و زاویه زانوها و پسران به عریض بودن شانه‌ها و هر دو گروه دختران و پسران به مشکلات وضعیتی بدن (قوز) اشاره می‌کردند. 

صرف نظر از شاخص‌های ذکر شده که عمدتاً به ظاهر بدن نوجوانان اشاره می‌کند؛ یافته‌های مطالعه نشان داد که تعداد قابل توجهی از شرکت‌کنندگان به عملکرد جسمانی بدنشان به عنوان جنبه مهم تاثیرگذار دیگری بر تصویر بدنی‌شان اشاره می‌کردند که عمدتاً متمرکز بر سلامت جسمانی، توانایی جسمانی و تن صدای آن‌ها بود. 

این محقق اعتقاد دارد اطلاعات حاصل از این پژوهش بینش جامعی را در رابطه با ویژگی‌های جسمانی که ذهن نوجوانان ایرانی را به خود مشغول می‌کند و بر ادراک تصویر بدنی آن‌ها تأثیر می‌گذارد، ارائه کرده است. 

بنا به گفته پژوهشگر این مطالعه؛ در اظهارات نوجوانان شرکت‌کننده در این مطالعه لحن منفی مشهود بود که می‌تواند نشان‌دهنده سطح بالای نارضایتی نوجوانان از بدنشان باشد و ضرورت ارتقای تصویر بدنی مثبت در مداخلات آتی را برجسته می‌کند. 

دکتر جلالی فراهانی در پایان گفت: یافته‌های کنونی نشان داد که علاوه بر ویژگی‌هایی متمرکز بر ظاهر بدن و جنبه‌های زیبایی‌شناختی آن، عملکرد جسمانی یکی دیگر از مؤلفه‌های اصلی تصویر بدنی درک‌شده توسط نوجوانان است. از آن جایی که سلامت و توانایی جسمانی نوجوانان با سطوح فعالیت بدنی و آمادگی جسمانی بدن مرتبط هستند، این یافته مؤید اهمیت تشویق و تسهیل مشارکت در برنامه‌های فعالیت بدنی به عنوان راهبردی برای بهبود تصویر بدنی، به ویژه در پسران این گروه سنی است./ ایسنا