تبعات جنگ اوکراین برای کشورهای خاورمیانه / نزدیکی چین و اعراب چه پیامدی برای ایران دارد؟

شفقنا نوشت: یک استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین الملل درباره تاثیر جنگ اوکراین بر اقتصاد کشورها به خصوص کشورهای خاورمیانه می گوید: کشور های عربی غرب را در موقعیت برتری و سلطه در ژئوپولتیک منطقه نمی بینند و متوجه شدند که پیامد حمله روسیه به اوکراین این فضای تنفسی را به آن ها و دیپلماسی کشورهایشان می دهد که انعطاف بیشتری نشان دهند و گزینه های جدیدی را وارد سیاست خارجی خود کنند از این رو عربستان و به تبع آن سایر کشور های حوزه خلیج فارس به سمت چین حرکت کردند تا اقتصاد خود را از این منظر شکوفا کنند. چین نیز به دنبال نهایت استفاده از انرژی منطقه است. چین با ضعف ژئواستراتژیکی که غرب در حمایت از اوکراین نشان داده است راغب شده تا به منطقه نزدیک شود.

تاثیرات بحران اوکراین بسیار گسترده تر از تصورات شروع کنندگان جنگ بود

دکتر سیدعطا تقوی اصل در پاسخ به این سوال که وارد یک سالگی جنگ اوکراین می شویم این جنگ تاثیراتی عمده بر معادلات سیاسی و اقتصادی و بین المللی دنیا داشت. از بعد اقتصادی نیز این جنگ بر بازار انرژی جهان و بر مساله تامین غلات تاثیر منفی داشت. از این منظر ادامه دار بودن جنگ اوکراین چه نقشی بر وضعیت اقتصادی جهان خواهد داشت؟ اظهار داشت: امروز تبعات حمله روسیه به اوکراین و نتایج این جنگ در جهان دیده می شود. به نظر می رسد شروع کننده های این جنگ پیامد آن را اینچنین وسیع و گسترده ندیده بودند و اگر این مسائل پیش بینی شده بود قطعا در آنچه در جریان است تجدید نظر می کردند. تاثیرات بحران اوکراین بسیار گسترده تر از تصورات شروع کنندگان جنگ بود. جنگی شروع شد که پیامد هایش از اختیار مدیریت کنندگان جنگ خارج است. این جنگ به تمام جهان سرایت کرد و باز خورد هایش به سمت شروع کنندگان بر می گردد بعید به نظر می رسد که این جنگ به این زودی ها خاتمه پیدا کند.

منطقه خاورمیانه به دو دلیل بیشتر از این از تنش های اوکراین متاثر شده است

وی افزود: با توجه به اینکه روسیه و اوکراین دو کشوری هستند که بخش عمده غلات جهان را تامین می کردند و بخش عمده ای از انرژی جهان توسط روسیه تامین می شد این موضوع در جهان تنش هایی اساسی ایجاد کرده است بخصوص منطقه خاورمیانه به دو دلیل بیشتر از این تنش ها متاثر شده است. دلیل اول شرایط اقلیمی نامناسب در خاورمیانه است که تولید غلات در این مناطق را با سختی های زیادی روبرو کرده است. خشکسالی های متمادی در این منطقه نیاز به غلات را تشدید می کند. از طرفی نزدیکی خاورمیانه به منطقه بحران می تواند تاثیرات بیشتری را بر خاورمیانه داشته باشد.

وی تصریح کرد: بخشی از کشورهای خاورمیانه از جمله کشور های عربی منطقه برای تنوع بخشی به سیاست خارجی و برای انعطاف بیشتر در این حوزه به سراغ شرق و چین و روسیه رفته اند. این مساله به دلیل تنوع در یارگیری سیاسی اتفاق افتاده است تا انعطاف بیشتری به سیاست خارجی بدهند و از وابستگی خود به جهان غرب کمتر کنند و یا به این روش از غربی ها امتیاز بیشتری بگیرند. موضوع بعدی بحث انرژی است. اروپاییان تا اندازه ای توانسته اند با مدیریت و با تدابیری که اندیشیده شد از عواقب خطرناک تنش هایی که در تامین انرژی از طریق روسیه وجود داشت بکاهند و بر مشکلات فائق آیند. امسال مساله این نیست که اروپا مشکل خود را به طور ریشه ای حل کرده یا وابستگی خود به انرژی روسیه را موقتا خارج از موضوع و بی اهمیت تلقی می کند، این موضوع همچنان مهم بوده و هست. روسیه همچنان تامین کننده انرژی اروپا است و همچنان به عنوان متعادل کننده انرژی در جهان اهمیت دارد. از این رو سال ۲۰۲۳ سالی مبهم است و علائم و نشانه های ابتدایی آن می گوید که ما سالی ناآرام خواهیم داشت. بخصوص در مورد کشور های در حال توسعه که به غلات و انرژی این منطقه نیاز دارند، تنش ها بیشتر خواهد بود. ایران هم یکی از کشور های نزدیک به این تنش است.

تقوی اصل با بیان اینکه روند اقلیمی در کشور ما به گونه ای است که اگر شرایط اقلیمی به همین صورت ادامه پیدا کند و تر سالی همچنان تا پایان زمستان ادامه دار باشد و با وقفه ای در بارش ها روبرو نشویم می توان گفت که سال آینده میزان وابستگی ما به مواد غذایی و غلات وارداتی کم باشد گفت: از این رو تغییر در شرایط اقلیمی می تواند از فشاری که در بخش کشاورزی بر روی اقتصاد وارد شده و به دلیل جنگ روسیه و اوکراین است بکاهد و می تواند باعث شود نسبت به سال گذشته نفسی راحت بکشیم و فشار در بخش غلات کمتر از سال گذشته باشد.

جنگ اوکراین موجب تضعیف نقش غرب در سیاست های کشور های عربی منطقه شد

وی در مورد اینکه در حوزه خاورمیانه و قراردادهایی که کشور ها با شرق منعقد می کنند نظر شما چیست؟ اظهار داشت: به اعتقاد من ناتوانی کشور های عربی در این مساله مشهود است. این کشور ها به وضوح دیدند که غرب در حمایت از اوکراین بیش از عمل وعده می دهند و تصور از پیامد های حمله روسیه به اوکراین که برای روسیه متصور بود محقق نشد و دیدند غرب نمی تواند آنطور که وعده می دهند عمل کنند و آنطور که برای روسیه خط و نشان می کشیدند در کنار اوکراین نبودند و اوکراین امروز در مرز ویران شدن است. این صحنه ها علامتی به کشور های عربی بود و موجب تضعیف نقش غرب در سیاست های کشور های عربی منطقه شد چون دیدند غرب آن طور که می گوید و اعلام می کند در عمل رفتار متناسبی نشان نمی دهد و فاصله بین حرف و عمل در مورد غرب بالا است.

چین با ضعف ژئواستراتژیکی که غرب در حمایت از اوکراین نشان داد راغب شده تا به منطقه نزدیک شود

وی افزود: کشور های عربی از این نشانه ها و علایم استفاده کردند و به سمت شرق حرکت کردند و جرقه توسعه روابط با شرق زده شد. این نشان می دهد که کشور های عربی غرب را در موقعیت برتری و سلطه در ژئوپولتیک منطقه نمی بینند و متوجه شدند که پیامد حمله روسیه به اوکراین این فضای تنفسی را به آن ها و دیپلماسی کشورهایشان می دهد که انعطاف بیشتری نشان دهند و گزینه های جدیدی را وارد سیاست خارجی خود کنند از این رو عربستان و به تبع آن سایر کشور های حوزه خلیج فارس به سمت چین حرکت کردند تا اقتصاد خود را از این منظر شکوفا کنند. چین نیز به دنبال نهایت استفاده از انرژی منطقه است. چین با ضعف ژئواستراتژیکی که غرب در حمایت از اوکراین نشان داده است راغب شده تا به منطقه نزدیک شود.

نزدیکی چین به کشور های حوزه خلیج فارس تهدیدی برای سیاست خارجی ایران می دانم

این استاد دانشگاه تصریح کرد: جهان یک فضای چند قطبی است ظاهر و شمایل شاید همچنان یک قطبی نشان بدهد و آمریکا تا یک دهه از نظر نظامی و اقتصادی بی رغیب تصور شود ولی در واقعیت جهان در حال تغییر است. هم اعراب و هم چین بعد از حمله روسیه به اوکراین و ضعف غرب در حمایت از اوکراین متقاعد شدند که می شود در فضایی دیگر تعاملات اقتصادی نزدیکی داشت. البته من نزدیکی چین به کشور های حوزه خلیج فارس را تهدیدی برای سیاست خارجی ایران می دانم.

ظرفیت های مالی در کشور های عربی آنچنان بالا است که مطمئنا این کشور ها می توانند با پیشنهادات خود مناسبات ایران و چین را تحت الشعاع قرار بدهند

پیامد های نزدیکی چین و کشور های خلیج فارس موجب انزوای اقتصادی ایران خواهد شد

بزرگترین ضربه در سال ۲۰۲۳ برای ایران خواهد بود

تقوی اصل ادامه داد: چین امروز از طرف کشور های عربی با شرایطی ایده آل و مزیت های نسبی بالاتر وسوسه می شود و ایران را نادیده گرفته است. آنچه مهم تر است این مساله خواهد بود که کشور های عربی از جمله عربستان و امارات امتیازاتی را به چین بدهند تا ۲۰ میلیارد مراودات اقتصادی تهران و پکن نادیده گرفته شود. ظرفیت های مالی در کشور های عربی آنچنان بالا است که مطمئنا این کشور ها می توانند با پیشنهادات خود مناسبات ایران و چین را تحت الشعاع قرار بدهند. به نظر من حوزه خلیج فارس هم از حربه نظامی بر علیه ایران صرف نظر کرده است و با مورد هدف قرار دادن رابطه اقتصادی ایران با استراتژیک ترین شریک اش یعنی چین ایران را از منظر اقتصادی خلع سلاح می کنند این وضعیت مطمئنا فشار اقتصادی مضاعفی را به ایران تحمیل خواهد کرد. یکی از پیامد های نزدیکی چین و کشور های خلیج فارس انزوای اقتصادی ایران خواهد بود. با آن همه مزیت که کشور های عربی برای چین ایجاد می کنند روابط اقتصادی چین با ایران دیگر برایش جذاب نخواهد بود. این بزرگترین ضربه در سال ۲۰۲۳ برای ایران خواهد بود.