بلایی که «ویپ» سر بدن می‌آورد

محققان دانشگاه وسترن در مطالعه اخیرشان موفق به شناسایی اثرات منفی جدید استعمال سیگار الکترونیکی یا ویپ شدند.

یک مطالعه پیش بالینی که اخیراً توسط محققان دانشگاه وسترن منتشر شده است، نشان می‌دهد که استعمال سیگار الکترونیکی یا ویپ ممکن است اثرات منفی بر سورفکتانت ریوی (Pulmonary surfactant) در ریه‌ها داشته باشد. سورفکتانت ریوی (Pulmonary surfactant) یک نوع از لیپوپروتئین‌های فعال سطحی هستند که توسط سلول‌های آلوئولار نوع دوم تشکیل می‌شوند.

مدتی است که استفاده از دستگاه‌های ویپ رواج پیدا کرده است و تاکنون نیز پژوهشگران مطالعات بسیاری درباره اثرات آن بر روی انسان انجام داده‌اند. با ابداع ویپ‌ها و گسترش عرضه آنها، بسیاری از جوانان و نوجوانان به استفاده از آنها روی آورده‌اند.

این ابزارها، با هدف القای حس سیگار یا قلیان کشیدن ابداع شده‌اند و شرکت‌های سازنده معمولا تبلیغات گسترده‌ای در مورد بی‌ضرر بودن آنها ارائه می‌دهند، اما پژوهش‌های بسیاری نشان داده‌اند که ویپ‌ها، ابزارهای بی‌ضرری نیستند و خطرات بسیاری در پی دارند.

ویپ‌ها، ابزارهایی هستند که در شکل‌ها و اندازه‌های گوناگون به بازار عرضه می‌شوند. این ابزارها با باتری کار می‌کنند، یک عامل گرم‌کننده دارند و محفظه‌ای را شامل می‌شوند که مایعی را در بر دارد. پیشتر محققان انجمن قلب آمریکا گفته بودند اگر فکر می‌کنید استفاده از سیگارهای الکترونیکی یا ویپ روشی مطمئن‌تر از سیگار کشیدن برای مصرف نیکوتین است، بهتر است دوباره به این موضوع فکر کنید. چرا که  ویپ باعث ایجاد تغییراتی در عملکرد قلبی عروقی می‌شود که مشابه تاثیر سیگار کشیدن برای نزدیک به ۲۰ سال است. حال نیز محققان دانشگاه وسترن اظهار کرده‌اند که استعمال ویپ ممکن است اثرات منفی بر سورفکتانت ریوی در ریه‌ها داشته باشد.

این موضوع تقریبا واضح است که مصرف ویپ و یا سیگار عادی می‌تواند به ریه‌ها آسیب برساند، اما باید اثر آنها بر ریه‌ها با دقت مورد بررسی قرار بگیرد. پژوهشگران به مرور زمان، به درک بهتری در مورد پیامدهای ناشی از مصرف ویپ‌ها و تاثیر آنها بر ریه رسیده‌اند.

ریه‌ها دائما در معرض ویروس‌ها و باکتری‌هایی قرار دارند که ما آنها را تنفس می‌کنیم؛ در نتیجه مهم است که سیستم ایمنی برای پاکسازی آنها به درستی عمل کند، اما ویپ‌ها می‌توانند به سلول‌های ایمنی مهمی مانند درشت‌خوارها و مونوسیت‌ها که پاتوژن‌ها را مورد تهاجم خود قرار می‌دهند، آسیب برسانند. این موضوع، واکنش نشان دادن به عفونت را برای بدن دشوار می‌کند.

استنشاق عناصر مضر موجود در ویپ که نباید در ریه باشند، می‌تواند به بروز بسیاری از مشکلات ریوی منجر شود، به بافت‌های ریه آسیب برساند، سلول‌های مرده بسیاری را به جا بگذارد و سیستم ایمنی بدن را نیز مختل کند. علاوه بر این اگر لوله ویپ آلوده باشد، باکتری‌ها مستقیما به بافت‌ها ریه می‌رسند و می‌توانند هر گونه اختلالی را در آنجا به وجود بیاورند.

پژوهش‌ها نشان می‌دهند که استنشاق دود ناشی از ویپ می‌تواند مضر باشد، اما این ضرر برای افراد مبتلا به آسم و بیماری‌های ریوی بیشتر است.

نگرانی دیگری که در این زمینه وجود دارد، بروز سرطان ریه است. اگرچه ویپ‌ها به عنوان عامل سرطان ریه معرفی و اثبات نشده‌اند، اما باید در نظر داشت که می‌توانند شمار زیادی از مواد شیمیایی را به ریه‌ها معرفی کنند. پس می‌توان آنها را به عنوان یک عامل خطر در نظر گرفت.

اکنون محققان اظهار کردند: استعمال سیگار الکترونیکی یا ویپ ممکن است اثرات منفی بر سورفکتانت ریوی در ریه‌ها داشته باشد. سورفکتانت، یک لایه حیاتی ساخته‌شده از لیپیدها و پروتئین‌ها، برای تنفس آسان با کاهش کشش سطحی در ریه‌ها ضروری است. بدون سورفکتانت، تنفس نیاز به تلاش بیشتری دارد و فرد برای انجام این کار به کمک مکانیکی نیاز دارد.

دکتر «رود ولدوزین» محقق این مطالعه از دانشگاه وسترن گفت: استعمال ویپ همچنان محبوب است، اما اطلاعات زیادی در مورد اتفاقاتی که با آئروسل وارد ریه‌ها می‌شود، در دست نیست. ما متوجه شدیم که اولین چیزی که آئروسل ویپ در ریه‌ها با آن تماس پیدا می‌کند، سورفکتانت ریوی است که تیم ما در آن تخصص دارد.

در این مطالعه، تیم تحقیقاتی با قرار دادن یک لایه سورفکتانت در داخل یک سرنگ و سپس استفاده از یک دستگاه ویپ برای فشار دادن آئروسل به داخل سرنگ، توانستند اثرات آن را مطالعه کنند. این به ویپ اجازه داد تا مستقیماً با سورفکتانت تعامل پیدا کند. محققان سپس ۳۰ بار عمل دم و بازدم ویپ را به داخل سرنگ تقلید کردند تا شبیه به مصرف ویپ معمولی باشد.

«اما گراهام» از دیگر محققان این مطالعه گفت: ما به‌ویژه به کشش سطحی در سورفکتانت نگاه کردیم. پس از استعمال ویپ، ما شاهد کشش سطحی بالا بودیم که نشان می‌دهد سورفکتانت در حمایت از عملکرد صحیح ریه‌ها مؤثر نخواهد بود.

این تیم همچنین دستگاه‌های ویپ، طعم‌ها، مواد افزودنی و نیکوتین مختلف را مورد بررسی قرار دادند تا ببینند آیا تفاوتی در تأثیرات آن بر ریه وجود دارد یا خیر.

گراهام افزود: نیکوتین در مقایسه با سایر مایعات الکترونیکی چندان تأثیر بدی بر کشش سطحی سورفکتانت نداشت، اما برخی از طعم‌دهنده‌ها مانند مایع الکترونیکی «منتول ای» این تأثیر را داشتند.

در حالی که محققان قصد دارند این موضوع را بیشتر مطالعه کنند، اما ولدوزین می‌گوید این یافته‌ها می‌تواند نشان دهد که چرا افرادی که ویپ استعمال می‌کنند، مستعد ابتلا به آسیب ریه هستند، از جمله افرادی که دارای ویروس‌های تنفسی مانند کووید-۱۹ هستند.

ولدوزین افزود: ما می‌خواهیم این اطلاعات را در آنجا به دست آوریم تا مردم بدانند که استعمال ویپ ممکن است به ریه‌ها آسیب برساند. به عنوان گام بعدی، ما امیدواریم که اثرات استعمال ویپ بر روی ریه‌ها و نحوه درمان آسیب ناشی از آن را بیشتر بررسی کنیم.

با شیوع کووید- ۱۹، رعایت بسیاری از اصول بهداشتی از جمله شست و شوی مداوم دست‌ها، استفاده از ماسک و حفظ فاصله اجتماعی توصیه می‌شد؛ اما یک مورد دیگر که باید به آن توجه داشت، عدم استفاده از ویپ بود.

برخی از پژوهش‌ها نشان داده‌اند که استعمال شدید دخانیات می‌تواند یکی از عوامل افزایش خطر ابتلا به کووید-۱۹ باشد. نتایج این پژوهش‌ها، ارتباط محکمی را میان استفاده از ویپ و ابتلا به نشانه‌های کووید-۱۹ نشان داد. استفاده از ویپ می‌تواند احتمال ابتلا به نشانه‌های کووید-۱۹ را تا پنج برابر افزایش دهد.

ویروس‌ها نمی‌توانند بیرون از سلول میزبان تکثیر شوند و برای ورود به سلول باید به یک گیرنده ویژه متصل باشند. هر چه تعداد گیرنده‌ها در بدن بیشتر باشد، امکان ابتلا به عفونت نیز افزایش می‌یابد. کروناویروس برای این که قابلیت تکثیر شدن پیدا کند، به گیرنده‌ای موسوم به "ACE-۲" متصل می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهند که تعداد گیرنده‌های ACE-۲ در افراد سیگاری افزایش می‌یابد که بیشتر به خاطر قرار گرفتن در معرض نیکوتین است؛ بنابراین به نظر می‌رسد هنگامی که سلول‌های ریه در معرض نیکوتین ناشی از ویپ قرار می‌گیرند، مکانیسم مشابهی فعال می‌شود.

پژوهشگران در پروژه دیگری، ارتباط میان مصرف ویپ و افزایش خطر ابتلا به کووید-۱۹ را در جوانان و نوجوانان مورد بررسی قرار دادند و دریافتند که مصرف ویپ می‌تواند به واسطه آسیب رساندن به ریه‌ها، احتمال خطر ابتلا به کووید-۱۹ را افزایش دهد.

شاید بسیاری از جوانان فکر کنند که به خاطر سن خود، در برابر ابتلا به کروناویروس ایمن هستند، اما داده‌های این پژوهش نشان می‌دهند که این موضوع حداقل در مورد افرادی که ویپ مصرف می‌کنند، درست نیست. از آنجا که عناصر مضر و مواد شیمیایی موجود در ویپ می‌توانند به بافت ریه آسیب برسانند، احتمال خطر ابتلا به کووید-۱۹ را در کاربران خود افزایش می‌دهند و سرعت آن را نیز بالا می‌برند.

دانشمندان هنوز در حال بررسی اثرات بلندمدت ویپ بر سلامتی هستند. با توجه به شواهد ارائه شده در پژوهش‌های گوناگون می‌توان گفت که اگرچه بسیاری از خطرات ناشی از مصرف ویپ کاملا اثبات نشده‌اند و یا داده‌های کمی در این مورد وجود دارند، اما نمی‌توان پیامدهای مضر آنها را انکار کرد و نسبت به این گونه هشدارها بی‌توجهی نشان داد.

تقریبا از هر ۱۰ فرد سیگاری، هفت نفر می‌گویند که می‌خواهند سیگار کشیدن را ترک کنند. ترک سیگار، یکی از بهترین کارهایی است که می‌توان برای سلامتی انجام داد. سیگار کشیدن، تقریبا به همه اندام‌های بدن از جمله قلب آسیب می‌رساند. می‌توان گفت که یک سوم مرگ‌های ناشی از بیماری‌های قلبی، در نتیجه سیگار کشیدن پیش می‌آیند. اگرچه ویپ‌ها با هدف کمک کردن به ترک سیگار ارائه شده‌اند، اما ترک کردن سیگار با کمک ویپ نمی‌تواند ایده کاملا مناسب و ایمنی باشد، زیرا اگرچه خطر مصرف ویپ نسبت به سیگار عادی کمتر است، اما کاملا ایمن و بی‌خطر نیست.

بر اساس شواهد به دست آمده از پژوهشی که در سال ۲۰۱۸ در آمریکا انجام شد، بسیاری از جوانانی که کاربر ویپ هستند، سیگار عادی هم مصرف می‌کنند. شواهدی وجود دارند که نشان می‌دهند جوانانی که از ویپ استفاده می‌کنند، بیشتر از دیگران در معرض اعتیاد به سیگار در آینده قرار دارند.

بین سیگار کشیدن و بروز بیماری‌های قلبی- عروقی و سرطان، ارتباط قوی وجود دارد، اما ترک سیگار هر چه زودتر انجام شود، بدن زودتر می‌تواند به بازیابی و ترمیم خود بپردازد. بهتر است افراد سیگاری به جای استفاده از ویپ، برای انتخاب برنامه و یا ابزار مناسب ترک سیگار، با پزشک خود مشورت کنند.