ورود خارجی‌ها به قفقاز ممنوع!

سفر اخیر نخست‌وزیر ارمنستان به تهران، پیام واضحی برای عناصر خارج از منطقه داشت و به آن‌ها گوشزد کرد که اصلا حق دخالت در امور همسایگی را ندارند.

حضور نخست وزیر ارمنستان در شرایط فعلی منطقه‌ای پیام مهم و هدف مشخصی دارد. پس از تصاحب منطقه قره‌باغ از سوی آذربایجان، باکو اظهاراتی را به میان آورد که نشان از توسعه‌گری نابجا و با عنوان دقیق‌تر حکایت از تلاش برای تغییر وضعیت جغرافیایی سیاسی منطقه داشت. الهام علی‌اف در طول ماه‌های اخیر و به بهانه‌های مختلف موضوع دالان زنگزور را بیان کرده و می‌گوید که آذربایجان قصد دارد به واسطه تصرف این منطقه، سرزمین اصلی خود را به منطقه نخجوان متصل کند. تصمیمی که البته با واکنش تند مقامات کشورمان همراه شد و مقامات مختلف تاکید کردند که ایران هرگز اجازه تغییرات ژئوپولیتیکی در منطقه را نمی‌دهد.

منطقه زنگزور در جنوبی‌ترین بخش ارمنستان و در همسایگی ایران قرار دارد. در شرایطی که خواسته آذربایجان محقق شود، دسترسی ایران به اروپا عملا منحصر به عبور از خاک آذربایجان می‌شود و دیگر ارمنستان همسایگی خود با ایران را از دست می‌دهد. احداث این دالان اما همان اندازه که برای موقعیت کشورمان خطرناک است. برای کشورهای وابسته به بلوک غرب، کارساز تعبیر می‌شود. ترکیه و به تبع آن ناتو دسترسی راحتی به دریای خزر پیدا خواهند کرد و از سویی دیگر از منافع اقتصادی آذربایجان هم راحت‌تر بهره‌مند خواهند شد و همزمان احتمال گسترش چتر نظامی و امنیتی وابسته به غرب و ناتو به بخش غربی دریای خزر زیاد می‌شود.

ایران برای منصرف کردن آذربایجان طی ماه‌های اخیر اقدامات مهم و قابل توجهی انجام داده است. اولا که برای تمرکز بیشتر در روابط دو جانبه با طرف ارمنستانی و گسترش سایر مناسبات، کشورمان اقدام به تاسیس سرکنسولگری جدیدی در شهر کاپان ایالت سیونیک کرد. درست منطقه‌ای در همسایگی جمهوری اسلامی که جمهوری آذربایجان قصد دارد تا دالان مورد نظر خود را در همان حوالی افتتاح کند. برای معلوم شدن اهمیت این واحد دیپلماتیک در جنوب ارمنستان، وزیر خارجه شخصا برای افتتاح این مرکز در کاپان حضور پیدا کرد.

در گام بعدی تهران همواره سعی کرده تا دغدغه آذربایجان در خصوص ارتباط سریع و آسان با منطقه نخجوان را فراهم کند. اواخر سال ۱۴۰۰ بود که زمزمه‌ها در خصوص پیگیری تفاهمنامه‌ای مابین ایران و جمهوری آذربایجان بیشتر از گذشته شنیده شد. تفاهم ارتباط قره باغ کوهستانی به منطقه نخجوان آن هم از طریق خاک ایران، اگر به فاز اجراء برسد، روستای آغبند زنگیلان بواسطه چهار دهانه پل از طریق خاک ایران به نخجوان متصل خواهد شد. پیش‌بینی می‌شود که این مسیر ۵۵ کیلومتری محدود به جاده نشود و خطوط ریلی، زیرساخت‌های انتقال انرژی و خطوط مخابراتی بین دو منطقه را هم فراهم کند.

از سوی دیگر ایران با برگزاری رزمایش نظامی عزتمندانه در منطقه شمال غرب، نیروی بازدارندگی خود را ابراز کرده و هشدار داده که تهران هرگز در خصوص مسئله تغییر وضعیت جغرافیایی سیاسی منطقه تعارف با هیچ کشوری ندارد. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ارتش جمهوری اسلامی ایران با یک فاصله زمانی کوتاهی در ابتدای پاییز ماه ضمن انتقال تجهیزات نظامی خود به منطقه شمالغرب، در محدوده مرزی با آذربایجان و در منطقه رودخانه ارس اقدام به برگزاری رزمایش کردند تا به هر عنصر خارج از منطقه هشدار داده باشند. 

آیت الله رئیسی در نشست خبری مشترک با نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان با بیان اینکه منطقه قفقاز بخشی از تاریخ، تمدن و فرهنگ ایران است و اینکه ایران نسبت به تحولات این منطقه حساس است، بیان کرد: امنیت و صلح در منطقه قفقاز برای ایران بسیار اهمیت دارد. آقای رئیسی و پاشینیان تاکید کردند که حل مسائل منطقه باید به دست مسئولان و دست اندرکاران در همین منطقه باشد و هر نوع دخالت بیگانگان درمنطقه به جای حل مشکل، خود ایجاد مشکل خواهد کرد.

روح‌الله مدبر کارشناس مسائل اوراسیا ضمن اشاره به سفر اخیر پاشینیان به تهران، تاکید می‌کند که ایروان اکنون به این یقین و باور رسیده که نقش تهران در هرگونه تغییر و تحول منطقه‌ای کلیدی بشمار می‌آید. مدبر تصریح می‌کند که مرز ایران و سیونیک دارای تاریخچه چندهزار ساله است و ایران بارها و مخصوصا در سفر اخیر وزیر خارجه به کاپان برای افتتاح سرکنسولگری تاکید کرده که حضور هر عنصر خارجی از جمله صهیونیست‌ها و سازمان پیمان آتلانتیک شمالی در این منطقه خط قرمز ایران بشمار می‌رود. کارشناس مسائل اوراسیا این را هم می‌گوید که ایران برادر همسایگان است اما در عین حال اجازه نمی‌دهدقدرت‌های خارجی با نیت شیطنت‌آمیز در منطقه حضور پیدا کنند. 

کشورمان با توجه به موقعیت عالی جغرافیایی برنامه دراز مدت و پرمنفعتی در چارچوب تقویت نقش کوریدوری و ترانزیتی شرق به غرب و شمال به جنوب دارد و اقدامات آذربایجان می‌تواند حتی به بخشی از این برنامه توسعه‌ای لطمه بزند.