فنگ شویی؛ فریب یا واقعیت؟

«با همسرتون اختلاف سلیقه زیادی در موضوعات مختلف دارین و حرف هم رو نمی‌فهمین؟ برای حل مشکل، رنگ مبل‌هاتون باید عوض بشه»، «افسردگی‌تون شدید و غیر قابل مدیریت شده؟ تعداد بیشتری آینه در خونه‌تون استفاده کنین» و ... . شاید شما هم این روزها در شبکه‌های اجتماعی، افرادی را دیده باشید که مدعی هستند با فنگ‌شویی و تغییر دکوراسیون خانه، می‌توان افسردگی را درمان کرد، خوشبختی را به زندگی‌ مشترک آورد، نتیجه کنکور را تغییر داد و ... . بعضی از آنها رنگ و بوی علمی و روانشناسانه هم به این ادعا می‌دهند و در پست‌ها یا صحبت‌هایشان، نام «روانشناسی‌ محیطی» را به میان می‌آورند. اما آیا این ادعاها، از مبحث علمی روانشناسی نشات گرفته یا ماجرا چیز دیگری است؟

روانشناسی محیطی چیست؟

فنگ‌شویی یا روانشناسی محیطی؟ آیا درباره روانشناسی محیطی و کاربرد آن‌ شنیده‌اید؟ آیا فنگ‌شویی جایگزینی برای روانشناسی محیطی است؟ روانشناسی محیطی، شاخه‌ای از روانشناسی است که رابطه بین انسان و دنیای بیرون‌ را بررسی می‌کند. روانشناسی محیطی بر چگونگی تغییر محیط توسط انسان‌ها و تاثیرات تغییر محیط بر تجربیات و رفتارهای انسان تاکید می‌کند. البته این‌ اصطلاح، محیط را به ‌طور گسترده تعریف می‌کند که شامل محیط‌های اجتماعی، محیط‌های ساخته‌شده، محیط‌های یادگیری و اطلاعاتی است. روانشناسی محیطی تمام جنبه‌های رفتار و زندگی ذهنی انسان مربوط به محیط اجتماعی و فیزیکی را پوشش می‌دهد.

معنی لغوی فنگ‌شویی چیست؟

فنگ‌شویی در لغت، روشی چینی در ساخت منزل یا راهی برای چیدن لوازم منزل بر اساس اصول تعریف‌شده است. از نظر مفهومی، فنگ‌شویی یک سیستم متافیزیکی و شبه‌فلسفی است که هدفش هماهنگ‌کردن افراد و محیط با یکدیگر است تا بتوان در کیفیت زندگی فرد با تغییر چیدمان خانه، محل کار یا مطالعه و ... تاثیرات مثبت ایجاد کرد. در چند سال اخیر طراحی معماری با الهام از ایده‌های فنگ‌شویی در سراسر جهان افزایش یافته و فقط به خانه‌های مسکونی، دفاتر کار، هتل‌ها، رستوران‌ها، کافی‌شاپ‌ها و حتی پارک‌ها محدود نمی‌شود.

سودجویی به اسم روانشناسی محیطی

این روزها افراد سودجو به‌خصوص در فضای ‌مجازی به فنگ‌شویی هجوم آورده‌اند و برای پیداکردن مشتری بیشتر و اعتباربخشی به ادعاهایشان، اسم روانشناسی محیطی را در میان صحبتهایشان به میان می‌آورند که یک علم محسوب می‌شود. این روزها عده‌ای در حال قالب‌کردن فنگ‌شویی به جای روانشناسی‌ محیطی هستند. همان‌ طور که متوجه شدید، روانشناسی محیطی رابطه بین انسان و محیط را بررسی می‌کند و تاثیراتی که محیط روی انسان می‌گذارد و کاملا علمی است؛ هر چند شناخته‌شده نیست یعنی کمتر به آن پرداخته شده است. شاید به همین دلیل است که یک عده آمدند و به‌راحتی، فنگ‌شویی را به ‌جای روانشناسی محیطی قالب کردند.

فنگ‌شویی هیچ منبع علمی ندارد

فنگ‌شویی سیستمی از گمانه‌زنی‌ها و باورهایی است که تاکنون هیچ دلیل علمی برای ادعاها، اصول و نظریه‌های آن وجود ندارد. فنگ‌شویی لااقل در این شکلی که ما در فضای مجازی می‌بینیم چیزی جز یک شبه‌علم و خرافات نیست. در جوامع امروزی افرادی با استفاده از فنگ‌شویی به طراحی داخلی برای سلامت جسمی و روانی و افزایش ثروت می‌پردازند. این امر در کشورهای مختلف به ‌طور فزاینده‌ای از طریق مشاوران فنگ‌شویی و معماری که مبالغ هنگفتی برای تحلیل خود دریافت می‌کنند، پرطرفدار شده است. مثلا فنگ‌شویی می‌گوید با گذاشتن آینه پشت اجاق گاز، ثروت شما دو برابر می‌شود. آیا عالی نیست؟ حالا سوال این است که اگر این خیال‌پردازی درست باشد، مسئله فقر چرا در کسری از ثانیه قابل حل نمی‌شود؟

استخدام مشاوران فنگ‌شویی توسط خرافی‌ها

هم‌اکنون هیچ مدرک علمی وجود ندارد که نشان دهد پیروی از فنگ‌شویی و تغییر دکوراسیون خانه و چیدمان وسایل، تاثیری روی سلامت ‌روان به‌خصوص اختلالی مانند افسردگی خواهد داشت. این در حالی است که افسردگی خیلی پیچیده‌تر از این است که با فنگ‌شویی و تغییر دکور خانه و ‌... قابل درمان شود و نباید این اختلال را دست کم گرفت. امروزه مردم در بعضی کشورها، مشاورانی را استخدام می‌کنند که به آنها بگوید چگونه خانه خود را انتخاب کنند و بچینند یا مبلمان خود را در کدام جهت قرار دهند یا چه نوع چیدمانی برای شما ثروت به ارمغان می‌آورد و ... . کاسبان فنگ‌شویی تا جایی پیش رفته‌اند که می‌گویند فنگ‌شویی یک علم است و از خرافی‌بودن افراد، سوءاستفاده کامل را می‌برند. فنگ‌شویی تبدیل به ابزاری برای نیرنگ و فریب شده است.

چرا اینطور شد؟

سوالات زیادی وجود دارد درباره اینکه چرا فنگ‌شویی در پیداکردن طرفدار تا این حد موفق بوده است در حالی که روانشناسی‌ محیطی کمتر موفق بوده؟ شاید به دلیل این که روانشناسی محیطی کمتر شیک و جذاب است زیرا هیچ رمزورازی در عمل آن دخیل نیست و تاثیرات ناگهانی و عجیب و غریبی ندارد که روانشناسان بتوانند با وعده‌های جذاب هر چند بی‌پایه و اساس، آن را معرفی کنند. دستورهای روانشناسی محیطی مبتنی بر روش‌های علمی است؛‌ در حالی که فنگ‌شویی بر حدس و گمان تکیه دارد و داده‌های تجربی قابل اعتماد و سیستماتیک ارائه نمی‌دهد.»