خطر بزرگی که در کمین مردانی ایرانی است

رئیس انجمن روانشناسان مازندران به بحرانی بودن سلامت مردان اشاره کرد و گفت: حجم بالای درگیری آقایان در زندگی روزمره و اینکه مردان نقش اصلی را برای تدارک اقتصادی خانواده بر عهده دارند، موجب آن شده که با یک غفلت عمومی با سلامت خود رو به رو باشند و به همین دلیل بسیاری از مردان در صورت ابتلا به بیماری‌های مزمن و کاهنده توانایی‌های عمومی معمولا دیر به پزشک مراجعه می‌کنند.

هفته ملی سلامت مردان ایران (سما) همه ساله در اولین هفته اسفند ماه برگزار می‌شود، با توجه به اهمیت موضوع سلامت مردان در سلامت خانواده و جوانی جمعیت و لزوم تلاش برای افزایش آگاهی مردان به موضوع سلامتی و ترغیب آنان به رعایت شیوه زندگی سالم و انجام مراقبت‌های به موقع در بیماری زمینه‌ای، فرصت مناسبی برای اطلاع رسانی و حساس سازی جامعه و دولت در خصوص اهمیت و نقش سلامت مردان در سلامت خانواده و جامعه است.

هفته سلامت مردان به اطلاع رسانی، آگاهی بخشی و حساس سازی جامعه هدف در دو محور اهمیت سبک زندگی در ناباروری مردان و نقش مردان در ناباروری و پیشگیری از سقط عمدی جنین اختصاص یافته است.

برخورداری مردان از توانایی جسمی بیشتر باعث می‌شود که میزان ناتوانی مردان کمتر از زنان برآورد شود. اما متاسفانه میزان مرگ‌و‌میر در هر گروه سنی از مردان، در مقایسه با زنان، به مراتب بالاتر است. 

مرگ زنان و مردان در ایران 

بر اساس مصاحبه‌ای که چندی پیش «محمدرضا صائینی» مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس انجام داده، آخرین اطلاعات منتشر شده در گزارش سیمای مرگ در کشور در سال ۹۶ تا ۹۸ میزان مرگ مردان درتمام گروه‌های سنی در ۱۰۰ هزار نفر جمعیت بیشتر از زنان است که در بعضی از گروه‌های سنی این تفاوت قابل توجه است که از ۱۸ تا ۲۹ سال، ۱۴۲ مرد و ۴۸ زن، از ۳۰ تا ۵۹ سال ۲۸۲ مرد و ۱۴۴ زن، بالای ۶۰ سال ۳۵۰۶ مرد و ۲۸۵۲ زن بوده است. 

وی با بیان اینکه درسال ۱۳۹۷ از میزان کل مرگ‌ها ۵۷ درصد متعلق به مردان و ۴۳ درصد متعلق به زنان بوده است، گفت: اطلاعات اداره بیماری‌های غیر واگیر وزارت بهداشت نشان می‌دهد که در همه‌گیری بیماری کووید ۱۹ میزان بستری در ۲ جنس با اختلاف بسیار اندک برابر ولی ۵۵ درصد فوت شدگان از بیماری مرد و ۴۵ درصد زن بوده‌اند. 

برگزاری هفته سلامت مردان را زمان مناسبی برای حساس سازی مردان به سلامت خود، آموزش عموم مردم در جهت بهبود وضعیت سلامت پسران و مردان جامعه، ترغیب برای مراجعه زودهنگام به پزشک، تشخیص و شروع به موقع درمان بیماری‌های شایع مردان، جلب نظر سیاستگذاران وتصمیم سازان حوزه سلامت به اهمیت موضوع و افزایش آگاهی، نگرش و عملکرد مردان در خصوص سلامت است.

مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس در ادامه به تعریف مرد سالم پرداخت و تصریح کرد: مرد سالم مردی است که به اندازه‌ای توانمند شده است که می‌تواند از حد بهینه‌ای از رفاه جسمانی، رفاه روانی و رفاه اجتماعی برخوردار بوده و از سلامت خود به عنوان منبعی جهت بهره برداری از زندگی روزانه خود استفاده کند در نتیجه می‌توان گفت که موضوع سلامت مردان تنها پیامد عملکردهای بیولوژیکی، فیزیولوژیکی و ژنتیکی بدن انسان نبوده و تحت تاثیرعوامل اجتماعی، فرهنگی و محیطی فراوانی نیز قرار می‌گیرد. 

سلامت مردان، بحران خاموش 

او ادامه داد: منظور از سلامت مردان صرفا تمرکز بر روی بیماری‌های ویژه مردان نیست، چرا که طبق آمار بیماری‌های مردانه تنها بخش کوچکی از نرخ مرگ و میرهای مردان را به خوداختصاص می‌دهد، به همین دلایل در سال‌های اخیر مسئله سلامت مردان به عنوان یک بحران خاموش در تمام دنیا مطرح و به دلیل اهمیت آن در حوزه‌های مختلف تحقیقات علوم پزشکی، سیاست‌گذاری سلامت و تدوین و اجرای مداخلات مرتبط در قالب برنامه‌های بهداشتی و پیشگیری به یکی از مهم‌ترین اولویت‌های عرصه سلامت در سراسر جهان تبدیل شده است. 

صائینی در ادامه ارائه خدماتی نظیر خطر سنجی، غربالگری و شناسایی زود هنگام بیماری‌ها در تمام گروه‌های سنی از نوزادی تا سالمندی در مراکز خدمات جامع سلامت شهری و روستایی به شکل رایگان، آموزش، مشاوره واطلاع‌رسانی در خصوص سلامت عمومی، شیوه زندگی سالم و ارتقاء شیوه زندگی براساس بسته‌های خدمتی گروه‌های سنی، امکان همکاری با مراکز خدمات جامع سلامت به عنوان سفیر و رابط سلامت و نظارت مداوم برکارگاه‌ها و کارخانجات و ارزیابی میزان سلامت کارکنان و محیط کار را از جمله خدمات قابل ارایه به مردان در نظام بهداشت کشور برشمرد. 

سند ملی سلامت مردان در انتظار تصویب نهایی 

او درباره تدوین سند ملی سلامت مردان گفت: این سند با ۴ هدف دارای ۸ پروژه کلان و بیش از ۵۰ برنامه است که در کمیسیون دائمی شورای عالی امنیت غذایی در انتظار تصویب نهایی است. 

در این راستا طالبعلی پورشریعه، روانشناس بالینی و نائب رئیس انجمن روانشناسان مازندران با اشاره به اینکه چرا «مردان» به سلامتی خود اهمیت نمی‌دهند، اظهار کرد: مردان به دلیل جایگاه متفاوت سرشتی، اقلیمی و شرایط حرفه‌ای و بهداشتی متفاوت، در معرض امراض و بیماری‌های مختلفی هستند. که در کشور  حدود ۶۰ درصد موارد ابتلا به کرونا و حدود ۷۰ درصد از مرگ و میرهای ناشی از کرونا مربوط به مردان است.

او گفت: در سال‌های اخیر مطالعات متعدد حاکی از این بوده است که مردان در جوامع توسعه یافته صنعتی و سایر جوامع در حال پیشرفت و از جمله در کشور ما به دلیل نوع آسیب پذیری در فعالیت‌های بیرون از منزل، در معرض آسیب بیشتری قرار دارند.

این روانشناس گفت: حجم بالای درگیری آقایان در زندگی روزمره و اینکه مردان نقش اصلی را برای تدارک اقتصادی خانواده بر عهده دارند، موجب آن شده که با یک غفلت عمومی با سلامت خود رو به رو باشند و به همین دلیل بسیاری از مردان در صورت ابتلا به بیماری‌های مزمن و کاهنده توانایی‌های عمومی معمولا دیر به پزشک مراجعه می‌کنند.

پورشریعه افزود: مراجعه دیرهنگام مردان به پزشک عامل شدت یافتن بیماری‌ها است و آثار به خطر افتادن سلامت مردان تنها بحث زیان‌ها و خسران‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی نیست، بلکه می‌تواند آثار متعددی را در توسعه کشورها ایفا کند.

او ادامه داد: در کشور ما مردان به دلایل متفاوتی علاوه بر جنبه‌های افتراقی بیولوژیک در برنامه‌های مختلف سلامت آسیب پذیری‌های متفاوتی دارند. مردان در مقایسه با زنان ایرانی بین پنج تا ۱۰ برابر در صحنه‌های ترافیکی و حوادث شهری آسیب پذیرتر هستند.

این روانشناس بالینی افزود: در بحث بیماری‌هایی همچون بیماری اسکیزوفرنی و افسردگی‌های مزمن طولانی مدت، بیماری‌های شغلی، سرطان‌ها و بیماری‌هایی از این قبیل در مردان شیوع بالاتری دارد.

مردان به دلیل درگیری‌های مختلف استرسی که در محیط‌های شغلی و اجتماعی تجربه می‌کنند بیشتر از زنان آثار زیان بار استرس را در ابعاد روانی متحمل می‌شوند.

پورشریعه گفت: بر اساس آمارها، بیماری‌هایی مانند آسم، بیماری‌های انسدادی ریوی، بیماری‌های قلبی و عروقی، مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی و عروقی، حوادث ناشی از فشار خون بالا، دیابت‌های مزمن در مردان بیشتر از زنان است.

وی افزود: پیش‌بینی می‌شود که بالغ بر ۲۰ تا ۲۵ درصد مردان به نوعی به مواد دخانی از جمله سیگار اعتیاد دارند و ۱۸ درصد مردان به فشارخون بالا مبتلا هستند و بیش از ۹۵ درصد مردان در طول زندگی خود حتما دچار یک عامل پرخطر کاهنده کیفیت زندگی خواهند.

این عضو سازمان نظام روانشناسی و روان‌درمانی ایران در بررسی اینکه چرا مردان دیر نزد پزشک می‌روند؟ و علل و چرایی استقبال نکردن از سوی مردان برای ویزیت پزشک و درمان بیماری‌های احتمالی چیست؟ اظهار کرد: چند علت مطرح شده؛ یکی دیدگاه قوی بودن بدنی است، اکثرا مردان به عنوان بزرگ و سرپرست خانواده و مختصات فیزیولوژیک مردان و اینکه خود را از اعضای دیگر قوی‌تر می‌ببینند، همچنین این تصور که بیماری‌ها نمی‌تواند مردان را ناتوان کند به پزشک کمتر مراجعه می‌کنند.

پورشریعه در این خصوص و توجیه اینکه چرا مردان به پزشکان کمتر مراجعه می‌کنند، تصریح کرد: استدلال‌هایی مثل اینکه کار از سلامتی واجب‌تر است و باید بیشتر کار کنیم و ما مسئول تامین هزینه‌های خانواده هستیم؛ از جمله عواملی هستند که باعث می‌شود مردان مسائل بهداشتی را به تاخیر می‌اندازند.

او گفت: ‌از طرف دیگر، شرایط کاری مردان پرخطرتر است و استرس‌های بیشتری دارند در نتیجه برای رفع این استرس‌ها به مواد مضری مثل سیگار پناه می‌برند و در محیط کاری که کار می‌کنند ممکن است موادی داشته باشد که روی سلامت آنها تاثیر منفی داشته باشد؛ مثل لاستیک سازی یا مواد شیمیایی در نتیجه مجموع این‌ها این مسئله را به وجود می‌آورد که در اکثر بیماری‌ها شیوع و بروز عوارض بیماری‌ها در مردان بیشتر باشد.

نائب رئیس انجمن روانشناسان مازندران، خاطرنشان کرد: اکنون بیماری‌های جسمی و روانی بیشتر مردان را تهدید می‌کند، خودکشی، تصادفات جاده‌ای تا دو برابر و حتی بیشتر، میزان مرگ ناشی از قتل و دگرکشی در مردان بیشتر است؛ همچنین میزان مرگ در اثر آلودگی هوا ۱.۵ برابر بیشتر است در نتیجه سال‌های از دست رفته سلامتی به دلیل ابتلا به بیماری و ناتوانی در مردان بیشتر است.

این یافته‌ها نشان می‌دهند که مـردان نـسبت بـه زنـان در سبک زندگی خود روش‌های نادرست‌تری دارند، به بیماری‌های خود کمتر اهمیت می‌دهند، اغلب علایم هشداردهنده را نادیده می‌گیرند و دیرتر به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند که نیازمند آگاهی سازی مردان است.