سوریه به ایران خیانت کرد؟/ چرا بشاراسد جلوی عبور جنگنده‌های اسرائیلی از آسمان سوریه به ایران را نگرفت؟

گزارش‌ها نشان می‌دهد جنگنده‌های اسرائیلی برای رسیدن به حریم هوایی ایران از حریم هوایی عراق و سوریه عبور کرده اند. سوال اینجاست که چرا مهمترین متحدان منطقه‌ای ایران، چنین خیانتی مرتکب شده اند؟ چرا بشار اسد جلوی عبور جنگنده‌های اسرائیلی از آسمانش را نگرفت؟

علی اکبر ولایتی مشاور بین الملل رهبری خبر‌های منتشر شده در برخی رسانه‌ها درباره رابطه ایران و سوریه را تکذیب کرده است. پیشتر خبری به نقل از ولایتی منتشر شده بود که از خیانت بشار اسد به ایران خبر می‌داد. این خبر تکذیب شده، اما علت آن همچنان به قوت خود باقیست.

ماجرای دست داشتن سوریه در حمله اسرائیل به ایران چیست؟

داستان از این قرار است که بعد از حمله اسرائیل به ایران، انگشت اتهام به سمت برخی کشور‌هایی که احتمالا حریم هواییشان را در اختیار جنگنده‌های اسرائیلی قرار داده بودند نشانه گرفته شد. سوریه و عراق دو کشور در مظان اتهام بودند. سوریه با اسرائیل مرز مشترک دارد و عراق با ایران. به نظر می‌رسید جنگنده‌های اسرائیلی برای رسیدن به مرز ایران از حریم هوایی این دو کشور عبور کرده اند.

ستاد کل نیرو‌های مسلح در بیانیه خود شلیک موشک‌ها به سمت ایران از مرز عراق را تایید کرده است. عباس عراقچی وزیر خارجه ایران هم علاوه بر اشاره به نام عراق گفته «از آسمان برخی کشور‌های دیگر منطقه» هم استفاده شده است. منظور عراقچی ظاهرا همان سوریه است.

عراق و سوریه هر دو متحد ایرانند. حسین علاوی مشاور محمد شیاع سودانی، نخست‌وزیر عراق روز شنبه حمله اسرائیل به ایران از آسمان عراق را تکذیب کرد و گفت «هیچ پایگاه نظامی آمریکا در عراق وجود ندارد که بتوان از آن به ایران حمله کرد.»، اما در روز‌های بعد این خبر توسط عراقی‌ها تایید شد. دولت عراق یادداشتی اعتراضی به دبیرکل سازمان ملل و شورای امنیت نوشت و عبور جنگنده‌های اسرائیلی را نقض آشکار حریم هوایی و حاکمیت عراق توسط اسرائیل خواند و استفاده از حریم هوایی این کشور برای حمله به ایران را محکوم کرده است.

هرچند یادداشت اعتراضی و محکومیت شفاهی کافی نیست، اما ظاهرا مقامات ایران با همین مقدار هم راضی شده اند. فداحسین مالکی عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس به رویداد ۲۴ گفته همین که عراق محکوم کرده نشانه خوبی است. هرچند عباس عراقچی به همین مقدار راضی نشده و گفته با دولت عراق در ارتباط هستیم تا از اسرائیل شکایت کند.

خبرگزاری دویچه وله آمریکا گزارشی منتشر کرده و در آن مدعی شده جنگنده‌های اسرائیلی در موج اول حمله بامداد شنبه به ایران در اولین مقصد سستم دفاع هوایی و راداری سوریه را از کار انداختند که نتواند به ایران در مورد حملات هوایی هشدار بدهد و سپس بقیه جت‌های جنگنده اسرائیل از آسمان سوریه و عراق عبور کردند و به سمت اهداف ایران شلیک کردند.

آنچه جالب توجه است، سکوت دولت سوریه و بشار اسد در برابر این تجاوز است. سوریه تاکنون هیچ واکنشی تاکنون نشان نداده و در برابر اتهام استفاده اسرائیل از حریم هواییش برای حمله به ایران سکوت کرده است.

این سکوت همان علت انتشار شایعه خیانت بشار اسد از قول فردی، چون علی اکبر ولایتی است.

سوریه، نزدیکترین متحد عرب ایران از دهه ۱۹۸۰ است. حافظ اسد، پدر بشار اسد در طول جنگ هشت ساله ایران و عراق در کنار ایران بود در حالی که سایر کشور‌های عربی از عراق حمایت می‌کردند.

سوریه به حمایت نظامی ایران از حزب‌الله در زمان تشکیل حزب‌الله، پس از حمله اسرائیل به لبنان در دهه ۱۹۸۰ هم کمک مهمی کرد؛ و در طول تمام این سال‌ها، سوریه یکی از مسیر‌های ارتباط ایران و حزب الله برای انتقال امکانات به این گروه متحد ایران بوده است. ایران و حزب الله هم در جنگ داخلی سوریه سنگ تمام گذاشتند و با همکاری روسیه، مانع از سقوط دولت بشار اسد شدند.

با وجود این اتحاد قوی میان ایران و سوریه، بشار اسد در مقابل تحولات اخیر تا حدودی ساکت بوده. بشار اسد از عصر روز جمعه (روز ترور سید حسن نصرالله) تا سه روز بعد ساکت ماند. العربی جدید در یادداشتی که همان زمان منتشر کرد سکوت بشار اسد را مورد نقد قرار داد و گفت این «دهان کجی اسد» به متحدان جنگی اش بوده است، چون «هرچه نباشد، خون مبارزان حزب الله در سرزمین سوریه جاری شد تا اسد رئیس جمهور بماند».

هرچند اسد در نهایت شهادت سید حسن نصرالله را تسلیت گفت، اما سکوت چند روزه او قابل تامل بود. زمانی که اسرائیل در سال ۲۰۰۶ به لبنان حمله کرد، اسد بسیار صریح‌تر از امروز عمل کرده بود. تحلیل گران در رسانه‌های مختلف از العربی جدید گرفته تا دویچه وله، این سکوت را «غافلگیرکننده» و «مرموز» توصیف کرده اند.

العربی جدید می‌گوید سوریه می‌خواهد یک همسایه رام و سازگار برای اسرائیل باشد.

دویچه وله در گزارش خود گفته سوریه در طول تاریخ نوعی توازن را با اسرائیل ایجاد کرده و حتی در شرایطی که خانواده اسد با ایران متحد شدند، دولت‌های سوریه سعی کرده‌اند با آرام نگه داشتن جبهه جولان از درگیری با اسرائیل دوری کنند.

گروه سوفان، یک شرکت مشاوره امنیتی ایالات متحده، اوایل سال جاری گزارشی منتشر کرد و در آن نوشت، اسد می‌داند که درگیر شدن شدید با اسرائیل می‌تواند توانایی‌های ارتش آن را برای محافظت از حکومت دمشق تضعیف کند. جنگ داخلی ۱۳ ساله سوریه دولت اسد را متزلزل کرده و اگر اسد تضعیف شود، گروه‌های ضد دولتی فرصتی تازه پیدا می‌کنند دوباره بجنگند؛ بنابراین مساله بشار اسد، حفظ نظام است و برای این هدف هم بین ایران و اسرائیل گیر افتاده است.

دویچه وله به نقل از یک کارشناس در اندیشکده چتم هاوس بریتانیا مدعی شده اسرائیل به طور غیرمستقیم به اسد گفته در ماجرای جنگ با ایران دخالت نکند وگرنه باید بهای سنگینی پرداخت کند. از سوی دیگر ایران هم به اسد گفته باید مسیر تامین حزب الله از طریق سوریه باز بماند.

دویچه وله در گزارش خود نوشته «اسد برای جلب رضایت اسرائیل از تظاهرات طرفداران حزب الله جلوگیری کرده و نیرو‌های سوری را از نزدیکی جولان خارج کرده و از روسیه خواسته است نیرو‌های روسی را جایگزین کند. همزمان هم برای جلب رضایت ایرانی‌ها، سربازان سوری را به حلب و ادلب فرستاده تا رزمندگان حزب‌الله که قبلاً در آنجا مستقر بودند، بتوانند به لبنان بروند و به آن‌ها اسلحه برسانند.»

کارشناسان معتقد نیستند که سوریه، ایران را قربانی خواهد کرد اما احتمالا به دنبال راهی برای ایجاد توازن میان ایران و اسرائیل خواهد بود.