روابط ایران و ترکیه بحرانی شد /لغو یا تعویق دیدار رئیسی از ترکیه؟

 به رغم گمانه‌زنی‌های پیشین، ابراهیم رئیسی، روز سه‌شنبه در نشستی در آنکارا که رجب طیب اردوغان ترکیه پیشتر به خبرنگاران اعلام کرده بود -اما تهران هرگز رسماً آن را تایید نکرد- حاضر نشد.

به رغم گمانه‌زنی‌های پیشین، ابراهیم رئیسی،  روز سه‌شنبه در نشستی در آنکارا که رجب طیب اردوغان ترکیه پیشتر به خبرنگاران اعلام کرده بود -اما تهران هرگز رسماً آن را تایید نکرد- حاضر نشد.

به نوشته خبرگزاری فرانسه، سردرگمی پیرامون دیدار رئیسی بر تنش‌هایی که بین دو قدرت منطقه‌ای علی‌رغم دیدگاه‌های مشترکشان درباره جنگ اسرائیل و حماس وجود دارد، تأکید می‌کند.

لغو یا تعویق سفر؟

دفتر ریاست‌جمهوری ترکیه در پاسخ به خبرگزاری فرانسه اعلام کرد که اردوغان هیچ ملاقاتی با رئیسی برای روز سه‌شنبه ندارد و توضیحی در مورد لغو یا به تعویق افتادن این سفر نداد. خبرگزاری تسنیم هم گزارش داده که سفر رئیسی به ترکیه «به تعویق افتاد»، اگر چه هیچ دلیل یا جزئیات دیگری در این زمینه منتشر نکرد.

اردوغان در پرواز برگشت از نشست سران منطقه در ریاض در 11 نوامبر که رئیسی نیز حضور داشت، از اولین سفر رسمی رئیس جمهور ایران به ترکیه خبر داده بود. اردوغان در این پرواز به خبرنگاران گفت: «ابراهیم رئیسی در 28 این ماه می‌آید». این سفر هم‌چنین توسط رسانه‌های دولتی ترکیه اعلام و تا روز دوشنبه به طور گسترده در تلویزیون این کشور مورد بحث قرار گرفت. اما این مسئله هرگز به طور رسمی از سوی دفتر رئیسی یا رسانه‌های رسمی ایران تایید نشد.

روسای جمهور و دیپلمات‌های ارشد دو کشور در روزهای اخیر گفت‌وگوهای تلفنی با محوریت جنگ غزه داشتند. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، پس از این تماس اظهار داشت: «امیدواریم با تداوم دیپلماسی عالی بین دو کشور شاهد تقویت و تعمیق همکاری‌های متقابل باشیم».

روابط پیچیده

اردوغان به عنوان یکی از سرسخت‌ترین منتقدان جهان اسلام نسبت به حمله اسرائیل به غزه  ظاهر شده است. او اسراییل را «دولتی تروریست» و حماس مورد حمایت ایران را «گروهی آزادی‌بخش» خوانده است.

اما تحلیل‌گران بر این باورند که ایران می‌خواهد ترکیه از لفاظی‌ها گذشته و روابط تجاری و انرژی شکوفا خود را با اسرائیل قطع کند. هاکی اویگور، مدیر مرکز مطالعات ایرانی استانبول به خبرگزاری فرانسه گفته: «ایران انتظار دارد ترکیه به تجارت مستقیم و غیرمستقیم خود با اسرائیل پایان دهد. از سوی دیگر، ترکیه رویکردی اتخاذ کرده که به تفکیک مسائل سیاسی و تجاری قائل است».

ایران و ترکیه مرز مشترکی به طول 535 کیلومتر و تاریخ پیچیده‌ای از روابط نزدیک اقتصادی و دیدگاه‌های متضاد در مورد اختلافات منطقه‌ای دارند. 

ترکیه از تلاش‌های شورشیان برای سرنگونی بشار اسد، رئیس جمهور مورد حمایت ایران و روسیه در جریان جنگ داخلی سوریه حمایت کرد.

حمایت آنکارا از دو جنگ پیروزمندانه آذربایجان با جدایی‌طلبان ارمنی در قره‌باغ نیز نگرانی عمیقی در ایران ایجاد کرد. تهران بیم آن دارد که تجدید حیات باکو در منطقه قفقاز بتواند جاه‌طلبی‌های آذربایجانی را تشدید کند. ایران هم‌چنین نگران ایجاد یک کریدور تجاری پیشنهادی در امتداد مرز شمالی خود بین آذربایجان و ترکیه است که می‌تواند دسترسی این کشور به ارمنستان را پیچیده کند.

عارف کسکین کارشناس مسائل ایران در آنکارا به خبرگزاری فرانسه گفته: «مهم‌ترین درگیری بین ترکیه و ایران بر سر قفقاز و قره‌باغ بود». او افزود: «با درگیری غزه، این موضوع به عقب رانده شد، اما هم‌چنان به عنوان یک موضوع مهم باقی مانده است».