جمهوری آذربایجان عزم خود را جزم کرده که به هر قیمتی، احداث کریدور زنگزور را نهایی کند؛ اما این کریدور چیست و چرا احداث آن، عواقب خطرناکی شبیه از دست رفتن کنترل تنگه هرمز برای ایران خواهد داشت؟

زنگزور، نام منطقه‌ای پرمناقشه در قره‌باغ است که طی عهدنامه گلستان در سال ۱۸۱۳ از ایران جدا شد. این منطقه هم اکنون بخشی از خاک ارمنستان است.

بیشتر بخوانید صحبت‌های سرباز ارتش آذربایجان در مرز ارمنستان درباره حمله به ایران / ویدئو

•  آماده باش باکو | اتهام جدید آذربایجان علیه ایران با انتشار یک فیلم

بعد از جنگ قره باغ در سال ۲۰۲۰، باکو درصدد ایجاد یک کریدور با داشتن حق حاکمیت یعنی دسترسی نامحدود، بدون هیچ پست ایست بازرسی ارمنی در خاک ارمنستان است تا بتواند نخجوان را به سرزمین اصلی خود متصل کند.

این کریدور همچنین بخشی از یک پروژه حمل و نقل بزرگ است که جمهوری آذربایجان را به استانبول و متعاقب آن ترکیه را به آسیای میانه یا آنچه که این دو کشور آن را دنیای ترک می‌نامند، متصل می‌کند.

این کریدور دقیقا از مرز ایران با ارمنستان رد می‌شود، که اجرایی شدن آن به معنی حذف ایران از ژئوپلیتیک قفقاز است.

از طرفی این اقدام می‌تواند مقدمه اشغال استان سیونیک ارمنستان هم باشد؛ استانی که کریدور زنگزور از آن عبور می‌کند. تمام مرز ایران و ارمنستان در محدوده استان سیونیک قرار دارد و الحاق این استان به جمهوری آذربایجان، به معنای حذف کامل مرز ایران و ارمنستان خواهد بود.

ولی مساله به همینجا ختم نخواهد شد؛ با توجه به مواضع، رفتار‌ها و اقدامات حکومت باکو، احتمالا بعد از اجرایی شدن این کریدور ماجراجویی‌های آن‌ها علیه تمامیت ارضی ایران وارد مرحله جدیدی خواهد شد.

در حالی اکثریت مردم قفقار ریشه و تبار ایرانی دارند، ولی ضعف در کار رسانه‌ای و تبلیغاتی باعث شده که روایت وارونه‌ای از هویت و تاریخ منطقه توسط عوامل اسرائیلی و ضد ایرانی مانند خانم برندا شیفر، برندا شیفر، تحلیلگر مسائل خاورمیانه و مشاور ارشد بخش انرژی بنیاد دفاع از دمکراسی‌ها، برساخته شود.

واقعیت این است که برخلاف مواضع دیپلماتیک حکومت باکو که تاکید دارد حساسیت‌های ایران را درک می‌کند تلاش برای حذف ایران از ژئوپلیتیک قفقاز کاملا جدی است و این پروژه‌های پان ترکیستی با حمایت جدی اسرائیل برای انتقام از ایران انجام می‌شود.

زیرا اسرائیل معتقد است از طریق ایران توسط گروه‌های نیابتی محاصره شده است به همین دلیل براساس استراتژی «کشتن با هزار ضربه چاقو» سعی دارد ایران را محاصره کرده و تحت فشار دهد.

همکاری اسرائیل و باکو در حوزه نظامی فراتر از فروش تسلیحات است. متخصصان اسرائیلی همچنین در آموزش کارشناسان نظامی حکومت باکو برای استفاده از تسلیحات مختلف، توسعه روش‌های سازمانی و تدوین دکترین نظامی مشارکت دارند.

در جنگ ۲۰۲۰، باکو استفاده نوآورانه از تسلیحات اسرائیل و ادغام پهپاد‌های ترکیه و اسراییلی و همچنین استفاده از پهپاد‌های جدید را در دستور کار قرار داد.

بنابراین به نظر می‌رسد ایجاد این کریدور اسم رمزی است که در ورای آن اقداماتی علیه ایران شکل گرفته؛ زیرا هم به اهداف توسعه طلبانه ترکیه و باکو کمک می‌کند و هم اینکه منجر به تضعیف ایران به عنوان دشمن اصلی اسرائیل می‌شود.

علی اف سال گذشته گفته بود راهرویی که قرار است از اینجا بگذرد، کل جهان ترک را متحد خواهد کرد. مواضعی که در نوامبر ۲۰۲۱ در نشست سازمان کشور‌های ترک با قاطعیت بیشتری آن را تکرار کرد.

رشاد ممدوف، سفیر آذربایجان در ترکیه همی گفته بود، یکی از مهمترین جنبه‌های کریدور زنگزور این است که جهان ترک را به هم متصل می‌کند.

سوال مهم این است که عملیاتی شدن پروژه جهان ترک چرا باید دقیقا از مرز ایران بگذرد؟ پاسخ این است که دلیل آن، حذف ایران به عنوان رقیبی قدرتمند برای تسلط بی و، چون چرای ترکیه و آذربایجان بر منطقه و نفوذ گسترده آن‌ها در آسیای میانه به عنوان یکی از مهمترین حوزه‌های تمدنی ایران است.

تلاش‌ها و اقدامات آن‌ها در این مورد علنی شده است. ابراهیم کاراگول سردبیر روزنامه ینی شفق و نزدیک به اردوغان بعد از تهاجم چند روز پیش باکو به ارمنستان نوشته بود این بار باید دروازه شرق (کریدور زنگزور) باز و با عوض شدن نقشه، ایران و ارمنستان از دور خارج شوند.

دلیل دوم آن هم همانطور که اشاره شد زمینه سازی برای تحقق رویای جهان ترک است؛ «دولت باغچه لی» رهبر حزب حرکت ناسیونالیست ترکیه در نقشه‌ای که سال گذشته به اردوغان هدیه داده بود شمال غرب ایران را در نقشه خیالی جهان ترک ادغام کرده بود. این سیاست‌ها حکایت از رویای شومی است که قبل از هرکشوری ژئوپلیتیک، ژئواکونومیک و ژئوکالچر ایران را به عنوان منافع حیاتی کشور نشانه گرفته است.

باید تاکید کرد که ایجاد کریدور زنگزور پایان بحران با ارمنستان و آغاز بحران با ایران خواهد بود. به این معنی که ارمنستان چنان ضعیف و محاصره می‌شود که فرصت چندانی برای عرض اندام نخواهد داشت؛ مخصوصا اینکه روسیه به واسطه درگیری در اوکراین تمرکز کمتری بر منطقه دارد و کشور‌های اروپایی به سبب نیاز به انرژی آذربایجان به عنوان گزینه‌ای در دسترس، در نهایت تلاش خواهند کرد با ایجاد سازوکاری، ارمنستان را به دادن امتیاز به باکو راضی کنند.

طراحان چنین سناریویی تلاش دارند برای جلوگیری از مخالفت چین منافع این کشور را هم تا حد امکان لحاظ کنند. آن‌ها در تعریف خود از این پروژه می‌گویند این کریدور یک پروژه ژئوپلیتیکی است که اروپا را از طریق مسیر باکو-ترکیه به آسیای مرکزی و چین متصل می‌کند که تلاشی آشکار برای کاهش حساست چین و همراه سازی آن است