جزئیات اجرایی توافق برجام در ۱۲۰ روز
جزئیات اقدامات اجرایی پساتوافق منتشر شده است .
جزئیات اقدامات اجرایی پساتوافق منتشر شده است .
پایگاه خبری مستقل The Cradle مستقر در لبنان مدعی شد منابع مطلعی جزییات توافق احیای برجام و رفع تحریم‌ها را به دست آنها رسانده اند.
بر اساس ادعای The Cradle به نقل از منبعی آگاه، سکوهای سانتریفیوژها از بین نمی روند و اتصالات و برق آنها جمع آوری می شود که قابلیت بازسازی ایران را به زیر یک سال می رساند و نوعی تضمین است.
این پایگاه همچنین مدعی شد ۲۱ تضمین کتبی برای رفع نگرانی های ایران در توافق وجود دارد. در صورت موافقت واشنگتن با این توافق نهایی، اجرای آن طی مراحلی انجام خواهد شد که اولین مرحله آن امضای توافقنامه توسط همه وزرای امور خارجه درگیر در پایتخت اتریش خواهد بود.
در همان روز، ایالات متحده سه فرمان اجرایی دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا برای خروج از برجام را لغو خواهد کرد.
به ادعای این پایگاه، از این مرحله به بعد در توافق فرصتی ۶۰ روزه است که طی آن ایران با فروش نفت به کشورهای غربی و دسترسی به دارایی های بلوکه شده خود در خارج از کشور، مشروعیت و عملکرد توافق را آزمایش خواهد کرد.در میان چندین نکته دیگر، ضمانت‌ها شامل بیانیه‌ای از سوی جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا و نامه‌ای رسمی است که باید توسط آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه تهیه شود.منابع می گویند که این شرایط شامل اجازه دادن به ایران برای ادامه تحقیق و توسعه برای برنامه انرژی هسته ای خود به مدت ده سال و درخواست فروش اورانیوم مازاد این کشور است.تحریم‌ها علیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به قوت خود باقی خواهد ماند، با این حال، این تحریم‌ها دیگر شامل «شرکت‌های شریک» که با سپاه وارد معامله می‌شوند، نخواهد شد.
توافق نهایی همچنین درها را برای مذاکرات آتی برای لغو تحریم‌های سپاه پاسداران باز می‌گذارد.
این پایگاه خبری مدعی شد که علاوه بر این موارد، اگر آمریکا مجددا تصمیم به خروج یکجانبه از این توافق بگیرد، فرصتی سه سال و یک ماهه به شرکت‌های خارجی داده می شود که مشمول تحریم‌ها نشوند.
جزئیات اجرایی دیگر توافق برجام در ۱۲۰ روز عبارتند از :
▫️خروج آنی ۱۷ بانک از تحریم
▫️پرداخت غرامت به ایران درصورت خروج مجدد آمریکا از برجام که بیشتر بصورت نمادین در توافق نهایی آورده شده است
▫️روز اول ابطال سه فرمان اجرایی ترامپ که توسط بایدن اجرا خواهد شد
▫️قابلیت فروش ۵۰ میلیون بشکه نفت ذخیره شده طی ۱۲۰ روز اول و بعدا تا روزی ۲.۵ میلیون بشکه نفت و میعانات گازی
▫️لغو تحریم ۱۵۰ موسسه ازجمله ستاد اجرایی طی چند مرحله
▫️آزادسازی ۷ میلیارد دلار در کره بلافاصله با آغاز فرایند احیایی برجام
به عبارتی دیگر، پس از روز جمع بندی که همان روز توافق است، اجرای «توافق احیای برجام» در دو بازه ۶۰ روزه کلید می‌خورد و به طور کلی، اجرای این توافق در فرصتی ۱۲۰ روزه تعریف شده است.طرفین مذاکره در ۶۰ روز نخست به عنوان «دوره تایید»، موظفند ترتیبات اجرایی توافق را مهیا سازند.دوره ۶۰ روزه دوم نیز «دوره بازاجرا» نام گرفته که در صورت توافق طرفین برای آغاز آن، اقدامات صورت گرفته و میزان پایبندی طرفین به تعهدات راستی آزمایی می‌شود. عبور موفقیت آمیز و کم تنش از این سه مرحله، مجوزی برای ورود به مرحله چهارم خواهد بود که دوره تکمیلی توافق نام گرفته است. حال سوال این است که جزئیات هریک از این مراحل چه خواهد بود؟
روز توافق
بنابر اطلاعات موجود درباره متن پیشنویس، در صورت حصول موافقت بر سر متن، در وهله نخست جمع بندی نهایی مذاکرات با حضو وزیران خارجه طرفین مذاکره صورت می‌گیرد.
ظاهرا لغو ۳ فرمان اجرایی تحریمی نیز در زمره اقداماتی است که در روز توافق انجام می‌شود. ۳ فرمان اجرایی مربوط به فرمان هایی است که ترامپ صادر کرده بود. لغو این فرمان ها به معنی آن خواهد بود که ۱۷ بانک و ۱۵۰ موسسه مانند ستاد فرمان اجرایی امام از تحریم خارج شوند.
آغاز مرحله «تایید»
اما ماجرای اصلی از فردای توافق آغاز خواهد شد. طرفین به مدت ۶۰ روز فرصت می‌یابند که اقداماتی را برای اجرای توافق به سرانجام برسانند. آنچه برای این دوره پیش بینی شده، رایزنی ایران و ایالات متحده با نهادهای قانونگذاری خود است.
هرچند در روزهای اخیر برخی نمایندگان مجلس ایران به استناد قانون اقدامات راهبردی برای لغو تحریم ها، نقش مجلس شورای اسلامی را تنها نقشی نظارتی تعریف می‌کنند و ضرورتی برای تصویب توافق در پارلمان نمی‌بینند اما بحث تصویب توافق در مجالس قانونگذاری هر دو طرف پیش بینی شده است. ایالات متحده نیز رایزنی با کنگره برای گرفتن مهر تایید توافق را در پیش رو دارد.
تعهدات ایران و آمریکا در توافق چیست؟
ایران بارها از لغو تحریم ها به عنوان اصلی ترین دلیل خود برای ورود به روند احیای برجام یاد کرده است. حالا با رضایت ضمنی اعلام شده از سوی برخی مقامات ایرانی درباره پیش نویس پیشنهادی اتحادیه اروپا، به نظر می‌رسد این خواسته تا حد زیادی در متن برآورده شده است.
ظاهرا قرار است فرمانهای تحریمی ترامپ در بخش هسته ای و غیرهسته ای لغو شود که می‌تواند دستاورد قابل توجهی باشد. از سوی دیگر، فعالیت اقتصادی بنگاه های اقتصادی وابسته به نهادهای نظامی نیز تسهیل شده و تحریم سپاه به فعالیت این بنگاه های اقتصادی، تسری نیابد.
در مقابل، ایران نیز باید به تعهداتش در برجام بازگردد. ازجمله نگهداری سانتریفیوژهای IR6 در انبارهای ایران زیر نظر آژانس بین المللی انرژی اتمی و همچنین، نگهداری سوخت به میزان توافق شده در برجام. اینها بخشی از تعهدات ایالات متحده و ایران در توافق احتمالی خواهد بود.
تکلیف ۷ میلیارد دلار بلوکه شده در کره جنوبی
اما تعهدات به همین چند مورد محدود نیست. ظاهرا باز شدن قفل پول های بلوکه شده ایران در کره جنوبی نیز ارجمله خواسته های ایران است.
البته بنابر اطلاعات موجود، آمریکایی ها به اجابت این درخواست چراغ سبز نشان داده اند اما به صورت مشروط. گفته می‌شود در صورت قبول توافق از سوی ایران، زندانیان ایرانی و آمریکایی مبادله خواهند شد. ظاهرا ایالات متحده متعهد می‌شود که در ازای تبادل زندانیان، مجوز آزادسازی منابع بلوکه شده ایران را صادر کند و ۷ میلیارد دلار مسدود شده در کره جنوبی، یکی از منابع است.
گره توافق؛ تضمین‌ها کدام‌اند؟
با همه این تعهدات متقابل، توافق همچنان مانعی جدی دارد؛ مانعی به نام تضمین. موضوعی که هم رسانه ها به آن خوشبین نیستند و هم مقامات ایرانی بر آن تاکید دارند.
هرچند گفته می‌شود که بر اساس متن پیشنهادی، در صورت خروج آمریکا از توافق، سرمایه گذاران خارجی ۲٫۵ تا ۳ سال فرصت خواهند داشت تا بدون واهمه از مجازات مالی ایالات متحده، با ایران کار کنند.
به این ترتیب یک مصونیت ۵ ساله برای فعالان اقتصادی به وجود خواهد آمد(دوره ریاست جمهوری بایدن به علاوه دوره پیش بینی شده در توافق).
با این وجود فضای سیاسی ایالات متحده از یک سو و پیشبینی تحلیلگران از سوی دیگر، همچنان سایه خوشبینی بر حصول توافق درباره تضمین‌ها نمی‌گستراند. گواه این مدعا، اظهارات امروز حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران است که گفت: «تا در مورد همه چیز توافق نشود نمی‌توانیم با قطعیت از رسیدن به توافق خوب و پایدار سخن بگوییم».
از سوی دیگر و در فضای سیاسی نیز باید به یادداشت حسین شریعتمداری مدیرمسوول روزنامه کیهان اشاره کنیم که به مذاکره کنندگان هشدار داد دریافت غرامت از آمریکا به عنوان تضمین برای خروج ایالات متحده از توافق، بی ارزش است زیرا تضمینی وجود ندارد که آمریکا غرامت را نیز بپردازد.
از سوی دیگر تحلیلگران، فضای سیاسی ایالات متحده را یکی از موانع ارائه تضمین پایدار و مطمئن برای توافق معرفی می‌کنند.
بلومبرگ درباره ضمانت عدم خروج آمریکا از توافق احتمالی، اینگونه تحلیل کرده است که احتمال به قدرت رسیدن جمهوری خواهان در انتخابات پایان سال کنگره و همچنین انتخابات ریاست جمهوری در سال ۲۰۲۴ یکی از اصلی ترین موضوعات مدنظر آمریکا برای ندادن تضمین است.
بر اساس گزارش بلومبرگ، ایالات متحده استدلال می‌کند که جمهوری خواهان مطمئنا در جهت خنثی سازی توافق عمل می‌کنند، از این رو نمی‌توان تضمینی ارائه کرد. البته آنگونه که با اشاره به اظهار نظر یکی از مشاوران تیم مذاکره کننده ایران نوشته، به موجب تضمین خواسته شده، ایران می تواند در صورت خروج آمریکا از برجام، سریعا غنی سازی اورانیوم را از سر گیرد.
مرحله سوم؛ «بازاجرا»
با همه نگرانی ها در زمینه تضمین ایالات متحده در ازای خروج احتمالی اش از توافق، اگر این توافق به سرانجام برسد و طرفین در مهلت ۶۰ روزه نخست، بتوانند مهر تایید مجالس خود را دریافت کرده و در اجرای تعهدات، متعهدانه عمل کنند، فرصت ۶۰ روزه دوم را در پیش رو خواهند داشت؛ فرصتی که برای ورود به آن نیز باید طرفین موافقت خود را اعلام کنند.
به عبارتی دیگر، یک هفته مانده به پایان دوره تایید، طرفین اعلام می‌کنند که می‌خواهند وارد دوره دوم یعنی دوره بازاجرا شوند یا خیر. در صورت موافقت طرفین با این موضوع، دوره ۶۰ روزه دوم با عنوان دوره بازاجرا آغاز می‌شود تا نحوه و میزان پایبندی طرفین به تعهدات راستی آزمایی شود.
نامگذاری بازاجرا هم به این دلیل است که یک بار تمامی توافق اجرا شده بود، و خروج آمریکا از برجام باعث شد تا همه چیز از سر خط آغاز شود.
مرحله چهارم؛ دوره تکمیلی
با همه آنچه گفته شد، اگر توافق احیای برجام در اجرای ۱۲۰ روزه، از موانع احتمالی به سلامت عبور کند، طرفین در فرصتی ۴۵ روزه، به تکمیل اقدامات و رایزنی‌ها خواهند پرداخت.
با این حال آنچنان که از شواهد و اظهارات مقامات ایران و ایالات متحده پیداست، به نظر می‌رسد حصول توافق احیای برجام و رفع تحریم‌ها دست کم در روزهای منتهی به مردادماه میسر نخواهد بود و احتمالا متن پیش نویس، دستخوش تغییر شود.
ارسال نظر