جزئیات تفاهم نانوشته و محرمانه ایران و امریکا

دیپلمات سابق ایران در سازمان ملل گفت: آمریکا عملا در آستانه انتخابات، دیگر با بحران غنی سازی ایران و احتمال برخورد تهران-تل آویو مواجه نمی‌شود.

تفاهم غیر‌رسمی میان ایران و آمریکا در تمامی ابعاد خود هنوز شفاف نیست و طرفین نیز رسما اطلاعات چندانی منتشر نکرده اند و آنچه می دانیم از گزارش های رسانه ای تکذیب نشده است. ممکن است ایران با توجه به ملاحظات خاص خود تمایلی به اعلام رسمی تفاهم نانوشته نداشته باشد. از سوی دیگر، طبق شنیده‌ها امتیازات مطرح شده در این تفاهم بیشتر مقطعی و تاکتیکی است و بیش از آنکه به نفع ایران باشد، آمریکا را از بحران رد می‌کند. به همین دلیل چنین تفاهمی نمی تواند در دراز‌مدت مشکلات ایران را رفع کند.

کوروش احمدی، دیپلمات بازنشسته، در آغاز درباره اعلام و یا محرمانه ماندن تفاهم موقت به انتخاب گفت: ممکن است ایران با توجه به ملاحظات خاص خود تمایلی به اعلام رسمی تفاهم نانوشته نداشته باشد. اما از طرف آمریکا با توجه به دسته بندی‌هایی که در واشنگتن وجود دارد و پیامد‌هایی که این تفاهم خواهد داشت، بعید است بتوانند آنرا به صورت اعلام نشده نگه دارند و اجرا کنند. حساسیت نسبت به این موضوع پیش از این در واشنگتن افزایش یافته است. مایکل مک کال، رئیس کمیته خارجی مجلس نمایندگان، دو هفته پیش در نامه‌ای مدعی شد که حتی یک توافق غیررسمی هم باید برای بررسی به کنگره ارسال شود. جمهوری‌خواهان و شاید برخی از دموکرات‌ها به این موضوع حساس شده اند. بعید می‌دانم طرف مقابل بتواند در جو سیاسی واشنگتن از اعلام رسمی توافق غیررسمی و نامکتوب خودداری کند.

وی در ادامه درباره نفع ایران از تفاهم و تمایل آمریکا به اجتناب از بحران از طریق دادن برخی امتیازات به ایران گفت: به لحاظ تاکتیکی و مقطعی از منظر ایران، تفاهم فعلی می‌تواند منافع محدودی برای کشور داشته باشد. مشخصا آزادشدن دارایی‌های مسدود شده و کاهش سخت گیری آمریکا در اعمال تحریم ها از جمله در مورد صدور نفت که برای ایران مهم است. اما هدف واقعی ایران هیچگاه چنین تفاهمی نبوده است. بلکه هدف ایران در برجام عادی شدن روابط اقتصادی ایران با تمام جهان بود. یعنی استفاده از امکانات سرمایه گذاری بین المللی، انتقال فنآوری و مدیریت های مدرن، همکاری های مالی و بانکی، لغو تحریم سویفت و… در حالیکه تفاهم غیر‌مکتوب مد نظر تنها می تواند تا حدی تجارت و خرید کالا از خارج را تسهیل کند. این تفاهم شاید به صورت مقطعی خوب باشد اما از نظر میان مدت و درازمدت و به صورت راهبردی، ایران همچنان در تحریم خواهد بود و ارتباطات اقتصادی اولیه با جهان نیز به صورت معلق باقی خواهد ماند. گشایش مالی هم که در پی تفاهم فعلی رخ می‌دهد بنا به ادعای سخنگویان آمریکا در حوزه کالاهای غیرتحریمی خواهد بود و به صورت مورد به مورد مجوز آمریکا را نیاز خواهد داشت.

این دیپلمات بازنشسته سپس درباره عمر تفاهم موقت اظهار داشت: عمر تفاهم بستگی به شرایط سیاسی و برآیند نیروهای سیاسی در واشنگتن خواهد داشت. چنین تفاهمی می تواند مادام که دولت بایدن بر سرکار است ادامه داشته باشد. اما اینکه بعد از انتخابات ۲۰۲۴ چه وضعی پیش خواهد آمد از اکنون قابل پیش بینی نیست. در عمل این تفاهم در چارچوب “نه برجام نه بحران” حاصل می شود و برای آمریکا کارایی خواهد داشت. به این معنی که آمریکا در آستانه انتخابات می تواند امیدوار باشد که با بحران هایی مثلا در حوزه افزایش غنی سازی در ایران به سطح ۹۰ مواجه نشود و در منطقه نیز برخورد حادی بین آمریکا و متحدان منطقه ای ایران و ایران واسرائیل یا در حوزه دریانوردی، جنگ اوکراین و … روی ندهد که موجب لطمه خوردن به اولویت سیاسی آمریکا در داخل یعنی انتخابات و در خارج یعنی جنگ اوکراین بشود. نتیجتا به نظر می رسد که آمریکا مایل است چنین تفاهمی حاصل و حداقل تا بعد از انتخابات حفظ شود.

احمدی در پایان درباره احتمال ناخشنودی اروپا و عدم همراهی با تفاهم موقت میان ایران و آمریکا گفت: اروپایی‌ها اولویت اصلی‌شان اوکراین است. آن‌ها دنبال این هستند که تعهدی از ایران در مورد جنگ اوکراین و مسئله پهباد‌های ایرانی اخد شود. با توجه به این اولویت و مسئله اوکراین، ارتباط بین ایران و اروپا شدیدا کاهش یافته است. یکی دو دیداری که با مقامات اروپایی در کشورهای خلیج فارس انجام شد، جای تعجب و تاسف داشت؛ از این جهت که چرا ایران و اروپا بعد از ۵۰۰سال ارتباط نزدیک با هم باید دیدار‌هایشان در یک کشور حوزه خلیج‌فارس انجام شود. ارتباطات ایران و اروپا باید در تهران یا اروپا باشد. اروپایی‌ها ممکن است با توجه به مسئله اوکراین و خارج ماندن خودشان از مذاکرات، نظر مثبتی نسبت به مذاکرات ایران و آمریکا نداشته باشند و با توجه به تحولات یک سال اخیر حساسیت بیشتری در مورد ایران پیدا کرده‌ باشند.