واکنش‌های گسترده به توافق ایران و عربستان؛ همه خوشحال به جز اسرائیل

علی شمخانی از روز دوشنبه ۱۵ اسفندماه در شهر پکن مذاکرات فشرده‌ای را به منظور حل‌وفصل نهایی موضوعات فیمابین تهران-ریاض با همتای سعودی خود آغاز کرد و پس از انجام چند روز مذاکرات فشرده میان دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران با همتای سعودی خود در شهر پکن، روز ۱۹ اسفندماه ۱۴۰۱ خورشیدی برابر با ۱۰ مارس ۲۰۲۳ میلادی، بیانیه سه‌جانبه‌ای در پکن با امضای «علی شمخانی» نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی، «مساعد بن‌محمد العیبان» وزیر مشاور و عضو شورای وزیران و مشاور امنیت ملی عربستان سعودی و «وانگ ئی» عضو دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست و رییس دفتر کمیسیون مرکزی امور خارجی حزب و عضو شورای دولتی جمهوری خلق چین در مورد از سرگیری روابط تهران و ریاض منتشر شد.

در این بیانیه، جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی با سپاس و قدردانی از جمهوری عراق و سلطنت عمان به خاطر میزبانی گفتگو‌های انجام شده بین دو طرف در سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۱ خورشیدی (۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲ میلادی) اعلام کردند که در نتیجه‌ی گفتگو‌های انجام شده، تهران و ریاض توافق کردند ظرف حداکثر دو ماه، روابط دیپلماتیک خود را از سر گرفته و سفارت‌خانه‌ها و نمایندگی‌ها را بازگشایی کنند و وزیران امور خارجه دو کشور جهت اجرای این تصمیم و انجام تمهیدات لازم برای تبادل سفرا با یکدیگر ملاقات می‌کنند.

به اعتقاد برخی از تحلیل گران این توافق و اجرایی شدن آن تاثیرات عمده‌ای بر کاهش تنش‌ها در منطقه از جمله حل بحران یمن خواهد داشت و زمینه را برای عادی سازی روابط تعدادی دیگر از کشور‌های خلیج فارس از جمله بحرین با تهران فراهم خواهد آورد؛ همچنین این موضوع می‌تواند بر گسترش روابط ایران با مصر، کاهش فشار‌ها بر روی لبنان به خاطر نوع روابطش با تهران تاثیرگذار باشد و از دیگر سو این زمینه را فراهم کند که بهبود روابط سوریه با کشور‌های عربی و بازگشت این کشور به اتحادیه عرب تسریع شود.

تصمیم تهران و ریاض برای از سرگیری روابط با واکنش‌های کشور‌های مختلف روبرو شده است و تعداد زیادی از کشور‌های منطقه از تصمیم اتخاذ شده بین تهران و ریاض استقبال کرده اند و در مقابل مقامات اسراییل از حصول چنین توافقی ابراز نارضایتی کردند.

وزارت خارجه عمان، جزو اولین کشور‌هایی بود که به بیانیه منتشر شده بین تهران و ریاض واکنش نشان داد و طی بیانیه‌ای ضمن استقبال از تصمیم تهران و ریاض برای از سرگیری روابط تاکید کرد: این موضوع به تقویت پایه‌های ثبات و امنیت در منطقه و گسترش همکاری مثبت و سازنده که در برگیرنده منافع همه ملت‌های منطقه و جهان است، کمک می‌کند.

وزارت خارجه عراق نیز بعداظهر روز جمعه طی بیانیه‌ای از توافق ایران و عربستان استقبال کرد.به گزارش خبرگزاری رسمی عراق (واع)، وزارت خارجه عراق در بیانیه اعلام کرد که بغداد از توافق ایران و عربستان و ایجاد صفحه جدیدی از روابط میان دو کشور استقبال می‌کند.یش از نشست پکن، ۵ دور از مذاکرات مشترک ایران و عربستان در بغداد برگزار شده بود و دولت عراق نقش مهمی در انجام گفتگو بین تهران و ریاض داشت چنانکه در این راستا پیش از انتشار بیانیه پکن، علی شمخانی در تماس با السودانی نخست وزیر عراق از نقش بغداد در برگزاری مذاکرات میان ایران و عربستان تشکر و قدردانی کرد؛ همچنین حسین امیر عبداللهیان وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز در تماسی تلفنی با فواد حسین وزیر خارجه عراق از تلاش‌های بغداد در راستای بازگشت روابط تهران و ریاض تقدیر و تشکر کرد.

محمد عبدالسلام، سخنگوی جنبش انصارالله و رئیس هیات مذاکره کننده یمن نیز در واکنش به توافق ایران و عربستان گفت که منطقه به بازگشت روابط طبیعی میان کشورهایش نیازمند است تا از این طریق امت اسلامی امنیت از دست رفته خود به دلیل دخالت‌های خارجی و در راس آن دخالت‌های صهیونیستی- آمریکایی را پس بگیرد.وی تاکید کرد که دخالت‌های خارجی در راستای سوءاستفاده از اختلافات منطقه‌ای بوده است و ایران هراسی را برای ایجاد نزاع و درگیری و تجاوز به یمن مورد استفاده قرار دادند

.پس از انتشار بیانیه مشترک ایران، چین و عربستان در مورد توافق تهران و ریاض برای از سرگیری روابط، سخنگوی کاخ سفید نیز در یک واکنش رسانه‌ای تاکید کرد که واشنگتن از گزارش‌ها درباره بازگشت روابط دیپلماتیک ایران و عربستان مطلع است.وی گفت که آمریکا از هر گونه تلاش برای پایان جنگ یمن و کاهش تنش در منطقه خاورمیانه استقبال می‌کند.

این موضع گیری مقامات آمریکا در حالی صورت می‌گیرد که برخی از تحلیل گران معتقد هستند که تصمیم اخیر تهران و ریاض برای عادی سازی روابط بر خلاف منافع و تمایل آمریکا در منطقه است و همچنان نفع آمریکایی‌ها در درگیر کردن کشور‌های منطقه و بخصوص ایران‌هراسی برای توجیه حضور خود در منطقه است.

توافق اخیر تهران و ریاض برای از سرگیری روابط با واکنش تند مقامات اسراییل مواجه شده است؛ چرا که آن‌ها بر این تصور هستند که بازسازی این روابط، ضد منافع رژیم صهیونیستی است که می‌کوشد در راستای سیاست ایران هراسی، به کشور‌های منطقه اینگونه القاء کند که کشور‌های منطقه برای حفظ امنیت خود در مقابل ایران، ناگزیر از پناه بردن به این رژیم و عادی سازی روابط با این اسراییل در قالب پیمان ابراهیم هستند.

به گزارش المیادین، یائیر لاپید، نخست وزیر پیشین رژیم صهیونیستی در واکنش به توافق ایران و عربستان برای از سرگیری روابط تاکید کرد که این توافق شکستی تمام عیار برای رژیم صهیونیستی است.وی با انتقاد از سیاست‌های نتانیاهو گفت که با این توافق دیوار دفاعی منطقه‌ای که علیه ایران ساختیم ویران شد.وی گفت که توافق تهران و ریاض خطری برای سیاست خارجی اسرائیل است.

نفتالی بنت، دیگر نخست وزیر پیشین رژیم صهیونیستی نیز در واکنش به توافق ایران و عربستان از کابینه نتانیاهو انتقاد کرد و گفت که این توافق شکستی مفتضحانه برای دولت رژیم صهیونیستی بوده و در نتیجه ضعف و اختلافات داخلی بوجود آمد.وی گفت که توافق ایران و عربستان تحولی خطرناک برای اسرائیل و یک پیروزی سیاسی برای ایران است.

سید عمار حکیم رهبر جریان حکمت ملی عراق نیز در یک موضع گیری رسانه‌ای گفت: از توافق پادشاهی عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران برای ازسرگیری روابط دیپلماتیک میان خود استقبال می‌کنیم.چنین توافقی به شکل موثر به ثبات و اقتدار منطقه کمک خواهد کرد و آن را از پیامد‌های منفی اختلافاتی که میان کشور‌های تاثیرگذار رخ می‌دهد، دور نگه می‌دارد.

وزارت خارجه ترکیه نیز با انتشار بیانیه‌ای از توافق ایران و عربستان سعودی برای احیای روابط دیپلماتیک استقبال کرد.

سید حسن نصرالله، دبیرکل حزب الله لبنان نیز در یک سخنرانی گفت که تحول بوجود آمده در خصوص روابط ایران و عربستان خوب است به ضرر ملت‌های منطقه نخواهد بود بلکه به سود آنان است.

وی تاکید کرد که نزدیکی روابط تهران و ریاض اگر مسیر طبیعی خود را طی کند، می‌تواند افق‌های جدیدی در منطقه و لبنان ایجاد کند.

شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست وزیر و وزیر امور خارجه قطر نیز در گفت وگوی تلفنی با حسین امیر عبداللهیان شکل گیری تحول جدید در روابط بین جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی را تبریک گفت.

شورای همکاری خلیج فارس نیز در بیانیه‌ای از ابتکارعمل چین و توافق ایران و عربستان برای ازسرگیری روابط میان دو کشور استقبال کرد.

انور قرقاش، وزیر مشاور امارات در امور خارجه نیز گفت: از توافق ایران و عربستان برای بازگشت روابط استقبال می‌کنیم و از نقش چین در این زمینه تمجید می‌کنیم. امارات به اهمیت روابط مثبت و گفتگو میان کشور‌های منطقه و تقویت مفهوم حسن همجواری و ایجاد زمینه مشترک برای ساخت آینده‌ای باثبات‌تر ایمان دارد.

فیصل بن فرحان وزیر خارجه عربستان هم در صفحه توییتر خود نوشت که ازسرگیری روابط میان ریاض و تهران در راستای رویکرد عربستان در ترجیح دادن راه حل‌های سیاسی و گفتگو و تلاش برای تقویت این مساله در منطقه است.وی نوشت که کشور‌های منطقه سرنوشتی واحد و مشترکاتی با هم دارند؛ بنابراین لازم است که همه باهم برای شکوفایی و ثبات در منطقه تلاش کنیم.

در ادامه واکنش‌های منطقه‌ای و بین المللی به توافق اخیر ایران و عربستان برای از سرگیری روابط، وزارت خارجه مصرهم در بیانیه‌ای تاکید کرد که توافق ایران و عربستان برای ازسرگیری روابط را با اهتمام دنبال می‌کند.در این بیانیه آمده است که امیدواریم این توافق در کاهش تنش‌های منطقه و تقویت ثبات وامنیت و برآورده کردن مطالبات ملت‌های منطقه در تحقق رفاه و توسعه سهیم باشد.

همچنین عبدالله بوحبیب، وزیر خارجه دولت پیشبرد امور لبنان که کشور متبوعش با دو کشور تهران و ریاض روابط نزدیکی دارد، در اظهاراتی از توافق ایران وعربستان برای ازسرگیری روابط استقبال کرد و گفت که این توافق تاثیری مثبت بر روابط منطقه‌ای در مرحله پیش رو خواهد گذاشت.وی گفت که لبنان در طول تاریخ بهای اختلافات منطقه‌ای را داده است و امیدواریم که این گام امنیت وثبات در منطقه و همکاری‌های مثبت را تقویت کند.

وزیر خارجه دولت پیشبرد امور لبنان با تمجید از تلاش‌های عراق و عمان و در آخر چین در راستای کاهش تنش‌ها خاطرنشان کرد که باید از این فرصت استفاده شود و گفت وگویی عربی- ایرانی برپایه‌ی احترام به حاکمیت کشور‌ها و عدم دخالت در امور داخلی برگزار شود.

مقامات امریکایی نیز در ادامه واکنش‌های خود به توافق اخیر ایران و عربستان تاکید کردند که کاخ سفید هیچ دخالتی در حصول این توافق نداشته است.جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید روز جمعه به خبرنگاران گفت که عربستان سعودی، آمریکا را درجریان گفتگو‌ها با ایران گذاشته بود.همچنین یک سخنگوی دیگر شورای امنیت ملی آمریکا نیز در بیانیه‌ای اعلام کرد آمریکا «گفتگو‌های مستقیم و دیپلماسی جهت کاهش تنش‌ها و خطر درگیری را ترغیب می‌کند».

وی در ادامه گفت: حال باید ببینیم که ایران به طرف توافق خود احترام می‌گذارد یا نه."خلیل الحیه"، یک عضو دفتر سیاسی جنبش حماس نیز در اظهاراتی گفت که از بازگشت روابط میان تهران و ریاض استقبال می‌کنیم.وی گفت که این توافق گامی مهم در راستای اتحاد امت و تقویت امنیت وتفاهم میان کشور‌های عربی و اسلامی است.الحیه هم‌چنین تاکید کرد که این امر به سود مساله فلسطین و حمایت از مقاومت در برابر رژیم اشغالگر است.

در ادامه واکنش قطری‌ها به تصمیم تهران و ریاض جهت از سرگیری روابط، "محمدبن عبدالرحمن آل ثانی"، وزیر خارجه قطر که به تازگی به عنوان نخست وزیر این کشور نیز منصوب شده است پس از گفت وگوی تلفتن با وزیر خارجه ایران، با "فیصل بن فرحان"، وزیر خارجه عربستان نیز به صورت تلفنی گفتگو کرد و از توافق تهران و ریاض برای ازسرگیری روابط میان دو کشور استقبال کرد و این توافق را گامی در راستای ثبات و امنیت در منطقه دانست.

سخنگوی سازمان ملل، نیز در یک موضع گیری رسانه‌ای اعلام کرد که "آنتونیو گوترش " دبیرکل سازمان ملل از توافق میان جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی استقبال می‌کند.دبیرکل سازمان ملل از چین به خاطر میزبانی مذاکرات میان ایران و عربستان قدردانی می‌کند. دبیرکل همچنین از نقش سایر کشور‌ها از جمله عمان و عراق در این زمینه قدردانی می‌کند.روابط حسن همجواری و همسایگی میان ایران و عربستان برای ثبات منطقه خلیج فارس حیاتی است.

کشور بحرین نیز که چند سالی است روابط دیپلماتیک خود را با تهران قطع کرده است در بیانیه‌ای از توافق ایران و عربستان سعودی برای احیای روابط استقبال کرد.وزارت خارجه بحرین در بیانیه خود از تلاش‌های چین، عراق و عمان در این زمینه تقدیر کرد.در این بیانیه آمده است که امیدواریم این توافق گامی مثبت در راستای حل اختلافات و درگیری‌های منطقه از طریق گفتگو و راه‌های دیپلماتیک و برقراری روابط بین المللی بر اساس تفاهم، احترام متقابل، اصل حسن همجواری، عدم دخالت در امور داخلی و پایبندی به منشور سازمان ملل و معاهدات بین المللی باشد.

سخنگوی وزارت امور خارجه پاکستان نیز در یک موضع گیری رسانه‌ای، توافق جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی برای برقراری روابط را پیشرفت مهم دیپلماتیک در منطقه دانست و اعلام کرد که اسلام‌آباد به گرمی از عادی سازی تعاملات تهران و ریاض استقبال می‌کند.

وزارت خارجه اردن نیز در بیانیه‌ای از توافق ایران و عربستان برای ازسرگیری روابط استقبال کرد.وزارت خارجه اردن همچنین در بیانیه خود ضمن تمجید از نقش عراق و عمان در رسیدن به این توافق تاکید کرده است: امیدواریم که این گام در تقویت امنیت و ثبات در منطقه و حفظ حاکمیت کشور‌ها و عدم دخالت در امور داخلی سهیم باشد.

سازمان همکاری اسلامی نیز در بیانیه‌ای از توافق ایران و عربستان برای ازسرگیری روابط استقبال کرد.سازمان همکاری اسلامی ابراز امیدواری کرد که این توافق در تقویت صلح و ثبات و امنیت در منطقه و گسترش همکاری میان کشور‌های عضو این سازمان سهیم باشد.این سازمان نیز همچون بسیاری از کشور‌ها از نقش عراق، عمان و چین در رسیدن به این توافق تقدیر کرده است.

پارلمان عربی نیزدر بیانیه‌ای با استقبال از تحولات رخ داده در روبط ایران و عربستان، براهمیت این گام در بازگشت ثبات در منطقه و تلاش برای حل بحران‌های باقی مانده تاکید کرد.در این بیانیه آمده است که امیدواریم این توافق گامی در راستای کاهش تنش‌ها باشد.

وزارت خارجه سودان هم از توافق ایران و عربستان برای ازسرگیری روابط میان دو کشور استقبال کرد.وزارت خارجه این کشورعربی -افریقایی در بیانیه‌ای تاکید کرد که این توافق بی شک تاثیرات مثبتی بر اوضاع منطقه خواهد گذاشت.در این بیانیه از نقش کشور‌های میانجیگر در این زمینه به ویژه چین تقدیر شده است.

وزارت خارجه الجزایر با انتشار بیانیه‌ای از توافق ایران و عربستان برای از سرگیری روابط میان دو کشور استقبال کرد.در این بیانیه آمده است که امیدواریم این گام در تقویت ثبات و امنیت در منطقه و جهان سهیم باشد.

در کنار واکنش مثبت جنبش حماس به توافق اخیر ایران عربستان در چین، وزارت خارجه تشکیلات خودگردان فلسطین نیز در بیانیه‌ای از توافق ایران و عربستان برای ازسرگیری روابط میان دو کشور استقبال کرد.در این بیانیه آمده است که این توافق می‌تواند منجر به ثبات و امنیت و همکاری میان کشور‌های منطقه شود.تشکیلات خودگردان فلسطین تاکید کرد که این توافق می‌تواند در حل کردن بحران‌ها و مشکلات منطقه سهیم باشد و شبح جنگ را از منطقه دور کند.

کویت یکی دیگر از کشور‌های حاشیه خلیج فارس نیز ذز بیانیه‌ای از توافق ایران وعربستان برای ازسرگیری روابط میان دوکشور استقبال کرد.کویت در بیانیه خود از نقش چین، عراق و عمان در رسیدن به این توافق تمجید کرد.