آنفلوانزا؛ چقدر خطرناک و نگران‌کننده است؟

همزمان با فروکش کرونا از اواخر تابستان، آنفلوانزا روی موج همه‌گیری قرار گرفت و در پی آن هشدار‌ها و توصیه‌های مستمر پزشکی ارائه می‌شود. در اذهان عمومی که هنوز شیوع شدید کرونا از یاد نرفته، این پرسش مطرح شده که این بیماری فصلی تاچه حد خطرناک و نگران‌کننده است؟

 آنفلوانزا یک بیماری واگیر است که ویروس آن باعث عفونت دستگاه تنفسی می‌شود. سردرد، تب، بی‌حالی، ضعف، گرفتگی بینی و سرفه از جمله علائم شایع آن است. این بیماری میان انسان و حیوان مشترک است و به طور معمول دوره آن ۳ تا ۴ روز طول می‌کشد، اما در موارد شدید طولانی‌تر می‌شود و ممکن است به بستری فرد بیمار منجر شود. در مواردی نیز شدت این بیماری به مرگ فرد منتهی می‌شود.

بیماری آنفلوانزا در ایران یک بیماری بومی و اندمیک است و هر سال مواردی از ابتلا و مرگ این بیماری در کشور ثبت می‌شود. موارد سرپایی نیز ثبت نمی‌شود، اما پس از دو سال پاندمی نفس‌گیر کرونا، توجه بیشتری به این بیماری در جامعه به چشم می‌خورد، هشدار‌هایی که از سوی کارشناسان و مسئولان مختلف با روایت‌های مختلف منتشر می‌شود، روایت‌هایی نگران کننده و گاه آرامش بخش.

گر چه هنوز پاندمی کرونا به پایان نرسیده است، اما کاهش و افول این بیماری به خصوص در دو ماه گذشته جامعه را به سمت زندگی عادی بدون ترس از این بیماری سوق داده است. مدارس و دانشگاه‌ها باز شده‌اند، اما هر روز خبری از گسترش آنفلوانزا در رسانه‌ها منتشر می‌شود. روایت‌هایی که گاه از سوی برخی کارشناسان با عنوان سونامی مطرح می‌شود. کارشناسان و متخصصان دیگری نیز این نوع تحلیل را بزرگنمایی و غیر واقعی می‌دانند و از روند معمول آنفلوانزا در کشور مانند سال‌های گذشته یاد می‌کنند و البته از مردم می‌خواهند با رعایت اصول بهداشتی از ابتلا به این بیماری پیشگیری کنند.

بزرگنمایی و عادی سازی آنفلوانزا

بزرگنمایی و عادی سازی همه‌گیری آنفلوانزا در کشور دلایل مختلفی دارد. توزیع واکسن آنفلوانزا در داروخانه‌ها، کمبود دارو از جمله آنتی بیوتیک‌ها، سرم و دارو‌های اختصاصی آنفلوانزا و دیدگاه‌های مختلف بهداشتی، درمانی، اجتماعی و اقتصادی کارشناسان و مسئولان در این اظهار نظر‌ها تاثیرگذار است. دیدگاه‌های متفاوتی که گاه حتی در بین مسئولان وزارت بهداشت هم دیده می‌شود.

«بهرام عین‌اللهی» وزیر بهداشت ۲۹ مهر و با گذشت حدود یک ماه از بازگشایی مدارس در دیدار با علما در قم اعلام کرد: با توجه به آغاز فصل سرما و کاهش رعایت توصیه‌های بهداشتی ابتلا به بیماری آنفلوانزا در کشور روند صعودی دارد. اما ۱۴ روز بعد در حاشیه جلسه شورای‌عالی سلامت و امنیت غذایی گفت: بیماری آنفلوانزا یک هفته‌ای است که فروکش کرده است.

با این حال در دو ماه گذشته اخبار متفاوت بسیاری از رسانه‌های مختلف درباره خطر بالا و مرگ‌آور آنفلوانزا از زبان افراد مختلف منتشر شده است که با روایت مسئولان وزارت بهداشت تفاوت دارد. مطالبی که در بسیاری از آن‌ها بر لزوم تزریق واکسن آنفلوانزا برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری تاکید می‌شود.

واکسن آنفلوانزا حدود شهریور هر سال پس از اعلام ویروس‌های شایع این بیماری از سوی سازمان بهداشت جهانی در معدودی از شرکت‌های بزرگ واکسن ساز دنیا به صورت انبوه تولید و در همه کشور‌ها توزیع می‌شود. اما امسال برای اولین بار ایران نیز به جمع تولیدکنندگان این واکسن پیوسته است.

«بهرام دارایی» رئیس سابق سازمان غذا و دارو اوایل شهریور اعلام کرد: امسال تامین ۲.۵ میلیون دُز واکسن آنفلوآنزا پیش بینی شده که حدود یک میلیون دز آن از محل واکسن‌های تولید داخلی و بقیه از طریق واردات تامین شده است. بهترین زمان تزریق واکسن آنفلوانزا اواسط شهریور و اوایل مهرماه است. تزریق واکسن آنفلوانزا اجباری نیست. اما کارشناسان بیماری‌های عفونی توصیه می‌کنند. بیماران خاص و صعب العلاج و افرادی که ضعف ایمنی دارند. هر سال در شهریور ماه این واکسن را تزریق کنند.

افزایش شیوع آنفلوانزا در سال ۱۴۰۱ با فعالیت مدارس و دانشگاه‌ها نیز گره خورده است. موضوعی که رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت آن را رد می‌کند، او ۹ آبان امسال اعلام کرد: تعطیل شدن مدارس به علت شیوع آنفلوآنزا در دستورکار نیست.

وضعیت آنفلوانزا مانند هر سال

اظهار نظری که داده‌های آماری هم آن را تایید می‌کنند. «دکتر ابراهیم قادری»، رئیس اداره مراقبت از بیماری‌های مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در گفتگو با پژوهشگر ایرنا تاکید می‌کند: میزان شیوع آنفلوانزا در سال جاری با سال‌های گذشته تفاوت معناداری ندارد، اما حساسیت کاذبی در جامعه به وجود آمده که بی‌دلیل است. میزان مرگ و میر آنفلوانزا در سال ۱۴۰۱ از برخی سال‌های قبل هم کمتر است.

او با اعلام آمار موارد مرگ آنفلوانزا در سال‌های اخیر می‌گوید: در سال ۱۳۹۵ تعداد ۸۳ مورد مرگ بر آنفلوانزا در کشور ثبت شد، این میزان در سال ۱۳۹۶ به ۱۷۶ نفر رسید، در سال ۱۳۹۷ نیز ۸۰ مورد مرگ ناشی از آنفلوانزا در کشور داشتیم، در سال ۱۳۹۹ تعداد موارد مرگ ثبت شده آنفلوانزا در کشور ۶۳ نفر بود، کاهشی به رعایت پروتکل‌های بهداشتی کرونا هم مربوط می‌شود. در سال ۱۴۰۰ نیز ۱۰۲ مورد مرگ آنفلوانزا در ایران ثبت شد. آمار موارد مرگ آنفلوانزا در سال ۹۸ در بین سال‌های اخیر بیشتر است، اما چون این آمار با آمار کرونا در دو ماه پایان این سال مخلوط شده نمی‌توانیم آمار دقیق مرگ آنفلوانزا در این سال را اعلام کنیم.

قادری می‌افزاید: در سال ۱۴۰۱ نیز هنوز آمار دقیق موارد مرگ آنفلوانزا را نداریم، چون برخی آمار‌های موجود ممکن است مربوط به اسفند ۱۴۰۰ باشد و باید بررسی و تفکیک شود، اما میزان موارد مرگ قطعی آنفلوانزا از ابتدای سال ۴۰ نفر است.

رئیس اداره مراقبت از بیماری‌های مرکز مدیریت بیماری‌های وزارت بهداشت می‌گوید: ۹۲ درصد موارد ابتلا به آنفلوانزا در ایران از ابتدای سال آنفلوانزای نوع A و ۸ درصد از نوع B است. از بین موارد ابتلا به آنفلوانزای نوع A نیز ۸۰ درصد آنفلوانزای H ۳ N ۲ و ۲۰ درصد آنفلوانزای H ۱ N ۱ است.

میزان مرگ و میر این بیماری معلوم نیست، زیرا تعداد کل مبتلایان به آنفلوانزا به خصوص موارد سرپایی و مخرج کشور مشخص نیست. تعیین میزان مرگ آوری این بیماری نیازمند بررسی خانه به خانه و شناسایی همه مبتلایان است که تقریبا در هیچ کشوری انجام نمی‌شود. البته در بین انواع بیماری‌های تنفسی شایع در جامعه آنفلوانزا حدود ۳۰ درصد موارد است.

دکتر «شهنام عرشی» رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، هم درباره تعداد مرگ کودکان مبتلا به آنفلوانزا گفت: سال ۱۳۹۶ تعداد ۲۱ نفر، سال۱۳۹۷ تعداد ۱۰ نفر، سال ۱۳۹۸تعداد ۵۰ نفر، سال ۱۳۹۹ تعداد یک نفر، سال ۱۴۰۰ یک مرگ و امسال هم تاکنون یک مورد مرگ کمتر از ۵سال داشته‌ایم. این موارد تک تک بررسی دقیق شده است و به مجامع بین‌المللی گزارش شده است.

تفاوت سرماخوردگی، آنفلوانزا و کرونا

«مینو محرز» عضو کمیته کشوری مبارزه با آنفلوانزا می‌گوید: بیماری آنفلوانزا هر سال با سرد شدن هوا در پاییز شایع می‌شود، اما امسال به علت سفر گروهی از مردم به عراق زودتر از سال‌های قبل شیوع این بیماری را در جامعه شاهد بودیم. روند شیوع این بیماری تا آذر ماه به اوج می‌رسد و در بین بیماری‌های تنفسی شایع در جامعه بیشترین موارد مربوط به آنفلوانزاست. ابتلا به کووید۱۹ هنوز وجود دارد، اما خیلی کمتر شده است. احتمال همراهی کووید و آنفلوانزا هم وجود دارد. در این صورت فرد مبتلا علائم شدیدتری را تجربه می‌کند.

او می‌افزاید: کودکان ممکن است در مدرسه به این بیماری‌ها مبتلا شوند و بعد ویروس را به خانه آورده و بزرگسالان را هم مبتلا می‌کنند به همین علت تعداد زیادی موارد ابتلا به این بیماری‌های تنفسی در بین کودکان و بزرگسالان هستیم.

محرز درباره علائم افتراقی و تفاوت علائم سرماخوردگی، آنفلوانزا و کرونا می‌گوید: علائم آن‌ها خیلی شبیه هم است به خصوص علائم آنفلوانزا و کرونا خیلی به هم شبیه هستند، گلودرد، درد بدن و سرفه شدید در هر دو بیماری‌ها دیده می‌شود بنابراین تشخیص نوع بیماری از روی علائم کار آسانی نیست البته در نوع امیکرون کرونا که اکنون شایع است، علائم خفیف‌تر است. آبریزش بینی و گلودرد بیشتر دیده می‌شود و سرفه کمتر است. آنفلوانزا بدن درد، تب شدید و سرفه‌های خیلی شدید دارد. این علائم در بیماری‌های تنفسی شبیه هم هستند و فقط با آزمایش می‌توان به طور دقیق مطمئن شد که فرد به کدام از این بیماری‌ها مبتلاست.

وی اضافه می‌کند: مهمترین علامت سرماخوردگی معمولی آبریزش بینی است. تب شدید و بدن درد شدید ندارد و مانند آنفلوانزا افراد را زمین گیر نمی‌کند. افرادی که به آنفلوانزا مبتلا می‌شوند در مراحلی از این بیماری حتی نمی‌توانند از جایشان تکان بخورند، اما در مورد سرماخوردگی علائم خفیف‌تر است. طول دوره بیماری هم در سرماخوردگی کمتر است. افراد مبتلا به هر نوع از بیماری‌های تنفسی باید در خانه بمانند تا هم زودتر بهبود پیدا کنند و هم این بیماری را به دیگران منتقل نکنند.

فوق تخصص بیماری‌های عفونی می‌افزاید: بیماری آنفلوانزا بر خلاف کرونا داروی موثر دارد. «اسلتامیویر یا برند تامیفلو» داروی درمان این بیماری است و در صورت تشخیص سریع و شروع درمان دارویی فرد بیمار به سرعت بهبود می‌یابد، اما متاسفانه این دارو در داروخانه‌ها کمیاب است و به سختی پیدا می‌شود. آنفلوانزا واکسن موثری هم دارد و به خصوص به زنان باردار توصیه می‌شود این واکسن را تزریق کنند.

وی می‌گوید: میزان شیوع آنفلوانزا در جامعه با سال‌های دیگر تفاوت محسوسی ندارد، اکنون هم سرماخوردگی، هم آنفلوانزا و هم کرونا در جامعه وجود دارد. تنها تشخیص دقیق آنفلونزا تست PCR است که گران است و همه جا در دسترس نیست بنابراین بهترین کار رعایت اصول بهداشتی، زدن ماسک، شست و شوی دست‌ها و ماندن در خانه هنگام بیماری است.