سیگنال گسیل نیروهای آمریکایی به خلیج فارس در میانه تنگه باریک باریک احیای برجام

هزاران تفنگدار نیروی دریایی با پشتیبانی جنگنده‌ها و کشتی‌های جنگی پیشرفته ایالات متحده در حال افزایش حضور در خاورمیانه هستند. این نشانه آن است که منازعه این کشور با ایران بر سر برنامه هسته‌ای وضعیت بدتری پیدا می‌کند و هیچ راه‌حل فوری برای آن در چشم‌انداز نیست.

گسیل به خلیج‌فارس در میانه چرخش به شرق

بنا بر گزارش آسوشیتدپرس، اعزام ناو یواس‌اس باتان، حامل نیرو و هواپیما به خلیج فارس، در کنار جنگنده‌های رادارگریز اف-35 و سایر هواپیماهای جنگی، در حالی صورت می‌گیرد که آمریکا می‌خواهد بر چین و روسیه تمرکز کند.

اما در عین حال واشنگتن می‌داند که اگرچه ورود نظامی به خاورمیانه آسان است، اما خروج کامل از آن دشوار است -به خصوص که اکنون ایران پس از شکست توافق هسته‌ای 2015، بیش از هر زمان دیگری به گریز هسته‌ای نزدیک شده است. 

در حال حاضر هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که دیپلماسی به زودی توافق را احیا کند. همچنین در هفته‌های اخیر ایران چند  کشتی را که قصد عبور از تنگه هرمز را داشتند، توقیف کرده است. حدود 20 درصد نفت جهان از آبراه باریکی که خلیج فارس را به کل جهان متصل می‌کند، عبور می‌کند.

برای ایالات متحده، باز نگه داشتن تنگه هرمز برای کشتیرانی همچنان یک اولویت است تا اطمینان حاصل شود که قیمت‌های جهانی انرژی افزایش نمی‌یابد، به خصوص که جنگ روسیه با اوکراین بر بازارها فشار می‌آورد. کشورهای عرب خلیج فارس برای رساندن نفت خود به بازار به این آبراه نیاز حیاتی دارند و نگران نیات ایران در منطقه هستند.

بازگشت دوباره به خلیج‌فارس

این ترس‌ها حضور طولانی مدت آمریکا در خلیج فارس را تشدید  کرده است. طی دو دهه پس از حملات 11 سپتامبر 2001، گاه دو ناو هواپیمابر مختلف آمریکایی در خلیج فارس گشت‌زنی می‌کردند تا جت‌های جنگنده را برای جنگ در افغانستان و عراق و بعداً برای نبرد با گروه دولت اسلامی تهیه کنند.

اما به آرامی، پنتاگون شروع به کاهش حضور نیروی دریایی کرد، و یک فاصله چندماهه باقی گذاشت که باعث نارضایتی کشورهای عربی خلیج فارس و مفسران نگران درباره ایران شد. ناو یو‌اس‌اس نیمیتز در نوامبر 2020 به عنوان آخرین ناو آمریکایی در خلیج فارس از تنگه هرمز خارج شد. آخرین واحد اعزامی تفنگداران دریایی - یک ناوگان حامل تفنگداران دریایی، هواپیما و وسایل نقلیه آماده برای یک حمله آبی خاکی - در نوامبر 2021 وارد شد.

نگرانی‌های واشنگتن از آن زمان تغییر کرده است. جنگ روسیه علیه اوکراین بخشی از تمرکز آمریکا را به اروپا معطوف کرد. چین به تلاش خود برای کنترل بیشتر دریای چین جنوبی ادامه می‌دهد و نیروی دریایی ایالات متحده با افزایش گشت‌زنی پاسخ داده است.

اما در ماه‌های اخیر، ارتش ایالات متحده دوباره حضور خود را در خاورمیانه آغاز کرده است. در اواخر ماه مارس، هواپیماهای جنگی A-10 Thunderbolt II به پایگاه هوایی الظفره در امارات متحده عربی رسیدند. پنتاگون جنگنده‌های F-16 و همچنین ناوشکن یو اس اس توماس هادنر را به منطقه فرستاد. 

اکنون آمریکا بخشی از یک واحد اعزامی تفنگداران دریایی را برای اولین بار پس از نزدیک به دو سال در منطقه خواهد داشت. استقرار هزاران تفنگدار دریایی و ملوان از هر دو ناو USS Bataan و USS Carter Hall، در خاورمیانه کلید خورده است.

این کشتی‌ها در تاریخ 10 ژوئیه نورفولک، ویرجینیا را برای مأموریتی ترک کرده‌اند که پنتاگون مدعی است آن را «در پاسخ به تلاش‌های اخیر ایران برای تهدید جریان آزاد تجاری در تنگه هرمز و آب‌های اطراف آن» اعزام کرده است. کشتی باتان هفته گذشته در مسیر خود به سمت شرق میانه از تنگه جبل الطارق به دریای مدیترانه عبور کرد.

واکنش تهران

در حالی که ارتش ایالات متحده به طور صریح و شفاف درباره آنچه که قرار است با افزایش حضور نظامی در منطقه انجام دهد صحبت نکرده، این تحرکات توجه ایران را به خود جلب کرده است. در روزهای اخیر، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در تماس تلفنی با همتایان خود در کویت و امارات اعلام کرد که بدون حضور بیگانگان می‌توانیم صلح، ثبات و پیشرفت در منطقه داشته باشیم.

سرلشکر عبدالرحیم موسوی، فرمانده ارتش ایران، گفت که استقرار ایالات متحده تنها «ناامنی و آسیب» را برای منطقه به همراه خواهد داشت. به نوشته ایرنا، موسوی گفته: سال‌هاست که آمریکایی‌ها با خیالبافی وارد و خارج از منطقه می‌شوند، اما امنیت منطقه تنها با مشارکت ملت‌های منطقه پایدار خواهد بود.

ایران همچنین اشاره کرد که دوباره موشک کروز ابومهدی خود را که اولین بار در سال 2020 رونمایی شد، به نمایش می‌گذارد. موشکی که می‌تواند برای هدف قرار دادن کشتی‌ها در دریا تا فاصله 1000 کیلومتری (620 مایلی) استفاده شود.

خطر تشدید تنش‌ها فراتر از دریاها

همه این‌ها خطر درگیری را افزایش می‌دهد، اگرچه گسیل اخیر نیروهای ایالات متحده به منطقه هنوز منجر به جنگ علنی نشده است. با این حال، دو طرف در گذشته درگیر جنگ بودند. در سال 1988، آمریکا به دو سکوی نفتی ایران که برای نظارت نظامی استفاده می‌شد، حمله کرد و کشتی‌های ایرانی را در بزرگترین نبرد دریایی آمریکا از زمان جنگ جهانی دوم غرق کرد یا به آن‌ها آسیب رساند.

در شرایطی که دیپلماسی متوقف شده و ایران سیاست‌های جدیدی را به کار بسته است، به نظر می‌رسد که ایالات متحده دوباره به قدرت نظامی متکی شده تا تهران را متقاعد کند که عقب‌نشینی کند. اما این باعث می‌شود که مسائل بین این دو کشور فراتر از دریاها ادامه یابد