پیام صریح چین به ایران/ برجام را احیا کنید

روز گذشته الجزیره گزارش داد که دیپلمات ارشد چین گفت که تنش‌زدایی با میانجیگری چین بین ایران و عربستان سعودی باعث ایجاد «موج آشتی» در خاورمیانه گردید و متعهد شد که قاطعانه از تهران در «مسائل مربوط به منافع اصلی» حمایت کند.

، منتقدان برجام و کسانی که آن را آتش زدند در سکوت هستند و منتظر رفع تحریم‌های تسلیحاتی ایران منطبق با توافق‌نامه برجام که آمریکا در دوره ترامپ یک‌جانبه از آن خارج شد و خیال اصولگرایان نگران در تهران را راحت کرد. پس از روی کار آمدن دولت جدید در آمریکا و تهران تلاش‌هایی از هر دو سو برای احیای برجام صورت گرفت اما مذاکره‌کنندگان تازه که گمان نمی‌بردند، گفت‌وگو با قدرت‌های جهانی دشوار باشد در وین پشت میز مذاکره قرار گرفتند و هر چه از مذاکرات بیشتر می‌گذشت، امیدها کم‌رنگ‌تر می‌شد و نتایج ناملموس‌تر. اولیانوف، مذاکره‌کننده ارشد روس در آن زمان هرازگاهی توئیتی می‌زد و خبری از روند مذاکرات می‌داد. یک‌بار هم در تعریف از مذاکره‌کنندگان سابق گفت که آنها برای ویرگول‌ها هم می‌جنگیدند. البته این دفاع از مذاکره‌کنندگان پیشین نبود بلکه تحریک مذاکره‌کنندگان جوان بود که بیشتر بجنگند؛ گویی میدان مذاکره و دیپلماسی میدان جنگ است.

اواخر سال ۱۴۰۰ نتانیاهو برای افزایش فشار بر دولت اسرائیل، ویدئویی از سفیر معروف روسیه در وین در توئیتر خود منتشر کرد. در این ویدئو اولیانوف می‌گوید: تیم ایران در مذاکرات برجام (سال ۱۳۹۴) خیلی بیشتر از آنچه او انتظار داشت [از آمریکا] امتیاز گرفت. سفیر روسیه در این ویدئو همچنین می‌گوید: مذاکره‌کنندگان ایرانی در تیم ظریف برای هر کلمه و کاما (ویرگول) سخت می جنگیدند.

مذاکرات وین بی‌نتیجه هوا شد و هیچ دستاوردی به همراه نداشت. طرفین همدیگر را به زیاده‌خواهی و گنجاندن موارد تازه در متن برجام متهم کردند و اولیانوف، مذاکره‌کننده روس شکست مذاکرات را شکست کشورهای غربی تفسیر کرد.وی خرداد ماه ۱۴۰۲ در توئیتی نوشت: «کشورهای غربی، مذاکرات چندجانبه در وین را تا حداکثر ممکن سیاسی کردند اما اکنون ظاهراً درک کردند که چنین سیاستی با منافع آنها مطابقت ندارد. موضع ما به سیاست خودشان بستگی دارد. در صورت نیاز پاسخ خواهیم داد». در این توئیت هرگز معلوم نشد این ضمیر ما به چه کسی بازمی‌گردد؟ چراکه روسیه طرف مذاکره با غرب نبود. ایران طرف مذاکره با غرب بر سر مسائل هسته‌ای بود و ایران باید تصمیم می‌گرفت که پاسخ بدهد؟ و اگر بدهد چگونه؟

پس از توافق‌نامه برجام، هیچ گزینه مطلب دیگری برای مذاکرات برجام پیدا نشد و جنگ روسیه با اوکراین شرایط را پیچیده‌تر هم کرد. ایران با ادعای هرگز ثابت نشده اوکراین، متهم به ارسال پهپاد به روسیه شد و در برجام هم قفل شد. اما پس از چندی منطقه، بازیگری جدید پیدا کرد. چین به عنوان قدرت نوظهور جهانی که در مقابل غرب سربلند کرده بود و به قواعد بازی بین‌المللی هم احترام می‌گذاشت، نفوذ بی‌سابقه یا دست‌کم‌، کم‌سابقه‌ای در منطقه پیدا کرد. بهبود و گسترش روابط چین و عربستان در عالی‌ترین سطح باعث گسترش و نفوذ این کشور در سایر کشورهای عربی شد خلیج‌فارس، متحد جهانی تازه‌ای به‌جز توافق آمریکا یافتند. نیاز چین به ثروت نفتی و سرمایه‌گذاری‌های هنگفت کشورهای پول کره جنوبی عربی از یک‌سو و نیاز کشورهای عربی به تکنولوژی چین به سرعت این دو قطب را به سمت هم جذب کرد. دلخوری‌ها و گلایه ایران از سفر رئیس جمهور چین به عربستان و نیامدنش به ایران، ابراهیم رئیسی را راهی پکن کرد. سفری که دستاوردش آشتی‌کنان با عربستان سعودی بود که در دوره محمد بن‌سلمان از نفوذ و قدرت بیشتری بهره‌مند شده بود. اگرچه پیش از این سفر، دو کشور ایران و عربستان رایزنی‌هایی در عراق داشتند اما نهایتاً چینی‌ها دست ایران و عربستان را در دست هم گذاشتند.

ایران در طول نبود برجام از میانجی‌ها استفاده می‌کرد. عمان و قطر دو کشور عربی نزدیک به ایران که همواره مانع شدت گرفتن تنش‌ها شده‌اند، حضور داشتند و ایران و غرب کانالی برای حل‌وفصل منازعات از طریق این دو کشور پیدا کرده بودند. در غیاب برجام هم میانجیگری این دو کشور منجر به توافقی موسوم به توافق نانوشته شد. توافقی که در پی آن هم زندانیان هر دو کشور بناست آزاد شوند و هم ایران به بخشی از اموال بلوکه دست یابد. 

در چنین شرایطی روز گذشته الجزیره گزارش داد که دیپلمات ارشد چین گفت که تنش‌زدایی با میانجیگری چین بین ایران و عربستان سعودی باعث ایجاد «موج آشتی» در خاورمیانه گردید و متعهد شد که قاطعانه از تهران در «مسائل مربوط به منافع اصلی» حمایت کند. به گزارش خبرگزاری شینهوا چین وانگ یی، وزیر امور خارجه این کشور طی تماس تلفنی با حسین امیرعبداللهیان، همتای ایرانی خود این اظهارات را بیان کرد. وانگ یی، وزیر خارجه چین در این گفت‌وگو که ظاهراً بخشی از آن به برجام اختصاص داشته خواستار «اجرای کامل و موثر برجام» برای حل مساله هسته‌ای ایران شد.

سایت وزارت امور خارجه ایران در این باره سکوت کرده و تنها پیام وزیر امور خارجه که در شبکه ایکس منتشر شده است هیچ اشاره‌ای نه به آشتی با عربستان دارد و نه احیای برجام. در این پیام آمده است: «در گفت‌وگوی تلفنی با آقای وانگ یی انتصاب مجددش به وزیر امور خارجه جمهوری خلق چین را تبریک گفتم. مناسبات دوجانبه و روند پیشبرد برنامه جامع همکاری راهبردی ۲۵ ساله در حال پیشرفت است. پیرو توافق رؤسای جمهور جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خلق چین در مسیر توسعه و رفاه دو ملت گام‌های نیرومندتری را برمی‌داریم».

پس از گذشت نزدیک به ۸ سال هنوز موضوع هسته‌ای ایران تنها راهش «احیای برجام» است. اگرچه نفوذ چین غرب همچون نفوذ چین روی عربستان نیست که پکن دست هر دو سو را در دست هم بگذارد. حساسیت‌های غرب روی چین کمتر از ایران نیست اما پکن نشان داده که میانجی صادق‌تری است و در نظام بین‌الملل از طریق جنگ و آشوب به دنبال تامین منافع خود نیست بلکه از طریق برقراری آرامش سود بیشتری می‌برد. اصولاً اقتصاد این‌گونه است؛ در آرامش نفس بیشتری می‌کشد و در آشوب مضمحل می‌شود.

پول‌های ایران رفت سوئیس

در تداوم روند میانجیگرانه و توافقات حاصل شده، رویترز به نقل از رسانه‌های کرهجنوبی خبر داد که دارایی‌های ایران که در کره‌جنوبی مسدود شده بود برای مبادله و انتقال به بانک مرکزی سوئیس منتقل شد. طبق این گزارش، بانک ملی سوئیس قصد دارد دارایی‌های ۶ میلیارد دلاری ایران را از وون به دلار سپس به یورو در بازار ارز تبدیل کند و برای پنج هفته آینده روزانه حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیارد وون (۲۲۳/۸۵ میلیون دلار) را تبدیل خواهد کرد. یک مقام رسمی در وزارت امور مالی کره‌جنوبی به دلیل حساسیت‌های سیاسی و حقوقی موضوع، حاضر به تایید این خبر نشده است. فرآیند اجرای توافق ایران و آمریکا برای تبادل زندانیان و همچنین آزادسازی تمام دارایی‌های بلوکه شده ایران در کره‌جنوبی آغاز شده است. در این فرآیند قرار است ابتدا منابع ارزی ایران در کره از واحد وون (واحد پول کره‌جنوبی) به یورو تبدیل شود که این مهم انجام شده و در ادامه بناست که به حسابی در قطر واریز شود تا در اختیار ایران قرار گیرد. مبلغ پول‌های ایران در کره‌جنوبی که بناست آزاد شود ۶ میلیارد دلار است. پس از واریز این پول به حسابی در قطر، تبادل زندانیان نیز به انجام می‌رسد.