سنت های سال نو در محله های قدیمی تهران
انجام سنت‌های نوروز در هر قومی با گویش متفاوت یکی از جذاب‌ترین اتفاق‌های آخر سال است.
انجام سنت‌های نوروز در هر قومی با گویش متفاوت یکی از جذاب‌ترین اتفاق‌های آخر سال است.
اگرچه تعدادی از آیین‌های نوروز مثل حاجی فیروز، چیدن سفره هفت‌سین و پخت شیرینی محلی در بیشتر شهر‌ها و محله‌ها یکسانند، اما هستند کسانی که هنوز سال را با آیین پدران و مادران خود نو می‌کنند.
ساکنان طرشت، پونک و فرحزاد از قدیمی‌ترین محله‌های غرب تهران آداب و رسومی دارند که در کنار امکانات مدرن آپارتمان‌های شیک و معابر عریض و بدون کاهگل امروزی همچنان پابرجاست و یکی از زیباترین اتفاق‌های نوروزی را شکل می‌دهد.
شست‌وشوی قالی در استخر گلپولک
معصومه رضایی پونکی از اهالی قدیم پونک می‌گوید: «تا چند سال پیش هنوز عده‌ای از ساکنان پونک فرش‌هایشان را کنار استخر گلپولک، قدیمی‌ترین استخر محل، پهن می‌کردند و با آب چشمه آن را می‌شستند.»
رضایی ادامه می‌دهد: «قبل اینکه نرده‌های سبز آهنی دور این استخر را نصب کنند، زنان محل، ظرف و لباس‌هایشان را هم اطراف استخر شست‌وشو می‌دادند و لباس‌ها را همانجا پهن می‌کردند تا با آفتاب مستقیم خشک شود. این روز‌ها فقط یکی دو نفر از اهالی فرش‌شان را با آب استخر گلپولک شست‌وشو می‌دهند.»
قاشق‌زنی در فرحزاد
حسین لآلی از ساکنان قدیمی فرحزاد می‌گوید: «رسم قاشق‌زنی همچنان شب چهارشنبه‌سوری در فرحزاد انجام می‌شود. در این مراسم شخصی که رویش را با چادر پوشانده با کاسه و قاشق مسی که به‌هم می‌کوبد جلو خانه‌ها می‌رود. صاحبخانه هم از طنین این ظروف بیرون می‌آید و در کاسه قاشق‌زن آجیل می‌ریزد. گاهی هم برای شوخی دستی به سرش می‌کشد تا شاید حدس بزند که او کیست.» لآلی اضافه می‌کند: «چون همه در فرحزاد همدیگر را می‌شناسند، ناشناس ماندن یکی از اصولی قاشق‌زنی است. قاشق‌زن معتقد است حرف‌های خوب صاحبخانه برایش خوش‌یمنی و حرف‌های بد برایش بدیمنی می‌آورد.»
پخت رشته‌پلو و آش رشته
زهرا محمدی از ساکنان قدیمی طرشت می‌گوید: «اهالی طرشت شب چهارشنبه‌سوری رشته‌پلو و سیزده‌به‌در آش رشته می‌خورند، چون معتقدند با خوردن این غذا‌ها رشته امور در سال جدید به دست‌شان باز می‌شود. این سنت برخلاف آیین دیگر مانند رنگ کردن تخم‌مرغ با ریواس و پوست پیاز و پوشیدن لباس نو در لحظه تحویل سال از بین نرفته و همچنان اجرا می‌شود.»
سمنوپزان در اسفند و فروردین ماه
سمنوپزان از سنت‌های مذهبی، هر سال اسفند یا فروردین ماه ساکنان پونک، فرحزاد و طرشت است. به گفته خراسانی، این سنت به نام حضرت فاطمه (س) و به‌عنوان نذری در محله‌های منطقه ۲ پخت و توزیع می‌شود. او می‌گوید: «آخرین سمنوپزان نوروزی پونک سال گذشته بود، اما حالا در همه فصول برای فروش پخت می‌شود.»، اما لآلی می‌گوید: «این سنت همچنان در فرحزاد برپاست و صاحبخانه هم در کاسه کوچک سمنویی که به خانه‌شان می‌آورند تخم‌مرغ، نبات، قند یا شیرینی می‌گذارد. البته پخت سمنو به دلیل محدودیت فضا فقط در حسینیه اعظم فرحزاد انجام می‌شود.»
بازی توپ‌درکشَک و الک‌ودولک
حسین خراسانی از زمین‌های خاکی و باغ‌های پونک به‌عنوان محل بازی دانش‌آموزان در تعطیلات نوروز نام می‌برد و می‌گوید: «جوان‌ها در گذشته، گروهی توپ‌درکشک و الک‌دولک بازی می‌کردند. توپ‌درکشک بازی محلی بود که در زمین‌های هموار و بزرگ پونک با دو تیم ۶ نفره و یک توپ و چوب انجام می‌شد. بازی الک‌دولک هم به این دلیل که تعداد بازیکنان آن ثابت نبود و با ۲ چوب بلند (دولک) و کوتاه (الک) انجام می‌شد طرفدار داشت.» خراسانی اضافه می‌کند: «حالا این بازی‌ها به ندرت، اما با بازیکنان کم در ایام نوروز در پونک برگزار می‌شود.»
دیدار با ۷ خانواده شهید در لحظه تحویل سال
به گفته، ولی الله حسینمردی از اهالی قدیمی طرشت، دیدار نوروزی با خانواده شهدا یکی از ویژگی‌های اصلی این محله قدیمی است. او با اشاره به اینکه ۸۰ خانواده شهید در محل سکونت دارند می‌گوید: «بعضی از اهالی خود را ملزم می‌دادند در لحظه تحویل سال با ۷ خانواده شهید در محله‌شان دیدار کنند. بعضی از خانواده‌های شهدا هم طبق رسمی هر سال بر مزار شهیدشان سفره هفت‌سین می‌چینند و با قاب عکسی از شهید سال را نو می‌کنند.»
دیدار با ۲ خانواده شهید در سیزده به‌در
دختر سیدمحمد فدایی، آخرین کدخدای پونک یکی از زیباترین سنت‌های نوروز را دیدار با خانواده ۲ شهید محل می‌داند: «اهالی طبق رسم هر ساله، ۱۲ فروردین ماه مصادف با روز جمهوری اسلامی ایران بعد از نماز مغرب و عشا از مسجد محل به دیدار خانواده شهیدان فلاح‌زاده و نظری می‌روند. خانواده معظم این شهدا هر سال در این روز از مهمان‌های هم‌محله‌ای‌شان با چای و آجیل هفت‌سین پذیرایی می‌کنند.»
ارسال نظر