مذاکرات ایران و آمریکا با درگذشت رئیسی به بن‌بست خورد؟

مذاکرات محرمانه بین ایران و آمریکا در عمان در حال پیشرفت خوبی بود، اما اکنون با درگذشت ناگهانی رئیس جمهور ایران، ابراهیم رئیسی و وزیر خارجه وی این مذاکرات به خطر افتاده است.

به نوشته میدلیست آی، بر اساس گفته‌های سه منبع ایرانی نزدیک به مذاکرات، برت مک‌گورک، مشاور ارشد جو بایدن در امور خاورمیانه، اوایل ماه جاری با علی باقری کنی، مسئول مذاکره ایران با غرب، به طور غیرمستقیم مذاکره کرد.

این مذاکرات در مسقط برگزار شد، جایی که یک دهه پیش میزبان جلسات محرمانه تهران و واشنگتن بود که منجر به توافق هسته‌ای برجام در سال ۲۰۱۵ شد.

این اولین دور از گفتگوهای بین آمریکا و ایران از ژانویه بود.

یک منبع نزدیک به مذاکرات به میدل ایست آی گفت که گفتگوهای بین باقری کنی و مک‌گورک به خوبی پیشرفت کرده و به انعقاد نوعی توافق نزدیک شده بود.

باقری کنی در آن زمان معاون وزیر خارجه بود، اما پس از درگذشت حسین امیرعبداللهیان در سانحه سقوط بالگردی در روز یک‌شنبه، اکنون به عنوان سرپرست وزارت خارجه فعالیت می‌کند.

مذاکرات بر روی سه موضوع متمرکز بود: تمایل مشترک برای تغییر کابینه در اسرائیل؛ پایان دادن به جنگ اسرائیل علیه غزه؛ و جلوگیری از گسترش درگیری به سایر نقاط منطقه.

یک تحلیلگر نزدیک به تهران به میدل ایست آی گفت که به نظر می‌رسد این مذاکرات همچنین به عنوان راهی برای برقراری آتش بس بین ایالات متحده از یک طرف و ایران و متحدانش از طرف دیگر عمل کرده است.

این تحلیلگر بر این باور است که ممکن است در مورد برنامه هسته ای ایران و کاهش تحریم‌های نفتی نیز بحث‌هایی صورت گرفته باشد.

به گفته این منابع، قبل از شروع مذاکرات مسقط، مک‌گورک با سعید ایروانی، نماینده ایران در سازمان ملل متحد دیدار کرد.

به گفته یکی از منابع، مک‌گورک در این دیدار از قول بایدن گفت: «تا بعد از انتخابات آمریکا، برای توافق هسته‌ای و جامع با ایران مذاکره نخواهم کرد، زیرا ایرانی‌ها نمی‌توانند به وعده‌های خود عمل کنند». 

مک گورک گفت بایدن شکایت کرده است که وقتی دولت رئیسی از احیای برجام [به شکل مورد نظر آمریکایی‌ها] در سال ۲۰۲۲ امتناع کرد، با «فشار و تحقیر بیش از حدی» از سوی جمهوری خواهان مواجه شده است. از بایدن نقل شده است: «به نظر من برجام مرده است و ما بعد از انتخابات مذاکره خواهیم کرد، مشروط بر اینکه این یک مذاکره فراگیر باشد که فراتر از برجام باشد و مسائل منطقه‌ای را نیز پوشش دهد.»

انتظار دور دیگری از مذاکرات ایران و آمریکا به این زودی نمی‌رود.

پس از درگذشت رئیس‌جمهور، ایران باید ظرف ۵۰ روز انتخابات ریاست جمهوری برگزار کند و بعید است در این دوره بلاتکلیفی تصمیمات عمده سیاست خارجی گرفته شود. در همین حال، انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در ماه نوامبر برگزار می‌شود.

یک تحلیلگر که قبلاً برای دولت ایران کار می‌کرد گفته: «با توجه به این وضعیت، باید منتظر اختلال و توقف مذاکرات با آمریکایی‌ها باشیم».

از آنجایی که رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه هر دو فوت کرده‌اند و به زودی انتخابات برگزار می‌شود، مذاکرات احتمالاً تا پس از انتخابات به تعویق خواهد افتاد، مشابه آنچه پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ رخ داد، زمانی که مذاکرات تا پس از انتخابات متوقف شد.»