مذاکرات برجام به بن بست خورد!

شاید برخی تصور کنند که آمریکا و ایران طرف های اصلی برجام هستند و بقیه اعضا حکم شهود را دارند اما سازوکار برجام عملاً هرگونه تصمیم‌گیری را منوط به موافقت همه اعضا کرده و جدا از آن روسیه بخشی ازاجرای توافقات فنی از جمله ارسال تبدیل اورانیوم غنی شده است

به گزارش عرشه آنلاین، با بازگشت علی باقری مذاکره کننده ارشد ایران به محل مذاکرات وین گمان می شد پیش از نوروز توافق برجام احیا شود اما سیب سرخ برجام چرخید و ۴۸ ساعت پس از بازگشت مذاکره کننده ارشد کشورمان به وین برای ادامه مذاکرات تنفس  اعلام شد.

 باقری و تیمش وین را به مقصد تهران ترک کردند اما چرا؟

تنفس در مذاکرات در حالی اعلام شد که هیئت حاضر در مذاکرات وین نسبت به نزدیک بودن توافق اذعان داشته و طرفین از آماده بودن متن هایی بر روی میز سخن می گفتند.

به نظر می‌رسید در هشتمین دور از مذاکرات فاصله اندکی تا ایستگاه نهایی برای رسیدن قطار برجام باقی مانده است اما مهم‌ترین پرسش در این لحظه این است که آیا هشتمین دور مذاکرات نیزبه نتیجه می‌رسد یا نتایج آن به بایگانی مذاکرات برجامی خواهد رفت. با اعلام این توقف مسئولان سیاست خارجی اتحادیه اروپا دلیل آن را برخی از عوامل خارجی معرفی و تاکید کرد ند که در مدت  استراحت مذاکرات به همراه همکارانش در تماس با تمامی اعضای برجام و امریکا خواهد بود تا توافق نهایی حاصل شود.

 انریکه مورا هماهنگ کنند اروپایی در مذاکرات وین در جمع خبرنگاران گفت : ما در محدوده پانوشت های مذاکراتی هستیم و من با همه هیات‌ها کار می کنم تا بر این شرایط فائق آئیم .

 واکنش‌ها به توقف ناگهانی مذاکرات وین

توقف مذاکرات با واکنش هایی همراه بود.  تروئیکای اروپایی اعلام کرد به محض عبور از عوامل خارجی گفتگوها آماده جمع بندی و توافق نهایی در دسترس است .

فلیپه اره مذاکره کننده ارشد فرانسه در توییتی نوشت:  توافق خوب روی میز قرار دارد و اینک یک فوریت حیاتی برای جمع‌بندی گفتگوها به وجود آمده است.

استفنی القاق مذاکره کننده ارشد انگلیس هم در توییتی با اشاره به اینکه توافق منصفانه و جامعی روی میز است افزود عوامل خارجی باید ظرف چند روز آینده حل شود وی خاطرنشان کرد عوامل خارجی موثر بر مذاکرات ممکن است این مسئله را از هم بپاشد.

 واکنش ایران به توقف مذاکرات وین

خطیب زاده سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان نیز با یک توییت پاسخ بورل را داد و نوشت وقفه اعلام شده در مذاکرات وین می‌تواند زمینه‌ساز حل موضوعات باقیمانده و بازگشت نهایی باشد هیچ عامل خارجی بر اراده مشترک ما به منظور حرکت به سمت یک توافق جمعی اثر نخواهد گذاشت.

در این میان هر چند مقامات ایران و اروپایی عوامل خارجی را سبب توقف مذاکرات  خواندند و تأکید کردند که این عوامل بر نتیجه مذاکرات بی اثر است اما زمزمه های دیگری گوش می رسید که خلاف این مطالب را اعلام می کرد.

تضمینی که روسیه می‌خواهد

بسیاری از تحلیلگران سیاسی بر این باورند که برخلاف اظهارنظرهای دیپلماتیک تحریم‌هایی که از سوی آمریکا و در نتیجه جنگ میان روسیه و اوکراین در مسکو اعمال شده بی‌ربط به این تنفس برجامی نبوده است، به خصوص اینکه مسکو با این ادعا که بخشی از تحریم ها و روسیه در چارچوب برجام تاثیر می گذارد درهای جدیدی را برای مستثنا شدن از تحریم‌های آمریکا مطرح کرد.

میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در مذاکرات در اظهاراتی اعلام کرد که یکی از اهداف برجام عادی سازی روابط اقتصادی با ایران بوده و روسیه به عنوان یکی از شرکای تجاری ایران باید بتواند با ایران روابط عادی تجاری داشته باشد. اما غربی ها این موضوع را بابرنامه بی ارتباط دانستند.

در این میان مقامات کشورمان نیز خاطرنشان کردند که چیزی نباید مانع از اجرای مفاد توافق احتمالی در وین باشد و در این زمینه مفاد توافق احتمالی برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ باید مبنا قرار گیرد .

در حقیقت ایران تلاش کرد  تا تاکید کند منافع ملی و حقوق ملت ایران تنها عامل تعیین کننده موضع ایران در مذاکرات بوده و خواهد بود.

تردید آمریکا برای رفع کامل تحریم های ایران

تحریم ها و اختلاف آمریکا و روسیه تنها در بخش یاد شده نبود چرا که واشنگتن مخالف برداشتن کامل همه تحریم‌ها است. محمد مرندی مشاوره رسانه ای هیئت ایرانی در مذاکرات وین گفت طرف آمریکایی تا این لحظه برداشتن کامل تحریم‌ها را نپذیرفته و ایران مخالف این مسئله است .

مرندی در بخش دیگری نیز با تاکید بر اینکه ربوده شدن نفتکش‌های ایرانی قابل قبول نیست افزود کشورهای غربی به منظور فریب دادن ایران عمداً تاخیر و تعلل می کنند.برخی بر این نکته تاکید دارد که تحریم های مرتبط با سپاه پاسداران و خروج سپاه از تحریم‌های fatf یکی از بخش‌هایی است که امریکا قرار ندارد تا از آن کنار بکشد .

در تماس تلفنی میان بورل و امیر عبداللهیان این مسئله تا حدی مشخص شد که وزیر خارجه کشورمان خطاب به مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفته بود برخی مباحث مرتبط با قهرمانان ملی ایران قابل مذاکره نیست و طرح برخی درخواست‌های جدید آمریکا هیچ گونه توجیه منطقی ندارد.

 با این وجود چند مقام آگاه  در این باره گفتند اگر طرف ها ی مذاکره در نظر دارند بعد از این وقفه روند مذاکرات را ادامه دهند به این معنی است این توقف تنفسی ایجاد شده  به بن بست و شکست مذاکرات نیست.

ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز در این باره گفته است که مسائل باقیمانده در مذاکرات وین کم تعداد ولی دشوار هستند و از همه طرف ها از جمله روسیه می خواهیم که بر  توافق تمرکز کنند.

نماینده چین در مذاکرات نیز گفت :متن نهایی توافق آماده است و نیاز به بررسی نهایی دارد و کار برای تکمیل ادامه خواهد داشت.

اولیانوف نماینده روسیه نیز تاکید کرد جمع‌بندی توافق فقط به روسیه بستگی ندارد بلکه بازیگران دیگری هم هستند که نیاز به زمان  بیشتری دارند.

بن بست ها شکسته می شود؟

برخی از تحلیلگران سیاسی بر این باورند بن بست های  موجود دیگر از طریق مذاکره و مباحثه  شکسته نمی شود.

به گفته برخی از منابع سیاسی تضمین در زمینه‌های اقتصادی به نحوه  رفع برخی تحریم ها، درخواست ایران برای خارج ساختن سپاه از این لیست سیاه  از مهمترین خواسته های ایران است.  در حال حاضر آمریکا به خواسته آخر جواب منفی داده است با این حال آمریکا تبصره تغییر رفتار منطقی سپاه را نیز در این زمینه مطرح کرده است.

بن بست دوم درخواست روسیه برای مصونیت کامل از تحریم های آمریکا است. بن بست  ایجاد شده به وسیله روسیه نیز به این راحتی قابل شکسته شدن نیست و به تحولات جنگ اوکراین گره خورده است و برخلاف اظهارنظرها این دو موضوع با یکدیگر کاملا مرتبط هستند.

 در شرایط فعلی احیای برجام به نفع مسکو نیست و بهانه دریافت تضمین های مکتوب از واشنگتن به جز برای تجارت ناچیز مسکو باتهران دلایل دیگری هم دارد. در حقیقت این راه  گریز مهم برای روسیه از تحریم های بین المللی از کانال ایران خواهد بود و دوم اینکه گریزگاه منافع اقتصادی و فراتر از برجام آینده ایران خواهد کرد.

ممکن است برخی تصور کنند که آمریکا و ایران طرف اصلی برجام هستند و بقیه حکم  شهود را دارند اما ساز و کار برجام عملاً هرگونه تصمیم‌گیری را منوط به موافقت همه اعضا کرده و جدا از آن روسیه بخشی ازاجرای  توافقات فنی از جمله ارسال تبدیل اورانیوم غنی شده است به همین علت از لحاظ فنی بدون موافقت روسیه این بن بست  شکسته نمی شود مگر اینکه ایران و آمریکا روسیه را دور بزند که این امری بعید در سیاست خارجی ایران است .

کالم لینچ گزارشگر ارشد و چهره دیپلماتیک مستقر در سازمان ملل و برنده جایزه فارن پالیسی در این باره نوشت میخائیل اولیانوف مذاکره‌کننده ارشد روسیه در مذاکرات هسته‌ای پیش از حمله روسیه به اوکراین به فارن پالیسی گفت ما عمل گرا هستیم و در حمایت از مذاکرات نیز گفته بود ما هرگز درباره اوکراین در جریان مذاکرات هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی بحث نمیکنیم.

اگر روسیه تصمیم به توقف همکاری بگیرد دیگر امضاکنندگان  کلیدی برجام باید کشور دیگر را پیدا کنند تا جای روسیه را بگیرد.روندی که می تواند توافق نهایی را تا حد زیادی به تاخیر اندازند.

به نظر می رسد که اگر نیاز به نتیجه رسیدن مذاکرات است  بایستی دیپلماسی بسیار خلاقانه به کار گرفته شود.

منبع: قرن نو