سخنگوی سازمان انرژی اتمی: دیده شدن ذرات اتمی ۸۴ درصد از لحاظ فنی طبیعی است

مهر نوشت: سخنگوی سازمان انرژی اتمی با انتقاد از نوع رفتار آژانس انرژی اتمی، گفت: آژانس ناشیانه بازی سیاسی می‌کند لااقل طوری بازی کند که تعدادی از افراد فنی به تردید نیفتند.

برای اطلاع از آخرین روند فعالیت‌های هسته‌ای و حاشیه‌های اخیر، با «بهروز کمالوندی» سخنگو و معاون امور بین‌الملل، حقوقی و مجلس سازمان انرژی اتمی ایران به گفتگو نشستیم.

متن کامل این مصاحبه به شرح زیر است:

با توجه به تلاش برای ایران هراسی، ادعای غنی سازی ۸۴ درصد مطرح شده است. انتشار چنین ادعاهایی با چه هدفی انجام می‌شود؟

دیده شدن ذرات اتمی ۸۴ درصد در یک فرایند غنی سازی امری طبیعی است. یعنی ممکن است ما ۵ درصد تولید کنیم و ذرات ۱۱ درصد را ببینیم و یا ۲۰ درصد تولید کنیم اما ذره ۳۷ درصد ببینیم، در گذشته هم این موارد بوده است. وقتی ذره می‌گوئیم یعنی ذره اتمی که زیر میکروسکوپ هم دیده نمی‌شود. طبیعتاً چنین ذره‌ای در فعل و انفعالاتی که غنی سازی می‌شود، امری عادی است. یعنی وقتی که خوراکی تزریق می‌کنید اگر زیاد باشد بیشتر غنی می‌شود. محصول نهایی مهم است که ۶۰ درصد است. چیزی که برای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مهم است موضوع موادی است که در انتها جمع شود نه اینکه ذره‌ای که دیده می‌شود.

این موضوع که اصلاً مهم نیست و بحثی فنی عادی است که در رسانه‌ها (بلومبرگ) درج پیدا کرده است. ما در گذشته در مواردی آژانس را مقصر می‌دانستیم که می‌گفت ما گزارش تهیه می‌کنیم در اختیار همه کشورهای عضو قرار می‌دهم، لذا ممکن است کشوری آن را به رسانه‌ها بدهد، بنابراین امکان کنترل ندارد. اگر در دفعه‌های قبل می‌توانست بهانه‌های این چنین بیاورد که البته از نظر ما مورد قبول هم نبود این دفعه دیگر نمی‌تواند چنین بهانه‌هایی را بیاورد، چرا که اصلاً به ما گزارشی نکرده است و فقط نامه‌ای را نوشته‌اند و ما هم پاسخ نامه داده‌ایم. بنابراین اگر قرار باشد مطلبی منتشر شود هم باید موضع آنها و هم پاسخ ما منتشر شود؛ اما وقتی به این شکل مطالب به بیرون می‌آید مفهومش این است که فضاسازی‌هایی با هدف خاصی انجام می‌شود و این موضوع اخیر هم نیست و در طول چند ماه گذشته ما مطالبی را داشتیم و به آژانس نیز تذکر داده‌ایم که شما مؤسسه بین‌المللی هستید و اعتبارتان این است که حرفه‌ای کار کنید و بی طرفی عمل کنید.

الان دیگر مردم عادی هم می‌توانند تشخیص دهند که وجود یک ذره در داخل صدها کیلو مواد نمی‌تواند نشان‌دهنده غنی سازی بالای ۶۰ درصد باشد. ما اگر بخواهیم غنی سازی بالای ۶۰ درصد داشته باشیم به لحاظ پادمانی مشکلی نداریم و این کار را می‌کنیم و اعلام هم می‌کنیم اما متأسفانه نحوه انتشار موضوعات در رسانه‌ها به دنبال ارائه تصویر مخدوش از ایران است که گاهی در مورد حقوق بشر، گاهی تروریسم و … است. متأسفانه از آژانس هم سواستفاده می‌کنند لذا آنچه که باید همه را نگران کند بحث اعتبار سازمان‌های بین‌المللی است. اگر اهل فن بیایند و استدلال‌های ما را بشنوند قطعاً حق را صددرصد به ما می‌دهند. به هر حال مسئولین آژانس باید حتماً توجه کنند که خود را در اختیار کشوری خاص که اهداف خاص دارند، قرار ندهند طوری که از اعتبار یک سازمان بین‌المللی هزینه شود.

با توجه به بدعهدی‌هایی که از سوی غربی‌ها در مذاکرات انجام می‌شود آیا ایران انگیزه سیاسی برای افزایش غنی سازی دارد؟

مبنای ما برای غنی سازی بر اساس نیاز کشور است که در «قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران» مقدار آن مشخص شده است. به طور مثال اگر ماهانه باید به ظرفیت ۵۰۰ کیلو گرم برسانیم و یا غنی سازی بالای ۲۰ درصد داشته باشیم، یک تکلیف است، صرف نظر از اینکه الان چه مقدار از آن مورد نیاز است. و یا اینکه ما نمی‌توانیم بگوییم سوخت برای راکتور تهران نداشته باشیم و در آن واحد بخواهیم پاسخ نیازهای یک میلیون بیمار را در کشور بدهیم. یک میلیون بیمار در کشور برای تشخیص و درمان نیاز به پزشکی هسته‌ای دارند که رادیو دارو را ما تأمین می‌کنیم.

یک شرکتی به نام «پارس ایزوتوپ» در کشور داریم که عمده این کارها را انجام می‌دهد که این شرکت را در لیست تحریم‌ها گذاشته‌اند. در حالی که ما پیشنهاد کردیم که شما بنویسید که ما تأمین کننده دارو هستیم که این کار رو هم کردند چرا که شرکت‌های مواد غذایی و دارو جز تحریم نباید باشند. اول جواب دادند که در دست بررسی است و سپس گفتند شما با سازمان انرژی اتمی ارتباط دارید. به هرحال آن شرکت که نمی‌تواند برود برای خودش راکتور تأسیس کند لذا باید از این تأسیسات استفاده کند در تمام دنیا این‌طور است. بنابراین تمام این موارد بهانه است تا هدفشان ایجاد کمبود رادیودارو در کشور است تا مردم به دولت فشار آورند.

اگر خودمان تولید کننده نبودیم چطور باید جواب مردم را می‌دادیم. این کشورها برای اینکه به دولت فشار وارد کنند حاضر هستند مردم را در بدترین شرایط قرار دهند. بنابراین کاری که ما انجام می‌دهیم بر اساس نیاز کشور است و به‌غیر از دارو در حوزه‌های محیط زیست و حتی باستان شناسی نیاز به استفاده از پرتو گاما، آلفا و … استفاده می‌شود. این کشورها به دنبال محروم کردن ایران از چنین صنعتی هستند. ایران با این موقعیتی که دارد و با وجود نیروهای انسانی تحصیل‌کرده چرا باید از داشتن چنین صنعتی صرف نظر کند. یادتان هست که اوباما می‌گفت اگر می‌توانستم پیچ و مهره‌های صنعت هسته‌ای ایران را بازمی‌کردم ولی اراده مردم بر خواست آنها غلبه پیدا کرد و در آینده هم چنین خواهد بود.

یکی از تکالیف قانونی سازمان انرژی اتمی «بهره‌برداری از کارخانه تولید اورانیوم فلزی در اصفهان» بود و سازمان نیز نسبت به اجرای آن اقدام کرد. هم اکنون این کارخانه در چه وضعیتی قرار داشته و چه آورده‌ای برای کشورمان دارد؟

ما الان کارخانه اورانیوم فلزی را داریم. موارد اورانیوم فلزی هم در حد سوخت «سیلیساید» تولید کرده‌ایم. درواقع از کارخانه بهره برداری شده و آماده است اما اگر بخواهیم از کارخانه اورانیوم فلزی استفاده‌های متعدد کنیم حوزه‌های مختلف دیگری هم هستند که نیازمند این است که باید با آژانس صحبت کنیم تا زمینه‌هایی را فراهم کنند که اولویت فوری ما نیست ضمن اینکه به لحاظ اقتصادی هم فعلاً توجیحی ندارد.

مثلاً ممکن است از اورانیوم فلزی برای فلاسک چشمه‌های نوترونی استفاده کنیم چون چگالی آن بالاست اجازه نمی‌دهد پرتو بیرون بتابد اما الان می‌توانیم آن را با سرب هم انجام دهیم. لذا توجیح اقتصادی برایمان ندارد. در سوخت سیلیساید وارد شده‌ایم اما در حوزه‌های دیگر وارد نشده‌ایم و ممکن است در آ ینده وارد شویم.

توقف «نظارت‌های فراتر از پادمان از جمله اجرای داوطلبانه سند (پروتکل) الحاقی» یکی از موضوعات دامنه دار چند وقت اخیر بود با توجه به سیاسی کاری آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مایلم درباره آخرین روند تصمیمات و اقدامات کشورمان در این خصوص توضیح بفرمائید.

رابطه ما با آژانس رابطه پادمانی حساب می‌شود. قبل از این هم ما پروتکل را داشتیم. وقتی میگوییم نظارت پادمانی یعنی نظارتی که آژانس بر ما دارد نظارت بر مواد اتمی است. اگر بخواهیم تشبیه کنیم مثل نظارت بر دخل و خرج پول است که دیوان محاسبات انجام می‌دهد. در برجام چیزهایی فراتر از اینها بوده است. بنابراین اینکه می‌گویند ذرات ۸۴ درصدی دیده‌اند مشکلی وجود ندارد اما طوری در دنیا مطرح می‌کنند که انگار کار غلطی انجام شده است.

در عالم سیاست درست است که جوانمردی جایگاهی ندارد اما باید موضوعی را مطرح کنند که مدتی دوام بیاورد. چند وقت اخیر هم می‌گفتند شما دی آی کیو را تغییر داده‌اید و به ما نگفته‌اید در حالی که تغییری نکرده بود. حالا یا بازرس‌اش بد فهمیده بود یا عمداً می‌خواست بد بفهمد. به‌هرحال مطرح شدن اینگونه موارد سیاسی کاری است و بازی کردن با اعتبار آژانس است. آژانس ناشیانه بازی سیاسی می‌کند لااقل طوری بازی کند که تعدادی از افراد فنی به تردید نیفتند!

یکی از برنامه‌های مهم صنعت هسته‌ای، تکمیل فاز دوم و سوم نیروگاه اتمی بوشهر است. درباره آخرین روند این مهم بفرمائید و اینکه موانع تأمین مالی به طور کامل مرتفع شده است؟

۲ پروژه حدود ۱۰ میلیارد دلار است. وقتی قراردادهای نیروگاه بسته شد کشور مشکل تحریمی نداشت اما پس از انعقاد قرارداد به مشکل تحریمی برخوردیم که باعث شد پرداخت‌های ما به تأخیر بیفتند. البته با آمدن آقای اسلامی پرداخت‌ها سرعت گرفته است و الان نیروگاه ۲ ما کارهای زیرساختی‌اش تمام شده است. ظرف دو یا سه هفته آینده «آلکسی لیخاچوف» رئیس شرکت دولتی روس اتم همتای اسلامی به ایران سفر می‌کند و از نیروگاه بوشهر بازدید خواهد کرد و به روند اجرای کار نظارت خواهد کرد تا سرعت انجام پروژه بیشتر شود. به احتمال خیلی زیاد اواسط اسفندماه این سفر انجام شود.

در نشست اخیر رئیس سازمان انرژی اتمی با رؤسای پیشین این سازمان، تأکید بر «گسترش فعالیت‌های سازمان در حوزه آب‌سنگین و ترکیبات دوتره» بود. مایلم در خصوص آخرین اقدامات سازمان در حوزه آب سنگین با محوریت تجاری‌سازی آن بفرمائید و اینکه آیا ایران در دیگر کشورها آب سنگین ذخیره شده دارد یا خیر؟

در مورد آب سنگین پیشرفت‌هایمان بسیار خیره کننده و خوب است و انواع فرآورده‌هایی را از آب سنگین تولید می‌کنیم. موضوع آب سنگین برای ما خیلی قدیمی شده و فقط فراورده‌های آن مهم است و «دوتره» ها و اکسیژن ۱۸ تولید می‌کنیم یعنی ارزش افزوده اضافه می‌کنیم و به دنیا صادر می‌کنیم. توجه دنیا به فراورده‌های آب سنگین بیشتر شده است مثلاً یک کیت غربالگری که تولید کردیم حدود ۱۴ هزار دلار قیمتش است اما می‌تواند هزاران نوزاد را در بدو تولد انواع بیماری‌هایشان را تشخیص دهد.

در دنیای آینده داروها جای خودشان را به دوتره‌ها می‌دهند. بخش آب سنگین ما خوب کار می‌کند و خدمات خوبی به دانشگاه‌ها می‌دهند. سرعت کاری که انجام می‌دهیم بی نظیر است. بهترین آب سنگین دنیا متعلق به ایران است و از نظر حجم کارهای تحقیقاتی که در شرکت مصباح انرژی جز ۵ شرکت بزرگ دنیا مطرح هستیم. به هر حال اینها حوزه‌هایی هستند که نباید به خواست غربی‌ها کشور را از داشتن آنها محروم کرد. بنابراین برای مستقل بودن باید مقاومت کرد. امروز وضعیت صنعت و تکنولوژی ما در همه حوزه‌ها از جمله حوزه هسته‌ای قابل مقایسه با ۱۰ سال قبل نیست و این چیزی است که غربی‌ها آن را دوست ندارند و خرابکاری می‌کنند و حرف‌های سیاسی بی ربطی می‌زند.

تأسیسات هسته‌ای ما در چند نوبت از سوی دشمنان مورد ضربه و بعضاً تخریب قرار گرفت. در صورت امکان درباره آخرین وضعیت تأسیسات آسیب دیده و جبران کاستی‌های احتمالی بفرمائید.

هرجایی که آسیب دیدیم و بلافاصله آن را تعمیر کرده‌ایم به طور مثال در حوزه سانتریفیوژ کارگاهی از ما را زدند و برخی از ماشین‌ها آسیب دید که ما بلافاصله چند کارگاه با امکانات پیشرفته‌تر تأسیس کردیم و سرعت تولیدمان بیشتر از قبل شده است. همچنین بر اثر انفجاری بعضی از ماشین‌های سانتریفیوژ ما را از بین بردند که خود بنده هم در آنجا آسیب دیدم اما به فاصله ۲ ماه ماشین‌هایی گذاشتیم که بهتر از ماشین‌های قبل بود.

بنابراین همه این اقدامات باید تجربه‌ای برای غربی‌ها شود که نمی‌توانند با زور و فشار کاری را انجام دهند. دانش در این زمینه برای ما بومی شده و به راحتی می‌توانند همه خسارت‌ها را جبران کنند. البته به لحاظ پدافندی هم وضعیت‌مان خیلی بهتر شده و آسیب‌پذیری‌مان کمتر شده است اما نباید هرگز از دشمن غافل شویم. اگرچه الان دیگر برایشان این حجت تمام شده که ضربه‌های آنها کاری نیست و پس از هر ضربه‌ای که وارد کرده‌اند ما مصمم‌تر و قوی‌تر شده‌ایم.

بنابراین در حوزه سایبری، پدافند تولید سانتریفیوژ و غنی سازی و …آسیب‌پذیری‌هایمان به حداقل رسیده است اما نباید هرگز از دشمن غافل بود. ظرفیت غنی سازی که الان داریم بیشتر از ۲و نیم برابر هر دوره‌ای در گذشته است. همچنین ماشین‌های به روز جهت غنی سازی داریم.

سفر بعدی «رافائل گروسی» به ایران چه زمانی و با چه هدفی انجام می‌شود؟

گروسی تا الان ۳ بار به ایران سفر کرده است. اما در این سطح وقتی می‌آیند باید توافقاتی صورت گیرد که به نفع دو طرف باشد. در این زمینه صحبت‌هایی انجام شده و ظرف دو سه روز آینده بازهم صحبت خواهیم کرد. لازمه سفر باید مفید برای دو طرف باشد.

زمانش مشخص نشده است؟

هنوز خیر.

امکان حل شدن پرونده پادمانی با مذاکره با آژانس وجود دارد؟ بهترین روش برای بسته شدن این پرونده چیست؟

امکان حل کوتاه مدت هیچ چیزی وجود ندارد چرا که اراده‌ای در طرف مقابل وجود ندارد

اگر از تجربه من می‌پرسید تجربه سیاسی و تجربه فنی را کنار هم بگذاریم می‌گویم امکان حل کوتاه مدت هیچ چیزی وجود ندارد چرا که اراده‌ای در طرف مقابل وجود ندارد. مثلاً در موارد اخیر شاهد خروج ایران از کمیته حقوق زن بودیم که اینها همگی سازوکارهای سیاسی دارند. در یک دوره‌ای یکی از بهترین گزینه برای سازمان بین‌المللی خواروبار کشاورزی گزینه ایرانی بود ولی بخاطر فشارهای سیاسی برخی کشورهای بزرگ که کرسی دائمی دارند، نگذاشتند این اتفاق بیفتند. اگر آژانس و شورای حکام سیاسی کاری نکنند مسائل قابل حل است.

آخرین دلیلی که غرب برای توقف مذاکرات اعلام کرد این بود که ایران تاریخ بسته شدن پرونده پادمان را تغییر داده است. چقدر این ادعا صحت دارد؟

اینها بهانه‌های مختلفی است که مطرح می‌کنند. در آخرین دور مذاکرات در کلیات توافق کردند اما لحظه آخر که باید یکی از تحریم‌ها را برمی‌داشتند در روز جمع بندی و توافق به ۴ ماه به تأخیر انداختند لذا برای ایجاد توازن، ایران پیشنهاد داد ۲ ماه زودتر انجام شود.

موضوعاتی که ما مطرح کردیم با کشورهای اروپایی و آژانس قبلاً توافق کرده بودیم. به نظر می‌رسد همان موقع می‌دانستند که اگر به این توازن دست بزنند ما یک کاری می‌کنیم لذا برای مقصر جلوه دادن ما این کار را کردند. مشکلی که ما داریم این است که آنها رسانه قوی‌تری دارند و بلندگویی دارند که صدایشان به همه جای دنیا می‌رسد.

متأسفانه وقتی آنها خبر ساختگی را مطرح می‌کنند دوستان ما در رسانه‌ها عجله می‌کنند که اگر سریع‌تر آن را نزنند عقب می‌افتند و به این ترتیب خبر آنها بازنشر داده می‌شود، بدون اینکه اصلاً آنها هزینه‌ای کرده باشند. در حوزه رسانه دوستان باید مثل سرباز باشند و در میدان دشمن نیفتند. آنها خبرهایی را که منتشر می‌کنند درواقع برای ایران است که ممکن است حتی نشر آن در التهاب بازار ارز اثر بگذارد اما متأسفانه خبرنگار رسانه‌های خودمان آن را بازنشر می‌دهند.