غرق شدن یک کودک سه ساله در گودال‌های پُر از آب بلوچستان
سه روز پیش بود که «سهیب» کودک سه ساله در روستای سیدبار از توابع شهرستان چابهار واقع در استان سیستان و بلوچستان در یکی از هوتگ‌های نزدیک به خانه‌شان افتاد و غرق شد. پیکر بی‌جان این کودک سه ساله را پدرش بعد از نیم ساعت بی‌خبری از آب بیرون کشید. «اعتماد» در ادامه طی تماس تلفنی که با عموی «سهیب» و دهیار سیدبار داشته است از روز حادثه و مشکلات هوتگ‌ها گزارش می‌دهد.
«بیست دقیقه که از رفتن او می‌گذرد و هیچ صدایی از سهیب در گوشه و کنار خانه به گوش نمی‌رسد ناگهان پدرش متوجه ناپدید شدن پسر سه ساله‌اش می‌شود. سریع به بیرون از خانه می‌رود و همه جا را می‌گردد اما خبری از سهیب نبوده است. بعد به هوتگی که حوالی خانه‌شان بوده، سر می‌زند همان‌جا قسمتی از موها و تکه‌ای از لباس سهیب که از آب بیرون زده بود را می‌بیند...»
سه روز پیش بود که «سهیب» کودک سه ساله در روستای سیدبار از توابع شهرستان چابهار واقع در استان سیستان و بلوچستان در یکی از هوتگ‌های نزدیک به خانه‌شان افتاد و غرق شد. پیکر بی‌جان این کودک سه ساله را پدرش بعد از نیم ساعت بی‌خبری از آب بیرون کشید. «اعتماد» در ادامه طی تماس تلفنی که با عموی «سهیب» و دهیار سیدبار داشته است از روز حادثه و مشکلات هوتگ‌ها گزارش می‌دهد.
براساس پیگیری‌های خبرنگار «اعتماد» اکثر هوتگ‌های استان سیستان و بلوچستان در شهرستان دشتیاری و چابهار قرار گرفته شده است. این هوتگ‌ها سالانه جان برخی افراد خصوصا کودکان را می‌گیرد. طبق کارزاری که با عنوان «درخواست جلوگیری از مرگ صدها کودک بلوچستان در هوتگ‌های استان سیستان و بلوچستان» در ۱۱ مهر ماه سال جاری به راه افتاد و حدود هزار و ۹۲ نفر آن را امضا کردند، قید شده بود: «هر ساله شاهد مرگ ده‌ها کودک در گودال‌های آبی که برای جمع کردن آب باران درست شده، هستیم. کودکانی که کنار هوتگ‌ها می‌روند که یا آب بخورند یا خودشان و لباس و ظرف‌های‌شان را بشویند که با توجه به گِل بودن خاک منطقه گیر و فوت می‌کنند.»
طبق آمار تا مرداد ماه سال ۱۴۰۱ طی ۱۳۲ روز ۲۳ کودک زیر ۱۸ سال در این هوتگ‌ها جان باختند. کودکانی با تمام رویاهای کودکی. ۴ نفر بزرگسال نیز در این هوتگ‌ها فوت شدند. از بین بزرگسالان هم یک نفر معلم بود که بعد از غرق شدن دو دانش‌آموزش او هم به داخل آب پرید و غرق شد. ۹۸ روستا در منطقه دشتیاری وجود دارد که همه آنها در شعاع ۳۰ کیلومتری یکدیگر هستند و در ۵ کیلومتری بالادست این روستاها سد بزرگ زیردان با ۲۰۵ میلیون مترمکعب آب قرار دارد. به دلیل عدم لوله‌کشی که در ۳۰ کیلومتری این سد قرار دارد، ده‌ها کودک سالانه غرق می‌شوند و جان خود را از دست می‌دهند. حالا به گفته برخی اهالی این دو شهرستان لوله‌کشی شده است اما هوتگ‌ها هنوز جمع نشده‌اند و تدبیری برای‌شان اندیشیده نشده، چراکه پُر کردن هوتگ‌ها با خاک یا سیم‌کشی دور آنها هزینه‌بر است.
جان‌باختن در هوتگ
«سراج» رییس شورای روستای سیدبار که عموی این کودک سه ساله نیز هست از روز حادثه و غرق شدن سهیب در هوتگ به «اعتماد» می‌گوید: «برادرم سه فرزند دارد. سهیب فرزند آخرش بود و همان‌طور که می‌دانید سه سال داشت. ۱۰ متری خانه برادرم یک هوتگ قرار گرفته است. سهیب حدود ساعت یک ظهر برای بازی از خانه بیرون می‌رود. مثل اینکه دنبال بچه‌های دیگر برای بازی به سمت هوتگ می‌رود و آنجا به داخل آب پرتاب می‌شود. خواهر و برادر دیگرش هم در قسمت دیگری مشغول بازی بودند و متوجه رفتن سهیب به سمت هوتگ نشدند. بیست دقیقه که از رفتن او می‌گذرد و هیچ صدایی از سهیب در گوشه و کنار خانه به گوش نمی‌رسد ناگهان پدرش متوجه ناپدید شدن پسر سه ساله‌اش می‌شود. سریع به بیرون از خانه می‌رود و
همه جا را می‌گردد اما خبری از سهیب نبوده است. بعد به هوتگی که حوالی خانه‌شان بوده سر می‌زند همان‌جا قسمتی از موها و تکه‌ای از لباس سهیب که از آب بیرون زده بود را می‌بیند...»
او در ادامه توضیح می‌دهد: «برادرم به ما گفت در همان بیست دقیقه‌ای که سرگرم چک کردن گوشی‌اش بوده این اتفاق برای سهیب می‌افتد. وقتی برادرم به کنار هوتگ رسیده، دیده که سهیب بخشی از بدنش روی آب قرار گرفته. به داخل آب می‌رود سهیب را بیرون می‌آورد و بچه را سر و ته می‌کند که آب از دهانش خارج شود اما فایده نداشته و سهیب تمام کرده بود. همان موقع برادرم با من تماس گرفت و من سریع خودم را به خانه آنها رساندم و سهیب را به مرکز سلامت روستای‌مان بردیم. پزشکان در مرکز سلامت گفتند که بچه همان‌جا در آب تمام کرده است. این‌طور مواقع پدر و مادر هر قدر هم حواس‌شان به فرزندان‌شان باشد یک لحظه غفلت این اتفاق را رقم می‌زند. در روستای ما حدود ۵۰ تا ۶۰ هوتگ قرار دارد. دو ماه پیش هم پنج، شش نفر در یک هوتگ طی یک روز غرق شدند. بعد از این اتفاق تلخ راهکاری که پیش پای مسوولان گذاشتیم این بود که هوتگ‌ها را پر از خاک کنند و از بین ببرند، اما خوب این کار هزینه‌بر است.»
سیم‌کشی و از بین بردن هوتگ‌ها هزینه‌بر است
«مهین دوست» دهیار روستای سیدبار درخصوص مشکلات هوتگ‌ها به «اعتماد» می‌گوید: «آب رودخانه هر سال در هوتگ‌ها جمع می‌شود و از آب این هوتگ‌ها برای آبیاری درختان خرما استفاده می‌شود. این هوتگ‌ها هم حفاظ ندارند. سیم‌کشی دور این هوتگ‌ها هم هزینه‌بر است و هم در بیشتر موارد حصارها و سیم‌هایش را سرقت می‌کنند. اگر هم بخواهند هوتگ‌ها را پر از خاک کنند و از بین ببرند هزینه زیادی باید صرف شود. خود خاک هزینه‌ای ندارد اما لودر و کامیونی که برای این عملیات باید استفاده شود، ساعتی یک میلیون تومان هزینه می‌گیرند، چون از دو روش حصارکشی و
پر کردن هوتگ‌ها با خاک استفاده‌ای نشده است، برخی از کودکان سالانه در این هوتگ‌ها غرق می‌شوند. مانند همین کودک سه سالهای که سه روز پیش غرق شد و جان باخت.»
همچنین علی علیجانی مسوول ایمن‌سازی هوتگ‌ها و نقاط پرخطر جنوب سیستان و بلوچستان در مرداد ماه جاری با اشاره به اینکه در ۴ شهرستان دشتیاری، چابهار، کنارک و قصرقند بیشترین تعداد هوتگ‌ها وجود دارد، عنوان کرد: «فقط در چابهار، ۱۰۷۰ هوتگ و گودال داریم که برای کشاورزی و آب‌دهی به احشام استفاده می‌شود. تمام اینها شناسنامه دارند و دارای صاحب هستند. هیچ‌وقت به صاحبان اینها تذکری برای ایمن‌سازی داده نشده است و آنها فکر می‌کنند که دولت باید این کار را انجام دهد. برای حصارکشی هر هوتگ، باید مبلغی حدود ۷۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان هزینه شود. باید با اولویت هوتگ‌هایی که در محیط روستایی و کنار مدارس هستند، ایمن‌سازی و حصارکشی می‌شوند. تا الان در این ۴ شهرستان، ۱۵۰ هوتگ حصارکشی شده است. همچنین برای دانش‌آموزان و خانواده‌ها کلاس‌های آموزشی برگزار کرده‌ایم که نزدیک هوتگ‌ها نشوند.
وزارت نفت، مبلغی حدود یک میلیارد و نیم بودجه برای رفع خطر هوتگ‌ها درنظر گرفته است که البته هنوز تزریق نشده و منتظر دریافت آن هستیم. همچنین بنیاد مستضعفان و ستاد اجرایی فرمان امام نیز پای کار آمده‌اند. اگر صاحبان اجازه دهند، گودال‌های بلااستفاده را پر کنیم. در کنار کار هم وزارت جهاد کشاورزی آمده است و گودال‌های بزرگی می‌سازد که خودشان کار ایمن‌سازی را نیز انجام می‌دهند تا هم آب برای کشاورزی، ماهیگیری و بومگردی استفاده و جمع‌آوری شود. با این وجود صاحبان اینها باید پای کار بیایند و با ما همکاری کنند. البته این نیاز به فرهنگ‌سازی دارد، چراکه مردم هوتگ‌ها را مقدس می‌دانند. درحالی که اینها آب لوله‌کشی دارند باز هم تمایل به استفاده از هوتگ‌ها در مردم وجود دارد. بچه‌ها اکثرا برای شنا به این هوتگ‌ها مراجعه می‌کنند و این اتفاقات برای تامین آب شرب نیست. همچنین باید توجه داشت که شهرستان کنارک، هوتگ درون روستایی ندارد و بیشترین آمار
غرق شدگی برای دو شهرستان چابهار و دشتیاری است، البته دشتیاری تا سال گذشته جزو چابهار بوده و اکثر اتفاقات برای چابهار است.»
طی ۱۱ سال اخیر ۴۸ نفر در هوتگ غرق شدند
۲۶ اردیبهشت ماه سال جاری مهرداد آرام بخشدار پلان از توابع شهرستان چابهار در استان سیستان و بلوچستان درباره غرق شدن افراد در هوتگ‌ها اعلام کرد: «۴۱ نفر از کودکان و نوجوانان زن و مرد روستاهای مختلف چابهار و دشتیاری در ۱۱ سال اخیر حین بازی، تهیه آب یا گذراندن اوقات فراغت در هوتگ‌ها (گودال کنده شده برای جمع‌آوری آب باران جهت استفاده آب شرب، کشاورزی و احشام) غرق شده و جان باخته‌اند.»
مولوی یارمحمد پناد امام جمعه بخش پلان نیز درخصوص وضعیت هوتگ‌ها گفت: «امیدواریم با اقدامات حصارکشی و ساماندهی هوتگ‌ها دیگر شاهد جان‌باختن کودکان و زنان نباشیم. بارها کودکان حین بازی یا برداشت آب یا شست‌وشوی ظروف و لباس به هوتگ افتاده و جان‌باخته‌اند که این‌گونه مرگ غم‌انگیز و چندین نفر در یک جا مایه تاسف است.»
غلامرضا راهداری رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری چابهار نیز عنوان کرد: «هوتِگ یا هوتک نام گودال مصنوعی یا طبیعی نسبتا بزرگی است که آب حاصل از بارندگی‌ها در آن هدایت و جمع‌آوری شده و در طول سال به مصارف کشاورزی و آشامیدنی انسان و حیوانات اهلی و وحشی می‌رسد. این گودال در زبان بلوچی به هوتِگ یا هوتک مشهور است و این سامانه سنتی برای مهار، کنترل و بهره‌برداری از سیلاب و به عنوان یکی از راه‌های متداول تامین آب محسوب می‌شود. ساخت هوتِگ در منطقه دشتیاری از زمان‌های بسیار قدیم آغاز شده و گودال‌های
حفر شده با اشکال هندسی دایره، مستطیل، مربع و به عمق بیش از پنج، ۱۰، ۲۰ و حتی بیشتر است که در زمینی با بافت ریزدانه (رسی و سیلتی) توسط بومیان منطقه چابهار و دشتیاری ساخته شده و اطراف آن دیواره خاکی با ارتفاع حدود یک تا ۲ متر ایجاد می‌شود. هوتگ‌های موجود و ساخته شده در طول سالهای گذشته در روستاهای شهرستان چابهار برای لایروبی، رسوب‌برداری حصارکشی، بهسازی و مرمت نیازمند تخصیص اعتبار هستند تا بتوان پس از آبگیری از ۶ ماه حتی تا یک سال برای کشاورزی و مصارف شست‌وشو از آنها استفاده کرد. هوتگ‌ها عمر مفید بسیار بالایی دارند و با هزینه پایین ساخته می‌شوند و حمایت دستگاه‌های اجرایی به لحاظ تهیه ماشین‌آلات، طراحی و مطالعه، مکان‌سنجی، تخصیص اعتبار مورد نیاز تاثیر ارزنده‌ای بر حفظ، احیا و ترویج این روش سنتی و بهره‌برداری از سیلاب خواهد داشت. در واقع هر هوتگ را می‌توان طرحی از طرح‌های آبخیزداری عنوان کرد که قابلیت و نقش مهمی در جمع‌آوری آب دارند و از آن به عنوان یکی از راه‌های مواجهه با کمبود و محدودیت منابع آب و در نتیجه توسعه روستایی منطقه یاد می‌شود. در ۲۰ سال اخیر و تداوم خشکسالی‌ها و رها نشدن آب از سد زیردان بیشتر هوتگ‌های پایین‌دست بر اثر توفان‌های گرد و خاک رسوب گرفته و نیازمند لایروبی فوری برای آبگیری مجدد هستند و هم‌اینک که بر اثر بارندگی پرآب شدند نیاز به توجه بیشتر و لایروبی دارند.»
وی با بیان اینکه بومیان این منطقه قدمت هوتگ را به بیش از چند هزار سال قبل از اسلام می‌دانند که همچنان تا به امروز آب آشامیدنی و کشاورزی مردم منطقه را تامین می‌کند، افزود: هوتگ در واقع یکی از بهترین منبع امید برای کارهای کشاورزی، تامین آب احشام و پرندگان و چرندگان و رفع تشنگی موجودات زنده در بیش از ۴۰۰ روستای سواحل مکران در محدوده شهرستان‌های چابهار، دشتیاری و تلنگ قصرقند هستند.
ساجد جوهر عضو شورای شهر شهرستان دشتیاری نیز در مرداد ماه جاری اعلام کرد: «از ۳۰۰ هوتگ موجود این شهرستان، فقط ۱۰ تا از آنها حصارکشی شده‌اند. البته هوتگ با گودال تفاوت دارد و در ۱۰ سال گذشته، ۴۸ کودک فقط در شهرستان دشتیاری در این گودال‌ها افتاده‌اند. ۶۰درصد روستاهای این شهرستان، مجهز به لوله‌کشی آب شیرین شده‌اند، اما ۱۰درصد از این ۶۰درصد، صرفا لوله‌کشی خام است و در آن آبی جاری نیست.»
ارسال نظر