سالانه بیش از ۲۰۰۰ خانواده در ایران از طریق فرزندخواندگی صاحب فرزند می‌شوند. طبق جدیدترین آمار سازمان بهزیستی کشور، مجموع آمار تقاضای فرزندخواندگی در ۳ سال اخیر، بیش از ۳۸ هزار تقاضا است. از این تعداد به ۶۰۰۰ خانواده در ۳ سال اخیر فرزند سپرده شده است. سال گذشته ۹ هزار و ۳۷۲ خانواده برای فرزندخواندگی ثبت نام کردند که از این تعداد ۲۳۰۰ خانواده صاحب فرزند شدند.

۲ درصد از متقاضیان، خواستار کودکان دارای معلولیت و ۵ درصد متقاضی کودکان نیازمند درمان هستند. سال گذشته بیش از ۲۰۰ کودک نیازمند درمان به عنوان فرزندخوانده به خانواده‌ها واگذار شدند.

بیشترین میزان فرزندخواندگی به ترتیب در استان‌های تهران، خراسان رضوی و اصفهان انجام شده است و کرمان، مازندران و فارس استان‌های بعدی در این زمینه هستند که بیش از ۱۰۰ کودک به فرزندخواندگی واگذار شده است.

فرزندخواندگی در خارج از کشور نیز متقاضیان زیادی دارد. به طوری که سعید بابایی، مدیرکل امور کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی کشور می‌گوید: از کشورهای مختلف متقاضی داریم و سالانه تقریبا ۲۰ کودک به عنوان فرزندخوانده به ایرانیان خارج از کشور سپرده می‌شوند.

یکی از مهم‌ترین متقاضیان فرزندخواندگی در کشور، دختران مجرد هستند. سال گذشته ۴۶ دختر مجرد در کشور، سرپرستی ۴۶ کودک را به عهده گرفتند و به گفته بابایی، کودکانی که این افراد به فرزندخواندگی می‌پذیرند، دخترانِ بالای ۵ سال هستند. بیشتر متقاضیان مجرد ساکن ۵ استان تهران، خراسان‌رضوی، اصفهان، البرز و فارس هستند.

 با این مقام مسئول در سازمان بهزیستی کشور گفتگویی انجام گرفته که می‌خوانید.

آمار تقاضای فرزندخواندگی توسط دختران مجرد طی سال‌های اخیر افزایش یافته است؟ بیشترین متقاضیان ساکن کدام استان‌ها هستند؟

میزان تقاضای فرزندخواندگی ازسوی دختران مجرد همواره روند نسبتا ثابتی دارد. این متقاضیان از سال ۱۳۹۹ تا سال ۱۴۰۱ سالانه حدود ۹ درصد از کل متقاضیان را تشکیل می‌دهند و بیشتر این متقاضیان هم ساکن استان‌های تهران، خراسان رضوی، اصفهان، البرز و فارس هستند.

سپردن فرزند به دختران مجرد چه شرایطی دارد؟

شرایط عمومیِ سپردن فرزند به دختران مجرد مثل شرایط سپردن فرزند به سایر خانواده‌ها است. با این تفاوت که خانواده‌های بدون فرزند بر اساس قانون مصوب سال ۱۳۹۲ در اولویت نخست قرار دارند.

دختران مجردی که برای فرزندخواندگی تقاضا می‌دهند، بیشتر در کدام گروه سنی هستند؟ کودکانی که به عنوان فرزندخوانده به دختران مجرد سپرده می‌شوند، بیشتر در چه سنینی هستند؟

معمولا خانم‌های مجردی اقدام به درخواست فرزندپذیری می‌کنند که سن‌شان بالای ۴۵ سال است و تناسب گروه سنی ویژه این متقاضیان هم کودکانِ دخترِ بالای ۵ سال است.

فرآیند فرزندخواندگی چه مدت طول می‌کشد؟

فرآیند فرزندخواندگی بستگی به چند موضوع مهم دارد. نخست نوع درخواست خانواده متقاضی و دیگر این که آیا کودک مد نظر این خانواده وجود دارد یا خیر. مثلا خانواده‌ای در یکی از استان‌ها اعلام کرده که فقط کودکِ دارای فلان مشخصات ظاهری را به فرزندخواندگی می‌پذیرد. طبیعتا تامین چنین کودکی با چنین مشخصات ظاهری در حیطه قدرت و توان سازمان بهزیستی نیست و ممکن است این خانواده سال‌ها منتظر بماند و به همین سبب از چرخه واگذاری فرزند خارج شود. اما اگر خانواده‌ای پذیرای کودکان بالای ۵ سال یا کودکان نیازمندِ درمان در همه سنین باشد، کارش سریع‌تر انجام می‌شود.

نکته دیگر فرآیندهای مربوط به پزشکی قانونی، پلیس و دستگاه قضایی است که هرکدام روند قانونی خود را می‌طلبد تا اولا شرایط شایستگی و آمادگی خانواده احراز شود و ثانیا بی‌سرپرستی کودک برای واگذاری اثبات شود.

آیا سختگیری‌های بهزیستی برای سپردن فرزند به والدین جدید به ویژه مادران مجرد بیش از حد نیست؟ گفته می‌شود که سختگیری‌ها در مواردی تا حدی زیاد است که امکان دارد برخی کودکان هیچ وقت نتوانند سرپرست جدید پیدا کنند و تا پایان دوره کودکی بدون سرپرست می‌مانند.

بهزیستی فقط می‌تواند کودکان بی‌سرپرست یا بدسرپرستِ سلب حضانت‌شده را به متقاضیان بسپارد. چیزی که از آن به سختگیری بهزیستس تعبیر می‌شود، مر قانون است و بهزیستی مکلف به اجرای قانون است. شما وقتی می‌خواهید فرزند خود را برای ۲ ساعت نزد خانواده‌ای بگذارید، مسلما به دنبال خانواده امینی هستید. حتی از بین آشنایان سعی می‌کنید کودک خود را نزد مطمئن‌ترین آنها بگذارید. این کودکان فرزندان این سرزمین هستند که به سبب جبر زمانه در این وضعیت به سر می‌برند. بنابراین باید تمام تلاش‌مان را بکنیم تا وارد خانواده مناسبی شوند. برای درک این موضوع مثالی می‌زنم. ماه گذشته یک خانواده درخواست فسخ فرزندخواندگی کودک ۱۰ ساله خود را داد. علت جالب و تاسف‌آور بود؛ خانواده معتقد بود چون کودک دروغ می‌گوید، باید به بهزیستی برگردد. آن هم کودکی که از دوره نوزادی در آغوش این خانواده و تحت تربیت آنها رشد کرده بود! مسلما این خانواده، خانواده شایسته‌ای برای ادامه مراقبت از این فرزند نبود.

چند درصد پیش می‌آید که والدینِ زیستی برگردند و و فرزند خود را از والدین جدید پس بگیرند؟

این مورد خیلی کم اتفاق می‌افتد اما بر اساس قانون اگر والدین زیستیِ کودک پیدا شدند و صلاحیت آنان توسط قاضی تایید شد، این حق را دارند که کودک خود را پس بگیرند. البته به همین دلیل، حدود ۸۳ درصد متقاضیان فرزندخواندگی، مخالف پذیرفتن کودکانِ دارای پدر و مادر مشخص هستند. اما فرض کنید کودکی از والدین زیستی‌اش ربوده شده باشد و حالا بعد از چند سال، خانواده زیستی، کودک خود را پیدا کنند. طبیعی است که باید این حق را برای آنان به رسمیت شناخت. البته در موارد زیادی هم والدین زیستی کودک مشخص هستند اما به علت وضعیت نامناسب و بدسرپرستی، به دستور دادگاه، صلاحیت نگهداری از کودک خود را پیدا نمی‌کنند.

چند درصد پیش می‌آید که کودکی در بهزیستی منتظر بماند اما هیچ وقت خانواده‌ای او را به سرپرستی نبرد؟

کودکان بالای ۵ سال و همچنین کودکان نیازمند درمان (کودکانی که یا معلولیت دارند، یا بیمارند، یا نیازمند عمل جراحی هستند) شانس کمتری برای پذیرش فرزندخواندگی دارند. امری که نیازمند فرهنگسازی در جامعه است. خوشبختانه در سال‌های اخیر میزان فرزندپذیری کودکان بالای ۵ سال و کودکان نیازمند درمان افزایش یافته اما همچنان نیازمند فرهنگسازی است.

در طول سال ۱۴۰۱ چه تعداد فرزندخواندگی داشتیم؟ از این تعداد، دختران مجرد در کدام اولویت قرار داشتند؟

در سال ۱۴۰۱ تعداد ۲۳۰۰ خانواده متقاضی با احکام فرزندخواندگی و امین موقت صاحب فرزند شدند. از این تعداد ۲۰۷۵ خانواده بدون فرزند (اولویت اول)، ۴۶ بانوی مجرد (اولویت دوم) و بقیه، خانواده‌های دارای فرزند (اولویت سوم) بودند.

آمار فرزندخواندگی در کشور در سال ۱۴۰۱ افزایش داشت؟

بله، تقاضای فرزندخواندگی در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ رشد ۵ درصدی داشت.

سالانه چه تعداد از والدین جدید، کودکِ به سرپرستی گرفته را به بهزیستی پس می‌دهند و از فرزندخواندگی منصرف می‌شوند؟

از بین ۲۳۰۰ مورد فرزندخواندگی که تقریبا سالانه انجام می‌گیرد، حدود ۳۰ تا ۴۰ خانواده، فرزندانی را که به سرپرستی گرفته‌اند، پس می‌دهند که به نظر ما حتی یک مورد هم اضافی و دردناک است.

بیشتر دختران مجرد که برای فرزندخواندگی اقدام می‌کنند، چه شغل‌هایی دارند؟ و اینکه داشتن درآمد بالا از شروط لازم برای فرزندخواندگی است؟

رده‌بندی مشاغل مختلف است. الزامی هم بر درآمد بالا نیست. مهم، توانمندی خانواده برای فراهم آوردن سطح متوسطی از رفاه برای کودک است. البته مسائل مادی، تنها ملاک برای سپردن فرزند به یک خانواده نیست.

خانواده‌هایی که متقاضی فرزندخواندگی کودکان معلول هستند، از چه طبقه‌ای هستند؟ چون نگهداری از کودک معلول هم پرهزینه است، هم کار دشواری است و هم جسارت و آمادگی روحیِ زیادی می‌طلبد.

خانواده‌های متقاضی کودکان معلول و کودکان نیازمند درمان لزوما متمول و پولدار نیستند. این خانواده‌ها قلب‌های بزرگی دارند. ماه پیش، یکی از آنها آمده بود و برای پذیرش چهارمین کودک نیازمند درمان گریه می‌کرد تا به او مجوز بدهیم. واقعا انسان‌های بزرگی هستند.

تقاضای فرزندخواندگی از طرف ایرانیان مقیم خارج از کشور چه پروسه‌ای دارد و سالانه چه تعداد کودک به ایرانی‌های مقیم کشورهای دیگر سپرده می‌شود؟

پذیرش از خارج از کشور هم کم نداریم. هر سال تقریبا ۲۰ کودک توسط ایرانیان مقیم خارج از کشور به فرزندی پذیرفته می‌شوند. کشورها هم متفاوتند و از خیلی از کشورها تقاضا داریم.

منبع: همشهری آنلاین