سنگ اندازی روسیه در وین / نارنجک پوتین زیر میز مذاکرات احیای برجام؟

لارنس نورمن در وال استریت ژورنال نوشت: درخواست‌های جدید روسیه، مذاکرات احیای برجام را تهدید می‌کند، چراکه مسکو اعلام کرده است که ضمانت‌های کتبی از آمریکا می‌خواهد مبنی بر اینکه تحریم‌های مربوط به اوکراین مانع از تجارت گسترده با ایران نخواهد شد.

در ادامه این مطلب آمده است: این درخواست‌ها که روز شنبه توسط سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه مطرح شد، در حالی مطرح شد که مقامات غربی و ایرانی گفتند که به دستیابی به توافقی برای احیای برجام نزدیک هستند.

مقامات غربی گفته اند که باید در این هفته توافقی در مورد پرونده هسته ای حاصل شود. مذاکره‌کنندگان ارشد قدرت‌های اروپایی روز جمعه وین را ترک کردند تا به پایتخت‌های خود بازگردند، در حالی که منتظر بودند ایران و ایالات متحده تلاش کنند تا اختلافات نهایی خود را در مورد تحریم‌هایی که واشنگتن لغو خواهد کرد، حل کنند.

پیشرفت های برنامه اتمی ایران باعث شده که اگر ظرف چند روز آینده، برجام احیا نشود، دیگر هرگونه بهره برداری غرب از منافع این توافق غیرممکن می شود.

همیشه این درک وجود داشت که نقش ویژه روسیه در برجام باید از شر تحریم ها محافظت شود. این شامل دریافت اورانیوم غنی شده از ایران و مبادله آن با کیک زرد، فعالیت برای تبدیل تاسیسات هسته ای فردو ایران به مرکز تحقیقاتی و سایر محموله های ویژه هسته ای به تاسیسات تهران است.

با این حال، به نظر می‌رسد که سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، خواستار تضمین‌های بسیار گسترده‌تر است که می‌تواند خلأهای بزرگی را در تحریم‌های شدید مالی، اقتصادی و انرژی که غرب در روزهای اخیر به دلیل تهاجم روسیه به اوکراین اعمال کرده است، ایجاد کند.

یک دیپلمات ارشد غربی گفت که احتمال دارد که تقاضای لحظه آخری روسیه احیای برجام را در زمان درست غیرممکن کند.

لاوروف روز شنبه به خبرنگاران گفت: ما به تضمینی نیاز داریم که این تحریم‌ها به هیچ وجه روابط تجاری-اقتصادی و سرمایه‌گذاری را که در توافق هسته‌ای تعیین شده است، تحت تأثیر قرار ندهد.

وی افزود: ما ضمانت نامه کتبی خواسته ایم که روند کنونی آغاز شده توسط ایالات متحده به هیچ وجه به حق ما برای همکاری آزاد و کامل تجاری، اقتصادی و سرمایه گذاری و همکاری نظامی-فنی با ایران لطمه نمی زند.

سنگ اندازی روسیه بر مذاکرات

جنگ اوکراین بالاخره تاثیر خود بر میز مذاکرات وین را نمایان کرد. در حالی که روند مذاکرات وین باعث سفر بدون برنامه رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران شده بود، به نظر می‎رسد اتفاقات دیگری در وین جریان دارد. 

براساس اظهارات مقامات غربی باید در این هفته توافقی در مورد پرونده هسته‌ای حاصل شود. مذاکره‌کنندگان ارشد قدرت‌های اروپایی روز جمعه وین را ترک کردند تا به پایتخت‌های خود بازگردند، در حالی که منتظر هستند ایران و آمریکا تلاش کنند تا اختلافات نهایی برای توافق از بین برود.  

در واقع غربی‌‌ها نگران پیشرفت های برنامه اتمی ایران هستند و اعلام کردند اگر در چند روز آینده برجام احیا نشود، پرونده برجام به مرگ خود نزدیک می‎شود. 

در دوره مذاکرات احیای برجام مخصوصاً در شرایطی که تیم دولت سیزدهم عازم وین شدند، نماینده روسیه نقش پررنگی بازی کرده است. این پر رنگ بودن تا جایی ادامه پیدا کرد که مخالفت‌های بسیاری در داخل کشور ایجاد کرد. با این حال در شرایط مذاکراتی و حتی توافق نقش روسیه پر رنگ تر از هر کشوری است، زیرا روسیه نقش‎های فراونی در پرونده برجام دارد که این شامل دریافت اورانیوم غنی شده از ایران و مسائل دیگر است.

در چنین شرایطی جنگ اوکراین و تحریم‌های روسیه به دلیلی شروع این جنگ معادلات را تغییراتی داده است. امروز می‎توان گفت که جنگ اوکراین بر میز مذاکرات وین برای احیای برجام نیز تاثیر دارد. 

در دقیقه ۹۰ که مذاکرات به سمت توافق می‌رود، امروز سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه مطرح کرد که از ایالات متحده آمرکا تضمین‌های کتبی می‌خواهیم که تحریم‌ها علیه روسیه آسیبی به همکاری‌های روسیه و ایران وارد نکند. از سوی دیگر میخاییل اولیانوف، مذاکره‌کننده ارشد روسیه در وین در تییتر خود نوشت که از اروپایی‌ها خواسته به پرسش‌های او در مورد چگونگی ادامه همکاری روسیه در شرایط تحریم با برنامه هسته‌ای ایران که بخش مهمی از برجام است، پاسخ دهد. 

اما سوال اساسی اینجا این خواهد بود که اینکه روسیه خواستار تضمین کتبی از آمریکا است در واقع سنگ اندازی در روند مذاکرات است یا خیر؟ در واقع اگر تحریم‌های روسیه در حل موضوع اورانیوم ۲۰ درصد و مسائلی که نقش روسیه در آن پرنگ است، تاثیر داشته باشد بدون شک این خواسته سنگ اندازی نیست. 

با این حال به دلیل اظهارات محمدجواد ظریف، وزیرخارجه سابق ایران در فایل صوتی منتشر شده که در آن از نقش روسیه در مذاکرات برجام در سال ۲۰۱۵ شکایت کرده بود، به نظر می‎رسد چنین پیشنهادی در دقیقه ۹۰ مذاکرات را نباید خوشبینانه تحلیل کرد. 

از طرف دیگر احتمال اینکه طرف‌های غربی که با تحریم روسیه بخاطر تجاوز به اوکراین، هزینه‌های اقتصادی-امنیتی بسیاری را پرداخته‌اند، چنین درخواستی را بپذیرند کم است. 

با این حال هنوز مذاکرات در وین ادامه دارد و هنوز بیانیه مشترک تهران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علنی نشده است، باید دید روند به کدام سمت می‌رود؟ شاید وقت مذاکره مستقیم تیم ایرانی و آمریکا رسیده است.