پلن C آمریکا علیه ایران آغاز شد | نه برجام نه فشار حداکثری

آمریکا، منطقه را به چه سمتی می‌برد؟به دنبال از دسترس خارج شدن برجام یا همان پلن A، آمریکا پلن B را در دستور کار قرار داد. بر اساس این پلن، افزایش فشار، بالا بردن مجدد سطح تنش و گسترده کردن تحریم‌ها در دستور کار واشنگتن قرار گرفت؛ اما در چند ماه گذشته با مذاکراتی که بین ایران و طرف‌های غربی انجام شد به نظر می‌رسد رویکرد واشنگتن به مسأله ایران تغییر کرده و آنها پلن دیگری را در دست دارند؛ پلنی با عنوان پلن C که می‌توان آن را نه برجام و نه فشار حداکثری خواند.

بر اساس این مدل، تنش‌ها محدود و مدیریت می‌شود. این مساله مستلزم همکاری‌های ایران و آژانس با مشوق‌هایی است که به تهران داده می‌شود تا وضعیت را بهتر کند. آمریکا انتظار دارد که ایران غنی‌سازی ۶۰‌ درصد و بالاتر از آن را متوقف کند و در ازای آن با امتیازات رسمی و غیررسمی مواجه شود. این مساله همچنین شامل تداوم نادیده گرفتن خریدهای نفتی چین از ایران یا مجوز رسمی در این باره است. این مدیریت بحران تا هر زمان که مقدور باشد به‌ویژه تا نوامبر ۲۰۲۴ موعد انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا قابلیت پیاده شدن دارد.

اما آنچه این پلن را پشتیبانی می‌کند، عامل بازدارندگی یا همان دستورکارهای پلن بی است که دولت آمریکا در چند ماه اخیر بارها بر آن تاکید کرده است. این بازدارندگی طیف وسیعی از ابزارهای سخت تا هوشمند را شامل می‌شود؛ از جمله به حرکت درآوردن تجهیزات سخت‌افزاری تا انتقال پیام‌های محرمانه.

امروز این پرسش مطرح است که همزمان با منتشر شدن اخباری از گفت‌وگوهای ایران و غرب و حتی گمانه‌زنی‌ها در خصوص رسیدن به یک توافق موقت یا ضمنی آیا اعزام جنگنده‌های F۱۶  و F۳۵ به خلیج فارس و احتمال قرار گرفتن تفنگدارها روی کشتی‌های تجاری بیانگر آن است که آمریکا پلن سی را به پشتوانه پلن بی یعنی ابزارهای بازدارندگی در دستور کار قرار داده است؟

ابراهیم متقی، استاد دانشگاه تهران در این خصوص به اکوایران گفت: «پلن سی مدتی‌ است که آغاز شده و برگزاری بخشی از مذاکرات گروه‌های امنیتی آمریکا و ایران در مسقط و در برخی دیگر از کشورهای منطقه در همین رابطه بوده است. این مذاکرات بخشی از حل تاکتیکی موضوعات مورد اختلاف ایران و آمریکا را در برمی‌گیرد.»

اجازه مذاکرات دو به دو

متقی در ادامه تشریح کرد: «یک نکته مهم که باید به آن توجه داشت، سخنرانی عمومی مقام معظم رهبری است که می‌توان از آن حدس زد رویکردشان به گونه خصوصی برای تیم دیپلماسی هسته‌ای و تیم راهبردی ایران چیست. درواقع ایشان اجازه مذاکرات دو به دو را دادند. هرچند این مذاکرات همواره با واسطه بوده اما فضای موجود هیچگونه نشانه‌ای از اقدامات گریز از مرکز را از سوی ایران نشان نمی‌دهد.»

سیاست‌های تهران

وی درمورد اقدامات و سیاست‌های ایران در این راستا توضیح داد: «تمامی تلاش ایران این بوده که اولا بازدارندگی‌اش را ارتقا دهد، دوما در فضای کنش دیپلماتیک قرار بگیرد و سوما در وضعیتی که آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها، از پلن A یعنی برجام عبور کرده‌اند، در وضعیت دست بسته نباشد و آمریکایی‌ها نیز نتوانند سیاست فشار بیشتر را در دستورکار قرار دهند.»

این استاد دانشگاه تهران افزود: «امروز توافق و همکاری تاکتیکی و تهدید متقابل در فضای بازدارندگی در دستورکار قرار گرفته است.»

احتمال تبادل زندانیان

همچنین این استاد دانشگاه در خصوص مسأله تبادل زندانیان در ذیل پلن سی توضیح داد: «زمینه برای همکاری‌های متقابل ایران و آمریکا وجود دارد و تمام مذاکرات سه ماه گذشته در چارچوب پلن سی معطوف به حل موردی برخی از موضوعات مورد اختلاف بوده است.»

به گفته متقی، یکی از این موضوعات، مربوط به فروش نفت ایران و بازگشت بخشی از منابع مالی بوده و موضوع دیگر به آزادی زندانیان دو طرف مربوط می‌شود؛ مسأله‌ای که برای تهران و واشنگتن تبدیل به یک سوژه امنیتی شده است.

متقی تاکید کرد: «چانه‌زنی برای آزادسازی سوژه‌های امنیتی ایران و آمریکا در دستورکار قرار دارد و احتمالا طی یکی دو ماه آینده این موضوع اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. »

تخاصم موردی و تاکتیکی

همچنین این کارشناس مسائل بین‌الملل معتقد است که در شرایط بکارگیری ابزارهای بازدارندگی متعدد آمریکا در منطقه از منظر واشنگتن مدیریت تنش رخ می‌دهد. یعنی تخاصم را از وضعیت رویارویی راهبردی به موردی، تاکتیکی و قابل کنترل تبدیل می‌کند. 

متقی با اشاره به اینکه محیط منطقه‌ای یک محیط پرتنش است، افزود: «ایران، آمریکا و اسرائیل در برابر هم صف‌آرایی کرده‌اند و بازیگران دیگر نیز یا آتش‌بیار معرکه هستند یا از سیاست bandwagoning یعنی سیاست دنباله‌روی بهره می‌گیرند.»

وی ادامه داد: «در این شرایط کشورهایی مانند ایران ناچار هستند سیاست قدرت را در پیش بگیرند؛ اما این سیاست قدرت، اولا ماهیت نامتقارن دارد، ثانیا ماهیت کنترل شده دارد و ثالثا ماهیت تاکتیکی خواهد داشت.»

در نهایت این استاد دانشگاه گفت که آمریکا نیز در شرایطی نیست که درگیر یک جنگ جدید منطقه‌ای به ویژه یک جنگ پردامنه شود.