خطر بزرگ | مسمومیت و مرگ ۴۲۸ نفر با قرص برنج در ۵ ماه / + توصیه های پزشکی

تلفات مسمومیت که شامل مواردی همچون مسمومیت با گاز منوکسیدکربن، مسمومیت دارویی و یا مسمومیت با سم (قرص برنج، سیانور، سرب و ...) است، در پنج ماهه نخست سال جاری منجر به مرگ ۹۷۲ نفر شده که بیشترین آن با ۵۶۹ فوتی مربوط به مسمومیت با سم بوده است. آمار تلفات مسمومیت در این مدت نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن ۴.۶ درصد افزایش یافته است.

در این گزارش با ارائه آمار‌های سازمان پزشکی قانونی کشور از موارد مسمومیت در پنج ماهه امسال و سال گذشته، نگاهی نیز به برخی پرونده‌های ارجاعی به آزمایشگاه سم شناسی قانونی خواهیم داشت که نشان می‌دهد چگونه در برخی موارد کوچک‌ترین سهل انگاری و غفلت موجب مرگ افراد بر اثر مسمومیت شده است.

بیشترین تلفات مسمومیت، مرگ با قرص برنج

اما مسمومیت با سم از دیگر موارد مرگ‌های این دسته است که بیشترین حجم تلفات در عنوان مسمومیت‌ها را نیز در بر می‌گیرد. در پنج ماهه نخست سال جاری از کل موارد مسمومیت، ۵۶۹ نفر بر اثر مسمومیت با سم (قرص برنج، دفع آفات نباتی، جونده کش ها، سیانور، سرب و ...) جان باخته اند که بیشترین حجم آن نیز مربوط به مسمومیت با قرص برنج است. از کل تلفات مسمومیت با سم در پنج ماه امسال، ۳۷۵ نفر مرد و ۱۹۴ نفر زن بودند.

رشد ۳۵ درصدی تلفات قرص برنج در پنج ماه

اما آمار تلفات مسمومیت با قرص برنج که بیشترین میزان تلفات ناشی از سم را در بر می‌گیرد، در پنج ماهه امسال ۴۲۸ نفر بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۳۵ درصد بیشتر شده است. از این تعداد فوتی قرص برنج، ۲۸۳ نفر مرد و ۱۴۵ نفر زن بودند.

مریم اخگری رییس گروه کنترل و تضمین کیفیت دفتر امور آزمایشگاهی سازمان پزشکی قانونی کشور، با اشاره به ساختار شیمیایی این سم مهلک گفت: قرص برنج ماده‌ای است که با ساختار شیمیایی فسفید آلومینیوم برای از بین بردن شته داخل برنج به ویژه در استان‌های شمالی کشور استفاده می‌شود، اما به خاطر خطراتی که این ماده ایجاد می‌کند و نیز مرگ‌هایی که به دنبال داشته وزارت بهداشت ایران واردات این ماده را ممنوع کرد.

وی افزود: بنابراین فروش و توزیع قرص برنج یعنی فسفید آلومینیوم در کشور ممنوع بوده و آنچه هم اکنون در داروخانه‌ها به عنوان قرص برنج وجود دارد قرص‌های سیر فشرده است که هیچ خطری ندارد و به عنوان آفت کش برنج مورد استفاده قرار می‌گیرد.

به گفته اخگری قرص برنج (فسفید آلومینیوم) رنگ طوسی مایل به خاکی و اندازه نسبتا بزرگی دارد که حتی مصرف نصف آن در مجاورت اسید معده، گاز بسیار سمی به نام فسفین ایجاد می‌کند که این گاز تنفس سلولی را در بدن مختل کرده و به مرگ فرد می‌انجامد.

وی با تأکید بر اینکه نباید از فسفید آلومینیوم یا زینک فسفید به عنوان آفت کش برنج و جونده کش استفاده کرد چرا که استنشاق آن هم موجب مرگ می‌شود، خاطرنشان کرد: در یکی از استان‌های شمالی کشور پرونده‌ای داشتیم که در یک انبار حجمی از برنج نگه داشته می‌شد و صاحب آن نیز برای جلوگیری از آفت برنج داخل آن قرص برنج فسفید آلومینیوم قرار داده بود.

ظاهرا این فرد میهمانانی داشته که به دلیل نبود جای کافی در منزل تعدادی از آنان را برای خواب به انبار آورده و آنجا خوابیده بودند، اما متاسفانه همه این افراد به دلیل استنشاق گاز متصاعد شده از قرص برنج موجود در انبار دچار مسمومیت شده و جان باختند.

دکتر اخگری ادامه داد: در پرونده‌ای دیگر نیز در یکی از استان‌های جنوبی کشور فردی برای از بین بردن حشرات خانه اش با این تصور اشتباه که قرص برنج آن‌ها را نابود می‌کند، حدود ۷۰ قرص برنج را دور خانه اش چیده بود و به همراه خانواده از خانه خارج شده بود، اما متاسفانه این گاز از طریق دریچه‌های کولر در ساختمان پخش شده و موجب مسمومیت و مرگ ساکنان آن ساختمان شده بود.

وی یادآور شد: اگر به قرص برنج کوچک‌ترین رطوبتی برسد گاز فسفین به سرعت از آن متصاعد شده و منجر به مرگ افرادی می‌شود که این گاز را استنشاق کنند، پس توصیه اکید ما عدم استفاده و نگهداری از قرص برنج (فسفید آلومینیوم) به دلیل خطرات بسیار زیاد آن است.

به هیچ عنوان دارو‌ها را از ظرف اصلی خود خارج نکنید

توصیه دیگر اخگری به خانواده‌ها این است که داروها، شوینده ها، سموم و ... را به هیچ عنوان از ظرف اصلی آن خارج نکنید و به ویژه آنکه در ظرف مربوط به خوراکی مثل آبمیوه و ... نریزید.

وی ضمن اعلام این هشدار، به یکی از پرونده‌های ارجاعی سازمان اشاره کرد و گفت: در یکی از پرونده‌ها خانواده‌ای به یکی از شهر‌های بزرگ کشور مسافرت کرده و در یک هتل اقامت می‌کنند، ظاهرا کودک آنان آب خواسته و والدین از پذیرش هتل یک بطری آب معدنی گرفته و به کودکشان می‌دهند، متاسفانه این کودک بعد از خوردن آب دچار مسمومیت شده و بعد از انتقال به بیمارستان جانش را از دست می‌دهد.

اخگری افزود: آزمایش‌ها نشان داد که آنچه به عنوان آب معدنی به این خانواده داده شده بود «ضد یخ» بوده که در بطری آب معدنی نگهداری می‌شده و کودک هم به دلیل طعم شیرین آن به تصور اینکه شربت می‌نوشد آن را خورده و دچار مسمومیت شده است. این در حالی است که کارکند پذیرش هتل از وجود ضد یخ در بطری آب معدنی مطلع نبوده و این اتفاق غیرقابل جبران سهوا پیش آمده است.

وی به پرونده دیگری اشاره کرد و گفت: در موردی دیگر مرگ کودکی را داشتیم که به دلیل خوردن شربت متادون جان خود را از دست داده بود. در این پرونده نیز پدر کودک این شربت را برای ترک اعتیاد تهیه کرده و آن را داخل شیشه دلستر ریخته و در یخچال گذاشته بود. متاسفانه کودک به عنوان دلستر آن را نوشیده و فوت کرده بود.

این کارشناس آزمایشگاه تأکید کرد: به هیچ وجه موادی مثل ضد یخ، انواع سموم، شوینده و دارو‌ها را از ظرف اصلی خارج نکنید و به ویژه آنکه در ظروف مواد خوراکی نریزید چرا که این کار موارد زیادی از مرگ و مسمومیت را به دنبال داشته است.