هشدار در پی گسترش ابتلا به ویروس HPV در ایران

طبق مشاهدات بالینی پزشکان و متخصصان زنان، ویروس اچ پی وی که برخی گونه‌های آن به شکل زگیل تناسلی بروز می‌کند، اخیرا در میان جوانان ایرانی نیز شیوع قابل توجهی پیدا کرده که می‌تواند زنگ خطری برای ابتلا به سرطان‌ها در سال‌های آینده باشد. این ویروس که از آن به‌عنوان شایع‌ترین عفونت مقاربتی یاد می‌شود سبب افزایش احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم در زنان و به میزان کمتری سرطان آلت، مقعد و حلق در مردان می‌شود.

درهمین‌باره سید علی آذین، متخصص پزشکی اجتماعی و فلوشیپ جنسی و سلیکو-سکسولوژیست به خبرآنلاین می‌گوید: «انواعی از ویروس که شانس ابتلا به این سرطان‌ها را بیشتر می‌کنند، اغلب بدون ضایعات زگیلی یا سایر علائم بالینی هستند. بنابراین، صرف بی‌علامت بودن شریک جنسی، به این معنی نیست که خطر انتقال عفونت وجود ندارد. تماس پوستی جنسی با فرد مبتلا بالقوه می‌تواند عامل سرایت ویروس باشد.»

او ادامه می‌دهد: «باور غلطی در بین مردم رایج است که عفونت HPV عمدتاً خطری است که زنان را تهدید می کند؛ اما باید توجه داشت که زنان و مردان هر دو می‌توانند حین رابطه جنسی با این ویروس مواجهه داشته باشند.»

این استاد دانشگاه معتقد است با تغییر سریع در الگوهای رفتار جنسی در جامعه، گسترش سریع آلودگی با این ویروس امری حتمی است.

متن گفت‌وگو در ادامه آمده است.

لطفا مختصری راجع به ویروس اچ پی وی، نشانه‌ها، راه‌های انتقال، عوارض(از جمله سرطان دهانه رحم) توضیح دهید

ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV عامل یکی از شایعترین عفونت های منتقل شونده از راه تماس جنسی در دنیا است. از آنجایی که این ویروس زیرگونه های متعددی دارد؛ تظاهرات و پیامدهای متفاوتی را نیز می تواند ایجاد کند. برخی از انواع این ویروس می تواند باعث ایجاد ضایعات زگیل تناسلی شود و البته تعداد زیادی از آنها هم در ظاهر هیچ علامتی ایجاد نمی کنند. ضایعات زگیلی ممکن است محدود باشند یا به شکلی وسیع، نواحی تناسلی و اطراف آن را درگیر نمایند. زگیل ها گرچه به خودی خود ضایعات دردناکی نیستند؛ چه به لحاظ ظاهری و چه از نظر تماس با البسه و آزردگی و خونریزی حین رابطه جنسی، می توانند ناراحتی قابل توجهی برای فرد مبتلا ایجاد کنند. عارضه بسیار مهم آلودگی با این ویروس، افزایش احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم در زنان و به میزان کمتری سرطان آلت، مقعد و حلق در مردان است. انواعی از ویروس که شانس ابتلا به این سرطان ها را بیشتر می کنند، اغلب بدون ضایعات زگیلی یا سایر علائم بالینی هستند. بنابراین، صرف بی علامت بودن شریک جنسی، به این معنی نیست که خطر انتقال عفونت وجود ندارد. تماس پوستی جنسی با فرد مبتلا بالقوه می تواند عامل سرایت ویروس باشد. زگیل های تناسلی ممکن است در تعدادی از مبتلایان بعد از مدتی به شکل خود به خود بهبود یابند؛ ولی خیلی از اوقات می توان از روش های مختلفی مثل داروهای پوستی، سوزاندن، منجمد کردن یا ایمنی درمانی در خصوص آنها استفاده نمود.

طبق اعلام وزارت بهداشت میزان شیوع اچ پی وی در کشور ۸ درصد است. آیا مشاهدات بالینی شما این عدد را تایید می‌کند؟ بعضی متخصصان زنان معتقدند شیوع اچ پی وی نسبت به سالهای گذشته رشد زیادی داشته و به سرعت و تصاعدی هم افزایش پیدا می کند. نظر شما چیست؟

تجارب شخصی من و همکاران در کار بالینی طبیعتاً قابل تعمیم به آنچه در جامعه در حال اتفاق افتادن است نخواهد بود. اما می تواند سرنخی برای توجه بیشتر مسئولین نظام سلامت باشد. نمی دانم آمار وزارت بهداشت بر مبنای چه پژوهشی است؛ اما خیلی خوش بینانه به نظر می رسد. شیوع برآورد شده در مطالعات مراکز تحقیقاتی دانشگاهی به مراتب بیش از این بوده است. صرف نظر از این رویکردهای محافظه کارانه در اطلاع رسانی و ایجاد درک خطر در مردم، با تغییر سریع در الگوهای رفتار جنسی در جامعه، گسترش سریع آلودگی با این ویروس امری حتمی است.

میزان شیوع ویروس در چه گروه سنی بیشتر است؟ و همچنین بین زنان یا مردان؟

تقریباً همه افراد می توانند بالقوه در طول عمر خود در مقطعی با این ویروس آلوده شوند؛ مگر آن که رابطه جنسی متعهدانه و ثابت، تنها با یک شریک جنسی سالم داشته باشند. اما به لحاظ اپیدمیولوژیک، عمدتاً آلودگی در همان سنین جوانی اتفاق می افتد؛ چرا که جوانان و به ویژه نوجوانان فعال به لحاظ جنسی، روابط جنسی به مراتب پرخطرتری را تجربه می کنند. باور غلطی در بین مردم رایج است که عفونت HPV عمدتاً خطری است که زنان را تهدید می کند؛ اما باید توجه داشت که زنان و مردان هر دو می توانند حین رابطه جنسی با این ویروس مواجهه داشته باشند.

آیا واکسن راه مناسبی برای پیشگیری است؟ در ایران تنها واکسن دو و چهار ظرفیتی وجود دارد که مسئولین وزارت بهداشت معتقدند واکسن چهار ظرفیتی برای ایجاد ایمنی کافیست، آیا شما موافق هستید؟

نخست باید این موضوع را درنظر داشت که واکسن های HPV تنها برای مقابله با سویه های خاصی از ویروس تهیه می شوند؛ یعنی انواعی که با شانس بیشتری برای ایجاد سرطان همراه هستند. بنابراین واکسیناسیون به شکل مطلق جلوی آلودگی با انواع ویروس های HPV را نمی گیرد. هرچند واکسن یکی از اقدامات لازم برای پیشگیری اولیه است؛ اما هرگز به تنهایی کافی نیست. آموزش مردم و به ویژه گروه های آسیب پذیر (مثل جوانان) و ایجاد درک مناسبی از خطر ابتلا و راه های پیشگیری یک رویکرد اساسی است که نمی توان از آن غفلت کرد. متاسفانه سیاستگذاران فرهنگی، اجتماعی، آموزشی و حتی گاه حوزه سلامت نه تنها به این موضوع عنایت کافی ندارند، بلکه گاه فعالانه در تقابل با آن حرکت می کنند.

آیا واکسن ۹ ظرفیتی ایمنی کاملتری ایجاد نمی کند؟ و در صورت واکسیناسیون عمومی، آیا واکسن چهار ظرفیتی برای ایجاد ایمنی ملی کافیست؟

در مداخلات سلامت، ملاحظاتی وجود دارد که نمی توان آنها را نادیده گرفت. یک مداخله پیشگیرانه علاوه بر آن که باید به تایید شواهد علمی موثر باشد، به لحاظ "هزینه – فایده" نیز لازم است امکان پذیر و قابل دفاع باشد. فعلا تزریق واکسن ۴ ظرفیتی در بسیاری از کشورها برای همه افراد بالای ۱۰ سال توصیه می شود. طبیعی است که واکسن ۹ ظرفیتی (که سویه های خطرناک بیشتری را پوشش می دهد)، در منطق و روی کاغذ کارایی بیشتری دارد. اما این موضوع که آیا در یک برنامه کشوری با در نظر گرفتن هزینه ها و امکان پذیری پوشش واکسیناسیون الزاما با این واکسن دستاورد و موفقیت بیشتری خواهیم داشت یا خیر، نیازمند ارزیابی کارشناسانه و مطالعات بیشتر است. حتی اگر نظام سلامت ما بخواهد و بتواند واکسیناسیون عمومی در این خصوص را اجرایی کند؛ دو نکته را نباید از نظر دور داشت؛ اول آن که واکسیناسیون اگرچه لازم است، نمی تواند جایگزین آموزش و افزایش درک خطر شود و دوم آن که پذیرش واکسن و استقبال مردم از آن نیازمند فرهنگ سازی و اطلاع رسانی علمی و منطقی قبلی است. متاسفانه در جریان واکسیناسیون کووید۱۹، کم توجهی به همین موارد از سوی برخی مسئولین باعث شد تا تجارب تلخی داشته باشیم که قاعدتاً باید از آن درس گرفته باشیم.