ویژگی های مهم «بمب چاقویی»؛ موشکی که رهبر القاعده را کشت

«بمب چاقویی»؛ موشکی که رهبر القاعده را کشت چه بود؟ موشک جدیدی که در سال های اخیر توسط سازمان سیا توسعه یافته یک بار دیگر برای از بین بردن هدفی مهم به کار گرفته شد؛ این بار ایمن الظواهری رهبر القاعده و معاون سابق اسامه بن لادن. اسم این موشک Hellfire R۹X یا جینسوی پرنده (Flying Ginsu) است. این موشک دارای تیغه هایی باز شونده از جنس فولاد است که در نزدیکی هدف باز شده و هدف خود را تکه تکه می کند. این موشک توسط آژانس اطلاعات مرکزی ایالات متحده برای شخصیت های بسیار مهم سازمان های تروریستی به کار می رود بدون اینکه خطری برای اطرافیان و غیرنظامیان داشته باشد. موشک نقطه زن Hellfire R۹X که سازمان سیا با نام جینسوی پرنده از آن یاد می کند بخشی از یک پروژه موشکی بزرگ تر است و نام جینسو از یک چاقوی فولادی بسیار تیز ژاپنی گرفته شده است.

موشک هلفایر در ابتدا به عنوان یک موشک ضد تانک برای از بین بردن تانک های بزرگ طراحی شده بود اما بعدها به سلاحی مهم برای پهپادهای نظامی آمریکا مانند Predator  و Reaper تبدیل شد. موشک Hellfire R یا Hellfire Romeo یک موشک نیمه فعال لیزری است که از پالس نور لیزری تابانده شده به هدف برای مسیربابی و هدف گیری استفاده می کند. موشک Hellfire R دارای برد ۴.۳ مایلی بوده و بدین ترتیب پهپادهای پردیتور می توانند بدون اینکه صدای پروازشان شنیده شود آن را پرتاب کنند و به صورت مستقیم روی سر هدفی که برایشان تعیین شده بریزند. یک مشکل موشک Hellfire انفجار بزرگ و قدرتمندی بود که توسط کلاهک انفجاری بزرگ و چند منظوره اش ایجاد می شد. این قابلیت در دنیای رزم امروزی بسیار رایج و معمول است اما به عنوان نقطه ضعفی در مبارزات ضدتروریسم در نظر گرفته می شود، جایی که انفجار کلاهک می تواند باعث آسیب دیدن یا مرگ غیرنظامیان شود.

در ارتش ایالات متحده، اصطلاح «مجاورت خطر» یا «محدوده خطر» (danger close) برای موشک هلفایر ۱۱۰ متر است و هر چیزی که در این فاصله از محل برخورد قرار داشته باشد ممکن است تحت تاثیر انفجار قرار گیرد. در این فاصله از محل برخورد موشک Hellfire امکان زخمی یا کشته شدن غیرنظامیان و نیروهای خودی وجود دارد. بدین ترتیب فضایی خطرناک به شعاع تقریبی ۲۲۰ متر در اطراف محل برخورد ایجاد می شود که ممانعت از کشته شدن غیرنظامیان را دشوار می سازد. در می ۲۰۱۹ بود که وال استریت ژورنال مدعی شد سازمان سیا موشک جدیدی بر اساس Hellfire Romeo و با نام Hellfire R9X ساخته است.

موشک Hellfire R9X کلاهک انفجاری را کنار گذاشته و ۶ تیغه فولادی بازشونده را جایگزین آن کرده بود. این تیغه ها لحظاتی پیش از برخورد با هدف، به تمامی جهات باز می شدند. انرژی جنبشی این موشک ۱۰۰ پوندی (۴۵ کیلویی) همراه با این شش تیغه، برای کشتن هر کسی که در برد تیغه ها باشد کافی است. بدین ترتیب در فاصله ۳۰ اینچی (۷۵ سانتیمتری) از محل برخورد موشک، احتمال مرگ هدف ۱۰۰ درصد است. تاکنون بارها از موشک Hellfire R9X برای حمله به اهداف مهمی استفاده شد که عمدتاً سرکرده های گروه های تروریستی القاعده و داعش بوده اند.

موشک Hellfire چیست؟

هل‌فایرکه ابتدا در سال ۱۹۸۰ به عنوان موشک ضدتانک طراحی شده بود، طی دو دهه گذشته توسط سرویس‌های نظامی و اطلاعاتی برای حمله به اهدافی در عراق، افغانستان، یمن و دیگر مناطق استفاده شده است.  

این موشک‌های هدایت شونده که می‌توانند توسط هلیکوپتر و یا پهپاد‌ها حمل شوند، به صورت گسترده در نبردهای مختلف سراسر جهان استفاده می‌شود. به گفته رایان برابست، تحلیلگر بنیاد دفاع از دموکراسی در واشنگتن تا کنون بیش از ۱۰۰ هزار موشک Hellfire به دولت آمریکا و دیگر کشورها فروخته شده‌ است. برابست می‌گوید: «این موشک‌ می‌تواند برای نابودی اهداف مشخصی چون خودروها و ساختمان‌ها آسیب کافی را به وجود آورد در حالی که قدرت تخریب ساختمان‌های بزرگ و بلوک‌‌های شهری را ندارد و به همین خاطر استفاده از آن از تلفات قابل توجه غیرنظامیان جلوگیری می‌کند.»

ارتش ایالات متحده از این موشک معمولا برای حمله به اهداف باارزش استفاده می‌کند. مثلا سال گذشته برای کشتن یکی از رهبران ارشد القاعده در سوریه و سال ۲۰۱۱ برای انور العوقی، مبلغ القاعده در یمن آن را به کارگرفت. 

الظواهری چگونه کشته شد؟

آمریکا گزینه‌های متعددی برای حمله داشت. می‌توانست از Hellfire معمولی یا پرتاب بمب از هواپیمای سرنشین‌دار و یا حتی عملیات پرخطرتر زمینی استفاده کند. مثلا برای کشتن اسامه بن‌لادن، یگان ویژه نیروی دریایی آمریکا با پرواز از پاکستان به اقامتگاه او حمله کردند. 

اما در این مورد، سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، سیا از حمله پهپادی استفاده کرد. اگرچه این سازمان معمولا اخبار مربوط عملیات ضدتروریستی خود را تایید نکرده و از این اطلاعات به شدت محافظت می‌کند، اما مقامات دولت آمریکا گفته‌اند که دو موشک Hellfire به بالکن ساختمان محل اقامت الظواهری شلیک شده‌ است.

تصاویر منتشر شده از ساختمان نشان می‌دهد در حالی که بالکن ساختمان، جایی که آمریکا می‌گوید الظواهری حضور داشته، آسیب دیده اما به بقیه ساختمان خسارت چندانی وارد نشده‌ است. 

بر خلاف بقیه مدل‌های موشک Hellfire مدل Rx9 کلاهک انفجاری حمل نمی‌کند. بلکه شش تیغه چرخان دارد که هنگام برخورد با هدف ظاهر می‌شوند. کیچن می‌گوید: «یکی از کاربردهای این تیغه‌ها گشودن وسایل نقلیه و یا سایر موانع برای رسیدن به هدف بدون استفاده از کلاهک انفجاریست.» 

اجتناب از تلفات غیرنظامیان

مقامات و کارشناسان آمریکایی این هفته تصریح کردند که جلوگیری از کشتار غیرنظامیان عنصری تعیین کننده در انتخاب سلاح بود.   

کمتر از یک سال پیش، حمله پهپادی نیروهای ایالات متحده به یک خودروی تویوتا کرولای سفید در یکی از محله‌های کابل باعث کشته‌شدن ۱۰ غیرنظامی از جمله هفت کودک شد. در میانه خروج پر هرج و مرج نیروهای نظامی آمریکا از افغانستان، آن‌ها فکر می‌کردند که درون این خودرو مواد منفجره جاسازی شده و این مساله تهدیدی برای نیروهای آمریکایی است اما پس از آن، مقامات نظامی این حمله را «اشتباهی تراژیک» خواندند.

به گفته یکی از مقامات پیشین ایالات متحده انتخاب احتمالی R9X نمونه‌ای از تلاش‌‌های دولت برای به حداقل رساندن تلفات غیرنظامیان در چنین حملاتی است. این مقام آمریکایی که می‌خواهد نامش فاش نشود اضافه می‌کند: «این موشک بسیار دقیق است و تنها ناحیه بسیار کوچکی را مورد هدف قرار می‌دهد.»

یک مقام دولت آمریکا می‌گوید که درباره استحکام بنایی که الظواهری در آن اقامت داشته تحقیق کرده است تا از اجرایی بودن عملیات بدون خطر کشته شدن غیرنظامیان از جمله اعضای خانواده الظواهری، اطمینان حاصل کند. 

در نهایت انتخاب موشک بخشی از فرآیند کاهش احتمال کشتار غیرنظامیان و ایجاد آسیب‌های جانبی است.

تام کاراکو، متخصص دفاع موشکی در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی واشنگتن می‌گوید: «استفاده از موشک Hellfire Rx9 با اختلاف کم‌خطرترین گزینه و نشان‌دهنده درجه بالای احتیاط در مقابل ریسک‌پذیری است.»

آیا ایالات متحده اوکراین را با پهپادهایی که توان شلیک موشک‌های Hellfire دارند، تجهیز می‌کند؟

در حالی که ایالات متحده میلیاردها دلار را صرف کمک نظامی به اوکراین در مقابل تهاجم نظامی روسیه کرده است، اما در فراهم کردن سلاح‌هایی با امکان شلیک به عمق خاک روسیه که باعث تشدید مخاصمات و کشاندن آمریکا به جنگ می‌شوند، بسیار محتاط است. 

در نتیجه، ایالات متحده موشک‌های Hellfire یا پهپادهایی را که توانایی شلیک آن‌ها داشته باشند را در اختیار اوکراین نگذاشته است و در عوض، پهپادهایی انتحاری مثل Switchblade و Phoenix Ghost را به آن‌ها ارائه کرده است که به جای توانایی حمل موشک، هنگام برخورد به هدف منفجر می‌شوند.