الهام علی‌اف به ایران اعلام جنگ کرد؟رسانه‌های داخلی، ویدئویی را منتشر کرده‌اند که در آن یک قاری قرآن نشسته بر بستر رودخانه ارس در حال قرائت سوره فتح است. منابع ایرانی، مدعی شده‌اند که این ویدئو را جمهوری آذربایجان و در راس آن، رئیس جمهور این کشور الهام علی‌اف برای دمیدن در شیپور جنگ تهیه کرده‌اند.این اقدام به نوعی دمیدن در شیپور جنگ است.

علی‌اف با «سوره فتح» و «رود ارس» به دنبال مخابره چه پیامی است؟

قرائت «سوره فتح» به خودی خود نه عامل تهدید است و نه عجیب، اما زمانی که علی‌اف، کنار رود ارس را بر می‌گزیند، هم تعجب‌برانگیز است و هم معنادار

فرارو نوشت :  روزگاری صدام حسین، دیکتاتور سابق عراق برای پیشبرد انگیزه‌های توسعه‌طلبانه خود در خارج از مرز‌ها و سرکوب در داخل، به آیات قرآن متوسل می‌شد. او برای زنده به‌گور کردن کرد‌ها و شیعیان عراق، «سوره انفال» را مرجع قرار می‌داد. حالا با فاصله‌ای چند دهه‌ای این بار، در کنار رود ارس، الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان به تقلید از صدام، به آیات قرآن متوسل شده تا پیامی جنگ‌طلبانه را مخابره کند.

دیروز یک‌شنبه (۵ فوریه / ۱۶ بهمن) ویدئویی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی وایرال شد که در آن علی‌اف یک قاری قرآن را به مرز ایران در کنار «رود ارس» فرستاده تا «سوره فتح» بخواند. «سوره فتح» در میان مسلمانان معنای بزرگی را القا می‌کند؛ معنایی بر مبنای آمادگی برای جنگ و فتح بزرگ. قرائت «سوره فتح» به خودی خود نه عامل تهدید است و نه عجیب، اما زمانی که علی‌اف، کنار رود ارس را بر می‌گزیند، هم تعجب‌برانگیز است و هم معنادار.

بعد از دور جدید درگیری‌ها میان نظامیان جمهوری آذربایجان و ارمنستان در اواسط شهریور سال جاری، «رود ارس» به نمادی در تقابل تهران و باکو تبدیل شده است. علی‌اف در دور جدید درگیری‌ها، با حمایت مستقیم ترکیه و اسرائیل، ایجاد دالان «زنگزور- لاچین» را هدف گرفته بود، اما نه در معنای ایجاد یک راه ارتباطی ساده با «جمهوری نخجوان».

برخلاف سال ۲۰۲۰ کانون درگیری‌ها قره‌باغ کوهستانی نبود، بلکه علی‌اف، این بار استان «سیونیک» در جنوب ارمنستان را هدف گرفته بود؛ یعنی تنها مرز باقی‌مانده ارمنستان با ایران. علی‌رغم انکار‌های علی‌اف، بسیاری از ناظران، هدف علی‌اف را اجرایی کردن طرح "دالان بین‌المللی تورانی" ارزیابی کردند. همین امر واکنش شدیداللحن و جدی ایران را نیز به همراه داشت. در ۲۶ مهر ماه رزمایش نیروی زمینی سپاه پاسداران ایران، در منطقه عمومی ارس، تمرین عبور از رود ارس را برگزار کردند. حسین امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران نیز در ۲۸ مهر ماه رهسپار ارمنستان شد و سرکنسولگری ایران در شهر قاپانِ استان سیونیک را افتتاح کرد.

در واکنش به ایران، ۲۱ روز بعد از رزمایش سپاه، در ۱۷ آبان ماه، علی اف، در مراسم روز پیروزی آذربایجان گفت: «کسانی که در مرز جمهوری آذربایجان برای حمایت از ارمنستان رزمایش برگزار می‌کنند نیز باید این را بدانند که هیچ کس نمی‌تواند ما را بترساند». ۵۰ روز بعد از رزمایش ایران، این بار دولت جمهوری آذربایجان با همراهی ترکیه، رزمایش «مشت برادری» را برگزار کردند. قابل توجه‌ترین بُعد رزمایش، عبور نیروی انسانی و تجهیزات نظامی دو کشور، از رودخانه مرزی ارس بود که از سوی بسیاری از ناظران، به عنوان پاسخ روشن به رزمایش اخیر ایران ارزیابی شد.

در میانه چنین تحرکاتی، «رودخانه ارس» به رمزی برای ستیزه‌جویی باکو علیه تهران تبدیل شده است. در یک سوی ماجرا، تهران توسعه‌طلبی باکو به سمت رود ارس (مرز مشترک ایران با نخجوان، ارمنستان و جمهوری آذربایجان) را غیر قابل پذیرش می‌داند. در سوی دیگر، ماجرا علی‌اف می‌خواهد بگوید به سوی گذر از رود ارس گام بر می‌داریم.

رئیس جمهور باکو، با این اقدام جدید خود نشان داد که نه تنها هیچ انگیزه‌ای برای آرام‌سازی تنش‌ها با ایران ندارد، بلکه استراتژی تنش حداکثری و حتی جنگ‌افروزی را در پیش گرفته است. علی‌اف، با سرمستی از پیروزی ۲۰۲۰ مقابل ارمنستان در قره‌باغ کوهستانی، بر طبل تنش‌افروزی با ایران می‌کوبد.

بعد از حادثه کشته شدن «اورخان عسگروف»، افسر امنیتی سفارت جمهوری آذربایجان در تهران، باکو ساز‌های خود را برای تنش‌حداکثری کوک کرده بود. با این وجود، برخی از ناظران تاکید داشتند که باید از اقدامات باکو سوء برداشت صورت نگیرد، اما حالا به نظر می‌رسد ویدئو نمادین علی‌اف، جایی برای تردید در انگیزه‌های شوم او در ضدیت با ایران باقی نگذاشته است.

روزشما تحولات اخیر روابط ایران و آذربایجان

هفتم بهمن ماه امسال، حمله فردی با اسلحه کلاشینکف به سفارت آذربایجان در تهران و کشته شدن مدیر حراست این سفارت‌خانه، ابعاد تازه‌ای از چالش‌های دیپلماتیک دو کشور همسایه، ایران و آذربایجان را به دنبال داشت تا جایی که ۱۰ روز بعد از این حادثه، الهام علی‌اف، رئیس جمهوری این کشور با انتشار یک ویدئوی جنجالی، به صورت غیرمستقیم به ایران اعلان جنگ داده است.

تحرکات علیه ایران، اما تنها مربوط به جمهوری آذربایجان که در هفته‌های اخیر روابط دیپلماتیک تیره و تاری را با ایران سپری می‌کند نیست، خبرگزاری دانشجو خبر داده که عصر امروز فرمانده ارتش بحرین نیز برای کشورمان خط و نشان کشیده است. در فاصله این یازده روز چه اتفاقاتی در پرونده حمله به سفارت آذربایجان افتاده است؟ تایم‌لاین این حادثه در روز‌های اخیر ببینید:

۷ بهمن ۱۴۰۱: حمله به سفارت آذربایجان در تهران

رئیس پلیس تهران: یک فرد صبح امروز با ورود به سفارت آذربایجان با سلاح گرم اقدام به تیراندازی نموده که در این حادثه یک نفر کشته و دو نفر مجروح شدند. ساعتی بعد از حادثه وزارت امور خارجه آذربایجان در بیانیه‌ای اعلام کرد: در ۲۷ ژانویه، حدود ساعت ۸:۳۰ صبح، حمله مسلحانه به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران پایتخت جمهوری اسلامی ایران، انجام شد. مهاجم به بخش امنیتی سفارت نفوذ کرده و با اسلحه کلاشینکف رئیس سرویس امنیتی سفارت را کشت. دو مامور امنیتی سفارت هنگام دفع حمله مجروح شدند. وضعیت آن‌ها رضایت بخش است. این جنایت هم اکنون در حال بررسی است.

۷ بهمن ۱۴۰۱: عیادت از مجروحان حادثه

حسین امیرعبدالهیان، وزیر امور خارجه: با وزیر خارجه آذربایجان به صورت تلفنی گفتگوی مفصلی داشتم و در این گفتگوی تلفنی توافق کردیم که سفیر آذربایجان در تهران امشب به ایران برگردند و از نزدیک با تیم همکاران ما در وزارت خارجه از جمله مدیرکل اوراسیای وزارت خارجه و مدیر کل تشریفات وزارت امور خارجه ایران، پیگیری‌های لازم را در ارتباط با این حادثه انجام دهند و تلاش کنیم که دو طرف بتوانیم از این مرحله عبور کنیم بدون اینکه بهانه‌ای به دست دشمنان مناسبات خوب دو کشور داده شود. یافته‌های ما در بخش امنیتی، قضایی و اطلاعاتی نشان می‌دهد که ضارب انگیزه شخصی داشته است، مسائلی که در ارتباط با همسر وی از سوی ضارب مطرح شده و دیگر مسائل مرتبط با آن در حال بررسی است و همانطور که گفتم دستگاه اطلاعاتی و امنیتی ما معتقد هستند که اتفاق رخ داده حادثه تروریستی و سازمان یافته نیست و با انگیزه شخصی صورت گرفته است.

۸ بهمن ۱۴۰۱: واکنش سازمان ملل به حمله به سفارت آذربایجان در تهران

سازمان ملل ضمن محکوم کردن حمله به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران از آغاز تحقیقات درباره ابعاد وقوع این حادثه استقبال کرد. استفان دوجاریک، سخنگوی دبیرکل سازمان ملل در نشست خبری روز جمعه خود گفت که سازمان ملل حمله به سفارت جمهوری آذربایجان در ایران را که یک کشته نیز بر جای گذاشته است، محکوم می‌کند. بنابر گزارش وب سایت سازمان ملل، دوجاریک ادامه داد: سازمان ملل همچنین به خانواده کشته شده این اتفاق تسلیت می‌گوید و برای همه مجروحان شفای عاجل آرزو می‌کند. سازمان ملل تاکید می‌کند که حملات علیه نمایندگی‌های دیپلماتیک بر اساس قوانین بین المللی اکیدا ممنوع است.

۹ بهمن ۱۴۰۱: تماس تلفنی دو رئیس جمهور

شامگاه شنبه نهم بهمن‌ماه ابراهیم رئیسی در گفتگوی تلفنی با رئیس جمهوری آذربایجان، مراتب تسلیت دولت و ملت ایران بابت حادثه سفارت آذربایجان را ابلاغ کرد. علی‌اف در این گفتگو با تشکر از ابراز همدردی ایران تصریح کرد: این یک جنایت غیرمنتظره بود، ولی همکاری دو کشور در این زمینه باید چنان باشد که کسی به بهانه چنین حوادثی فرصت اخلال در روابط دوستانه دو کشور را پیدا نکند.

۹ بهمن ۱۴۰۱: تخلیه سفارت باکو در تهران

خبرگزاری ترند باکو به نقل از وزارت خارجه این کشور نوشت: تخلیه کارکنان سفارت جمهوری آذربایجان در ایران به همراه خانواده‌شان فردا انجام می‌شود.

۱۰ بهمن ۱۴۰۱: بازگشت کارکنان سفارت به باکو

خبرگزاری رویترز به نقل از وزارت خارجه جمهوری آذربایجان گزارش داد کارکنان سفارت این کشور در تهران و اعضای خانواده آن‌ها امروز تهران را ترک می‌کنند. معاون وزیر امورخارجه جمهوری آذربایجان با بیان اینکه تخلیه نمایندگی دیپلماتیک تصمیم آسانی نیست گفت، الهام علی اف رئیس جمهور این کشور دستور تخلیه کارکنان سفارت جمهوری آذربایجان در ایران را صادر کرده است.

۱۱ بهمن ۱۴۰۱: باکو هشدار سفر به ایران صادر کرد

جمهوری آذربایجان هشدار سفر به ایران صادر کرد. این در حالی است که باکو اعلام کرده کنسولگری خود را در شهر تبریز باز نگه می‌دارد. این وزارتخانه در اطلاعیه‌ای ضمن اشاره به حمله اخیر در سفارت باکو در تهران، مدعی شد به دلیل «وضعیت ناپایدار» در جمهوری اسلامی ایران و «حمله تروریستی» علیه ماموریت دیپلماتیک جمهوری آذربایجان، به شهروندان توصیه می‌شود جز در صورت لزوم از سفر به ایران بپرهیزند. باکو افزود: به کسانی که سفر می‌کنند توصیه می‌شود احتیاط بیشتری را به کار ببندند. در این اطلاعیه همچنین به شهروندان جمهوری آذربایجان که در حال حاضر در ایران حضور دارند، توصیه شده مقررات ایمنی و امنیتی را رعایت کنند.

۱۳ بهمن ۱۴۰۱: انتقاد از دولت آذربایجان

همزمان با برگزاری نخستین جلسه دادگاه حمله به حرم شاهچراغ، نورنیوز، سایت خبری نزدیک به شورای عالی امنیت ملی از دولت آذربایجان انتقاد کرد. این رسانه نوشت: دولت آذربایجان برای جنایت تروریست‌هایی که با گذرنامه آذری وارد ایران شده و زائرین حرم شاهچراغ را به شهادت رساندند، چه پاسخی دارد؟

اگر دولت آذربایجان اقدام جنون‌آمیز فردی که همسرش به صورت قاچاق به آن کشور وارد شده و باکو نیز حاضر به ارائه هیچ پاسخی بابت آن نبوده و نیست را تروریستی می‌داند، برای جنایت تروریست‌هایی که با گذرنامه آذری وارد ایران شده و زائرین حرم شاهچراغ را به شهادت رساندند، چه پاسخی دارد؟