پلن B آمریکا برای بعد از شکست مذاکرات هسته‌ای چیست | تلاش دوباره ایران و آمریکا برای احیای برجام

دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل در گزارش روز دوشنبه خودکه توسط رویترز منتشر شده می‌گوید ایران با آماده‌سازی برای استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته IR-۶ در سایت زیرزمینی فردو که می‌تواند آسان‌تر بین سطوح غلظت تغییر کند، غنی‌سازی اورانیوم خود را گسترش می‌دهد.

این در حالی است که خبرگزاری المانیتور گزارش داده است ایالات متحده و ایران همچنان در تلاش برای پر کردن شکاف بر سر توافق هسته‌ای هستند.

علی هاشم و الیزابت هاگدون، خبرنگاران المانیتور در گزارش خود آورده‌اند: در صورت شکست مذاکرات هسته ای، دولت بایدن ممکن است در حال بررسی گزینه هایی برای طرح B باشد، اما دیپلماسی پشتیبان ادامه دارد.

مقامات آمریکایی و کارشناسان منع گسترش تسلیحات اتمی هشدار می‌دهند که ایران تنها به هفته‌ها نیاز دارد تا سوخت کافی را برای گریز هسته‌ای تولید کند و این امر فشار را بر دولت بایدن برای دستیابی به توافقی که توان هسته‌ای این کشور را محدود می‌کند، افزایش می‌دهد.

طرف های توافق هسته ای همچنان نسبت به دستیابی به توافقی برای احیای توافق اولیه موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) ابراز بدبینی می کنند. راب مالی، فرستاده آمریکا در مذاکرات هسته‌ای ماه گذشته گفت که شانس دستیابی به توافق "در بهترین حالت ضعیف" است.

در انتظار پیشنهاد سازنده

اما نه واشنگتن و نه تهران به طور کامل در را بر روی تلاش‌ها برای احیای توافقنامه دوران اوباما نبسته‌اند.

سخنگوی وزارت امور خارجه ایران روز دوشنبه گفت که ایران آماده امضای یک "توافق خوب در صورتی است که واشنگتن به تعهدات خود عمل کند."

در اوایل ماه میلادی جاری، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران گفت که ایران پیشنهاد جدیدی برای نجات بیش از یک سال مذاکرات ارائه کرده است. پیشنهادی که ظاهراً برای جلوگیری از قطعنامه شورای حکام ارائه شد اما تأثیری بر تصویب آن نگذاشت.

حسین امیرعبداللهیان، روز 17 خرداد گفت: «در تبادل پیام [غیر مستقیم] با آمریکا، در دو روز گذشته ابتکارات جدیدی برای باز کردن مسیر ارائه کرده‌ایم».

اما یک دیپلمات اروپایی در آن روز پیام ایران را حاوی «هیچ محتوایی» توصیف کرد. وی گفت: این "فقط در مورد دیدارهایی در صورت پس گرفتن قطعنامه" بود.

یک دیپلمات ارشد آمریکایی به طور مشابه پیام‌های ایران را قبل از نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را «نمایشی محض» توصیف کرد. «تلاشی در آخرین لحظه برای جلوگیری از قطعنامه‌ای در ازای جلساتی که اتحادیه اروپا هفته‌ها درخواست کرده بود.

این مقام آمریکایی مدعی شد: «اگر ایران صادقانه می‌خواست قطعنامه لغو شود، این جلسات می‌توانست هفته‌ها پیش برگزار شود. «ما آماده بودیم با این جلسات (غیرمستقیم) موافقت کنیم، اگر کمی از پارامترهای آنها آگاهی داشته باشیم». این مقام آمریکایی ادامه داد: «نمی‌دانم اکنون جدی هستند یا نه. مطمئن نیستم که خودشان بدانند.»

مقامات آمریکایی می گویند توپ در زمین ایران باقی می ماند. وزارت امور خارجه آمریکا هفته گذشته گفت که هیچ "سیگنال اساسی" از سوی ایرانی ها دریافت نکرده و منتظر یک پیشنهاد "سازنده" است.

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، گفت: رهبران ایران باید «بسیار سریع تصمیم بگیرند که آیا می‌خواهند به آنچه که مذاکره شده ادامه دهند و اگر ایران این کار را بخواهد به سرعت تکمیل می‌شود».

یک مقام ایرانی آشنا با این مذاکرات که به شرط فاش نشدن نامش با المانیتور صحبت کرد، درباره این بن‌بست گفت: «ایالات متحده و ایران به‌طور غیرمستقیم [ده‌ها] پیام رد و بدل کرده‌اند، اما بسیار بدیهی است که ما به دو زبان مختلف صحبت می‌کنیم».

پیشنهاد جدید تهران

در همین حال پایگاه میدل ایست آی در گزارشی نوشت که منابعی گفته‌اند که تهران شرط خود مبنی بر حذف سپاه پاسداران ایران از لیست [ادعایی] وزارت خارجه آمریکا برای سازمان‌های تروریستی خارجی را تحت شرایطی و در ازای لغو تحریم ها کنار گذاشته است تا به تلاش های متوقف شده برای احیای توافق هسته ای پایان دهد.

در حالی که به نظر می رسد شانس احیای برجام اندک است، یک منبع به میدل ایست آی گفت که ایران در پیشنهادی جدید از درخواست سپاه پاسداران انقلاب اسلامی کنار گذاشته است، اما خواستار لغو تحریم های اعمال شده توسط آمریکا علیه ستاد مرکزی خاتم الانبیا، بازوی اقتصادی سپاه و چند نهاد دیگر شده است.منبع دیگری به MEE گفت که ایالات متحده هنوز به این پیشنهاد که یک "راه حل میانی" است، پاسخ نداده است.

استراتژی ابهام هسته‌ای

پس از اینکه قدرت‌های غربی رسماً ایران را به دلیل عدم پاسخ به سوالات بازرسان بین‌المللی طی قطعنامه شورای حکام سرزنش کردند، تهران در ماه جاری میلادی تعدادی از دوربین‌های نظارتی را که فعالیت‌های هسته‌ای تهران را زیر نظر داشتند، قطع کرد.

رافائل گروسی، رئیس دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل متحد، گفت که اقدامات ایران یک "ضربه مهلک" نزدیک به آینده برجام وارد کرده است. یک دیپلمات عرب، اقدامات اخیر ایران را بخشی از «سیاست ابهام هسته‌ای» توصیف کرد.

اختلاف روایت درباره مناقشه اصلی

انریکه مورا، هماهنگ‌کننده مذاکرات هسته‌ای اتحادیه اروپا، همچنان در تلاش برای حفظ توافق است. یک منبع غربی به المانیتور گفت که در جریان سفر مورا به عمان اوایل ماه جاری، پیشنهادی از سوی ایران دریافت کرد.

به گفته این منبع، موضوع حذف نامگذاری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به عنوان یک سازمان تروریستی خارجی «هنوز موضوع اصلی طرف ایرانی بود».

به نظر می‌رسید طرف‌ها در اوایل ماه مارس در آستانه توافق بودند، اما مذاکرات در وین به دلیل درخواست تهران و امتناع آمریکا از حذف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، شاخه‌ای از نیروهای مسلح ایران، از فهرست رسمی سازمان‌های تروریستی وزارت خارجه آمریکا به بن‌بست خورد. دولت بایدن از حذف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از لیست سیاه تروریسم خودداری کرده است، مگر اینکه تهران با امتیازاتی در مورد موضوعات غیرهسته ای به میز مذاکره بیاید.

ایران علناً موضوع سپاه را به عنوان مانعی کم اهمیت برای توافق جلوه داده است. محمد مرندی، مشاور تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران، به المانیتور گفت که حذف این سازمان شبه‌نظامی از فهرست شرط توافق نیست.

مرندی با بیان اینکه هنوز شکاف هایی در زمینه تضمین ها و تحریم ها در مذاکرات وجود دارد، اظهارات آمریکا مبنی بر بسته شدن پنجره دیپلماسی را رد کرد.

وی گفت: طرف ایرانی هرگز مرعوب ضرب الاجل های آمریکا نشد. آنها می دانستند که ایالات متحده بلوف می‌زند.

فشار محافظه‌کاران بر مذاکره‌کنندگان

مارک فیتزپاتریک، یکی از مقامات سابق وزارت امور خارجه در امور منع اشاعه، گفت: بایدن روشن کرده است که دولتش درباره مناقشه FTO برای رسیدن به توافق در خط پایان تسلیم نخواهد شد.

فیتزپاتریک گفت: «او آزادی عمل سیاسی برای انجام این کار را ندارد. فکر می‌کنم او همچنان به مقاومت خود ادامه می‌دهد و گزینه‌های پلن B را در نظر می‌گیرد که همه آنها وحشتناک هستند.»

هر دو طرف از سوی پایتخت‌های مربوطه خود تحت فشار هستند تا دست از کار بکشند. جمهوری خواهان و برخی از قانونگذاران دموکرات، از جمله رئیس کمیته روابط خارجی، سناتور باب منندز، بر دولت فشار می آورند تا در صورت شکست مذاکرات، طرح پشتیبان خود را توضیح دهد.

شانزده نفر از اعضای حزب خود رئیس جمهور به جمهوری خواهان پیوستند و به قطعنامه نمادین سنا در این ماه رأی دادند که از بایدن خواسته شده بود سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در لیست سیاه نگه دارد و اطمینان حاصل کند که هرگونه توافق بالقوه به «طیف کامل فعالیت های [ادعایی] بی‌ثبات کننده ایران» نیز رسیدگی می کند.

یک مقام ایرانی به المانیتور گفت که تیم مذاکره کننده ایران نیز برای خروج از مذاکرات تحت فشار جدی است.

این مقام مسئول گفت: «دولت و حاکمیت گفتگوها را بهترین راه برای حل این مشکل می‌دانند. اما برخی از جناح‌ها و شخصیت‌های سیاسی نیز هستند که فکر می‌کنند ما باید به این فصل پایان دهیم و با استراتژی جدیدی بر اساس آنچه داریم، نه آنچه می‌توانیم به دست آوریم، پیش برویم».

اضطرار و احتیاط ایران

به ادعای این گزارش، اعتراضات اخیر فشار بیشتری بر ایران برای دستیابی به توافقی برای لغو تحریم‌ها وارد کرده است. مشکلات شدید اقتصادی، به ویژه افزایش قیمت مواد غذای، باعث اعتراضات در اوایل ماه مه شد که به شهرهای مختلف ایران گسترش یافت. آخرین ناآرامی‌ها یک سال پس از انتخاب رئیس‌جمهور ابراهیم رئیسی، قاضی سابقی که در طول مبارزات انتخاباتی خود از بازگشت ایران به توافق چندجانبه حمایت می‌کرد، رخ می‌دهد.

تریتا پارسی، معاون اجرایی موسسه کوئینسی  گفت: «برخی از این افراد در دولت اساساً از دستیابی به توافقی که به‌طور عینی کمتر از آنچه باشد که [حسن] روحانی به دست آورده است، بسیار می‌ترسند. این باعث می شود آنها بسیار محتاط باشند».