برجام احیا می‌شود؟ معنای «توافق» ایران و آژانس چیست؟

رافائل گروسی مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که برای دیدار با مقام‌های ایرانی به اصفهان سفر کرده در نشست مشترک با رئیس سازمان انرژی هسته‌ای ایران از توافق طرفین بر سر اجرای سند تفاهم شده اسفند ۱۴۰۱ خبر داد.

اما این سند چیست؟ چرا در طول این مدت اجرا نشد؟ عملیاتی شدن آن در این مرحله امکان پذیر است؟ و چه اهمیتی برای مسیر پیش رو دارد؟

بیانیه مشترک سازمان انرژی اتمی ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی ۴ مارس ۲۰۲۳ (۱۳ اسفند ۱۴۰۱) در تهران مورد توافق قرار گرفت، که بر اساس آن دو طرف به توافق رسیدند که:

تعاملات بین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایران بر اساس موافقتنامه‌ پادمان جامع  صورت خواهد پذیرفت. در خصوص مسائل باقی‌مانده مربوط به سه مکان ادعایی، ایران آمادگی خود را برای ادامه همکاری و ارائه اطلاعات و دسترسی بیشتر را اعلام کرد. ایران به صورت داوطلبانه به آژانس اجازه می‌دهد تا چنانچه مقتضی باشد فعالیت‌های راستی‌آزمایی و نظارت بیشتر را اجرا کند.

از زمان انتشار و توافق ایران و آژانس بر سر این بیانیه، برخی از تجهیزات نظارتی که بر اساس توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ در محل‌هایی قرار داده شده بودند و در چارچوب کاهش همکاری‌های ایران با آژانس و قانون راهبردی مجلس برجیده شده بودند، دوباره نصب شد.

اصلی ترین دلیل اجرایی نشدن این توافق در آن مرحله این بود که ایران و طرف های برجامی در بعد سیاسی در مسیر پرچالشی قرار گرفتند که امکان احیای برجام و تحریم ها را سلب کرد. به عبارت دیگر وقتی در بعد سیاسی یا فراپادمانی امکان توافق وجود ندارد، در بعد فنی و پادمانی همکاری ایران و آژانس تحت شعاع قرار می گیرد.

امکان عملیاتی شدن این سند در شرایط کنونی وجود دارد، به شرط برداشتن گام‌های اضافی از سوی طرفین که پیشنهاد مطرح شده از سوی گروسی در نشست خبری با اسلامی در این ارتباط است. 

با این حال بدون وجود یک تحول معنادار در حوزه سیاسی مانند مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، امکان پیشرفت همکاری ها میان ایران و آژانس وجود ندارد و صرفا ارزش این تعاملات این است که مانع از قطع روابط بین تهران و این نهاد بین المللی می شود.| دنیای اقتصاد