تلاش بی‌سروصدای آمریکا برای تعطیلی سریع گوانتانامو

دولت جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا برای نخستین بار یک دیپلمات ارشد را به عنوان نماینده ویژه برای نظارت بر تلاش ها برای انتقال زندانیانی که از ۲۰۰۲ در گوانتانامو در کوبا نگهداری می شوند، به مکان های دیگر تعیین کرده است.

منابع آگاه گفته اند: بایدن که به رغم در پیش گرفتن رویکرد کم توجهی به این موضوع در نخستین سال دوره ریاست جمهوری برای پرهیز از افتادن به ورطه جنجال سیاسی، به اجرای وعده اش در کارزار انتخاباتی برای تعطیل کردن این پایگاه نزدیک می شود، در مراسم سالگرد حادثه ۱۱ سپتامبر در پنتاگون سخنرانی کرده است.

این تاسیسات که در ژانویه ۲۰۰۲ برای نگهداری تروریست های بیگانه دستگیر شده در کشورهای دیگر ساخته شد، از آن هنگام تاکنون نزدیک به ۸۰۰ زندانی داشته که صدها تن از انان در دوره های ریاست جمهوری جرج دبلیو بوش و باراک اوباما به کشورهای خود برگشت داده شده یا به کشورثالث فرستاده شده اند و از این شمار تنها ۳۶ تن تاکنون باقی مانده اند.

جدیدترین زندانی در سال ۲۰۰۸ وارد این بازداشتگاه شده، اما برخی افراد از ۲۰ سال پیش در این مکان نگهداری می شوند.

۹ تن از زندانیان باقی مانده در این بازداشتگاه در کمیسیون نظامی ارتش آمریکا محاکمه می شوند که پنج از آنان به توطئه، جنایت بر خلاف قوانین جنگی، ربایش یا به خطر انداختن امنیت یک شناور یا هواپیما و ترویسم در پرونده حملات ۱۱ سپتامبر، متهم شده اند.

در بیست و یکمین سالگرد حملات ۱۱ سپتامبر، بازداشتگاه گوانتانامو همچنان میزبان خالد شیخ محمد و چهار متهم دیگر این پرونده بوده و روند دادرسی در دادگاه نظامی هر بار به تعویق افتاده است. دو دهه پس از حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ "خالد شیخ محمد" طراح اصلی و مغز متفکر این حملات تروریستی، همچنان در آمریکا در انتظار محاکمه است. با اینکه از دستگیر شدن خالد شیخ محمد در اول مارس ۲۰۰۳ به عنوان پیروزی‌ در برابر عاملان حملات ۱۱ سپتامبر یاد شد، اما تلاش برای محاکمه قانونی او بسیار طولانی شده و به گفته منتقدان به یکی از بزرگترین شکست های جنگ ایالات متحده علیه تروریسم تبدیل شده است.

بازداشتگاه گوانتانامو در جنوب شرقی کوبا، ژانویه ۲۰۰۲ تاسیس شد. این زندان در مجموع ۷۸۰ زندانی را در خود جای داد و بنا بر اعلام سازمان عفو بین الملل، به نماد شکنجه و بازداشت نامحدود زندانیان بدون محاکمه و اتهام تبدیل شد. کاخ سفید اعلام کرده است که قصد دارد این تاسیسات را برچیند، اما مدافعان حقوق بشر از این مساله که این زندان همچنان باز و فعال است، به تنگ آمده اند.

طبق قوانین ایالات متحده آمریکا، چنانچه خالد شیخ محمد در دادگاه مجرم شناخته شود، ممکن است با مجازات اعدام روبرو شود. اگر چه تعویق و تاخیرهای مکرر محاکمه شیخ محمد به گفته برخی از مقامات سابق قضایی آمریکا، تراژدی وحشتناکی برای خانواده های قربانیان حملات است، اما تیم حقوقی متهمان تأیید کرده که دو طرف تلاش می کنند به یک توافق پیش از محاکمه دست یابند. نتیجه این توافق می تواند حکم احتمالی را به حبس ابد تبدیل کند.

آسوشیتدپرس می گوید، مشکل در جای دیگری است. خالد شیخ محمد و همدستانش بیش از دو سال در بازداشتگاه‌های پنهانی سیا در نقاط مختلف جهان تحت بازداشت بودند. ماموران سیا برای کسب اطلاعات از روش‌های پیشرفته بازجویی نظیر ضرب و شتم، فشار روحی و شیوه موسوم به القای حس غرق شدن استفاده کرده‌اند که تمامی آنها طبق قوانین جدید آمریکا شکنجه محسوب شده و در نتیجه غیرقانونی هستند.

گفته می شود خالد شیخ محمد ۱۸۳ بار تحت القای حس غرق شدن قرار گرفته‌ است. اگر چه تحقیقات سنا حاکی از آن بود که این بازجویی‌ها اطلاعات ارزشمندی نداشته است، اما این موضوع جرقه یک دعوای حقوقی بی پایان را زده است. احتمال شکنجه شدن مغز متفکر حملات ۱۱ سپتامبر شاید برای همیشه فرصت محاکمه او در یک دادگاه غیرنظامی را از آمریکا گرفته باشد.

دیوید کلی دادستان سابق نیویورک می گوید: با گذشت زمان، امکان محاکمه شیخ محمد در یک دادگاه بسیار دشوارتر خواهد شد چرا که شواهد از اعتبار ساقط می‌شوند و خاطرات شاهدان رنگ می بازند.