مکانیسم ماشه علیه ایران فعال می‌شود

مکانیسم ماشه علیه ایران فعال می‌شود. موضع‌گیری اخیر تروئیکای اروپایی درباره تمدید تحریم برنامه موشکی ایران، اعمال تحریم‌های جدید، برنامه‌ هسته‌ای ایران، برجام و فعال کردن مکانیسم ماشه سوال‌برانگیز شده است. اکنون تهران و واشنگتن و حتی تروئیکای اروپایی، همگی بر این باورند که تداوم تنش‌ها و فعال شدن مکانیسم ماشه علیه ایران، می‌تواند پیامدهای منفی بسیاری را به دنبال داشته باشد. اگر مذاکرات ایران و آمریکا  که با حمایت کشورهای منطقه‌ای در جریان است، بی‌نتیجه بماند، می‌توان گفت موضع‌گیری جدید اروپایی‌ها، مقدمه‌ای است برای فعال کردن اسنپ (مکانیسم ماشه).

بیشتر بخوانید: به پای خود شلیک نکنید | هشدار ایران به اروپا درباره نابودی برجام

غرب این توان را دارد که مکانیسم ماشه را علیه ایران فعال کند؛ در مقابل، ممکن است تهران نیز در واکنش به این اقدام، از آستانه گریز هسته‌ای فراتر رود. 

ناظران مدعی‌اند که سه کشور اروپایی عضو برجام (انگلیس، فرانسه و آلمان) سه بازیگری که از آنها تحت عنوان تروئیکای اروپایی یاد می‌شود، برای نخستین بار قرار است پلن خود را در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران اعلام کنند؛ آن هم در شرایطی که این سه بازیگر صراحتا اعلام کرده‌اند که قصد دارند، تحریم‌های موشکی ایران را تمدید کنند. نشریه «گاردین»، تصمیم اخیر تروئیکای اروپایی را خطری برای هرگونه توافق میان ایران و غرب قلمداد کرده و در این‌باره نوشته است که مشخص نیست تهران چه واکنشی به چنین کنشی نشان خواهند داد.

تاثیر جنگ اوکراین بر معادلات تروییکای اروپایی و فعال شدن مکانیسم ماشه

حال با توجه به اینکه در شرایط کنونی رایزنی‌هایی غیررسمی میان ایران و آمریکا حول سه محور مبادله زندانیان، غنی‌سازی اورانیوم و فعالیت های متحدان ایران در منطقه در جریان است و گمانه‌زنی از تفاهم موقت افزایش یافته است، موضع‌گیری اخیر تروئیکای اروپایی که از سال 2018، یعنی زمانی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری پیشین ایالات متحده به شکلی یکجانبه از توافق برجام خارج شد، از هرگونه تلاشی برای احیای برجام یا شکل‌گیری توافق تازه با ایران دریغ نکردند، سوال برانگیز شده است.

در همین راستا، «اقتصاد نیوز» با دو کارشناس ارشد فعال در حوزه سیاست خارجی در این‌باره گفتگو داشته است.

بیشتر بخوانید: درخواست قانونگذاران آمریکایی برای فعال شدن مکانیسم ماشه برجام

صادق گل عنبری، کارشناس مسائل سیاست خارجی در پاسخ به سوال اقتصادنیوز درباب چرایی اتخاذ چنین موضع گیری آن هم در شرایطی که رایزنی های غیر مستقیم میان تهران و واشنگتن در جریان است ضمن اشاره به تلاش تروئیکای اروپایی برای حفظ برجام در زمان ریاست جمهوری ترامپ و فعل و انفعال هایشان برای تحقق این مهم در زمان ریاست جو بایدن، رئیس جمهوری دموکرات آمریکا، گفت که آغاز جنگ در اوکراین نقطه عطفی در مواضع اروپایی ها قلمداد می شود و همین گزاره موجب گشت تا چرخشی در رویکرد اروپایی ها ایجاد گردد. به باور این کارشناس حوزه سیاست خارجی، این تغییر موضع در حالی است که امروز روسیه به واسطه جنگ در اوکراین شاید احیای برجام یا تعریف توافق تازه را در راستای منافع خود نبیند یا ارده لازم برای تحقق آن را نداشته باشد بالاخص آن که نقش میانجیگرانه اش در این باب را هم از دست داده است.

 به باور گل عنبری در چنین شرایطی و همزمان با افزایش همکاری های نظامی و امنیتی ایران و روسیه که مقدمه ای شد بر خبر ادعایی همکاری پهپادی دو بازیگر در جنگ اوکراین( ادعایی که مقام های ایران بارها آن را رد کرده و تکذیب کردند)، شاهد این حقیقت هستیم که سه کشور اروپایی بیش از هر زمان دیگر با اسرائیل هم صدا شده اند، هرچند انگیزه های هرکدام از این بازیگران متفاوت است. به باور او دغدغه اروپا جنگ در اوکراین است و اسرائیل از احیای برجام یا هرگونه توافق جدید با ایران هراس دارد.از همین منظر به باور گل عنبری این احتمال که تروئیکای اروپا ماه اکتبر تهدید خود را عملی کنند زیاد است هرچند این گروه از کشورها باید بدانند که چنین کنشی پیامدهای منفی بسیاری را به دنبال خواهد داشت.

محمد بیات، کارشناس مسائل خاورمیانه و سیاست خارجی از منظری متفاوت موضع گیری اخیر سه کشور اروپایی را بررسی کرده و در این‌باره گفت که برجام از همان ابتدا توافقی بود که بر پایه های دغدغه های امنیتی آمریکا و اروپا تعریف شد و هدفش جلوگیری از رقابت تسلیحاتی در منطقه تبیین شد. این کارشناس ارشد مسائل سیاست خارجی در پاسخ به سوالی مبنی بر چرایی موضع گیری اخیر تروئیکای اروپایی که همزمانی داشت با رایزنی های غیر مستقیم تهران و واشنگتن در دوحه و مسقط گفت: در شرایط کنونی قرار بر آن است که ایران در ازای مبادله زندانی ها، محدود نگاه داشتن غنی سازی به میزان 60 درصد، پذیرفتن نظارت های پادمانی و در نهایت محدود کردن فعالیت های متحدان منطقه ای اش، به بخش عمده ای اموال بلوکه شده اش دسترسی پیدا کرده و همزمان بیش از یک ملیون نفت در روز (بیش از آنچه ارسال می کند) صادر کند.

این تحلیلگر در ادامه تاکید کرد، طبیعتا در چنین شرایطی موضع گیری تروئیکای اروپایی شاید در نگاه نخست سنگ اندازی در مسیر رایزنی ها قلمداد شود اما در عمل با لحاظ کردن پیشرفت های ایران در صنعت موشکی و پهپادی و دسترسی اش به تجهیزات نظامی با کارکردی دوگانه، این فعل و انفعال ها را می توان مکمل تلاش های ایالات متحده برای دستیابی به تفاهم موقت تا سال 2024 قلمداد کرد. به باور بیات، دغدغه اصلی کشورهای آمریکایی و اروپایی مقوله امنیت است و موضع گیری اخیر کشورهای اروپایی ها را می توان در قاب اهرم فشار و مکمل فعالیت های ایالات متحده قلمداد کرد که هدف از آن برقراری آتش بس است.

با این همه گل عنبری باور متفاوتی دارد و بر این اصل تاکید می کند که جنگ در اوکراین و ادعای همکاری نظامی تهران و مسکو به مهم ترین مانع در برابر رایزنی های هسته ای تبدیل شده است. از همین رو تا مادامی که این مانع کنار نرود، بعید است که کشورهای اروپایی از موضعی متفاوت پیروی کنند. گل عنبری در پاسخ به سوال اقتصاد نیوز که آیا چنین موضع گیری نمی تواند زمینه ساز بازگشت تنش ها و توقف رایزنی ها شود، گفت: طبیعتا چنین موضع گیری هایی فرایند گفتگوها ها را پیچیده تر خواهد کرد. با این همه این کارشناس مسائل سیاست خارجی بر این باور است که زمانی زیادی برای احیای برجام باقی نمانده و اساس توافق هسته ای آنگونه که سال 2015 تعریف شد امروز موجودیت ندارد. از همین رو شاید همانگونه که رافائل گروسی، رئیس آژانس بین المللی انرژی اتمی مدعی است، این توافق به سان پوسته ای توخالی است و فعال های دیپلماتیک خاصی حول محورش انجام نمی شود. از همین رو موضع گیری اخیر تروئیکای اروپایی در ارتباط با برنامه موشکی ایران تاثیر مشخصی بر رایزنی های هسته ای نخواهد گذاشت. چرا که احیای توافق هسته ای سال 2015 بنا به دلایلی چون پیشرفت برنامه هسته ای ایران و شرایط متفاوت امروز با دیروز شاید چندان ممکن نباشد، از همین رو ساختن پلی برای کاهش تنش‌ها به واسطه توافق اهمیت خود را از دست داده است.

مقدمه‌سازی برای فعال کردن مکانیسم ماشه!

صادق گل عنبری در ادامه تاکید کرد، غرب به این نتیجه رسیده که احیای برجام یا تعریف توافقی مانند آن غیرممکن است به همین دلیل در مسیر توافق‌های موقت، توافق‌های نوشته یا نانوشته، رسمی یا غیررسمی در حرکت هستیم، تا بدین‌گونه تنش‌ها به جای آنکه کاهش یابند، مدیریت شوند. محمد بیات نیز تحلیل مشابهی دارد و در این‌باره بر این باور است که که طبیعتا ایران هم در حوزه برنامه هسته‌ای و هم در حوزه برنامه موشکی‌اش به قابلیت‌های پیشرفته‌ای چون دانش و مهارت دست پیدا کرده و در نقطه‌ای غیرقابل بازگشت قرار گرفته است.

به باور بیات، امروز تهران و واشنگتن و حتی تروئیکای اروپایی همگی بر این باورند که تداوم تنش‌ها می تواند پیامدهای منفی بسیاری را به دنبال داشته باشند، به عنوان نمونه غرب این توان را دارد تا مکانیسم ماشه را فعال کرده و تهران در واکنش به این اقدام، از آستانه گریز هسته‌ای فراتر برود؛ از همین رو، به باور این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی، ایالات متحده به دنبال آتش‌بس است و موضع‌گیری اخیر اروپایی‌ها نیز در همین راستا قابل تبیین است. گل عنبری نیز ضمن تایید این تحلیل بر این نکته تاکید دارد اگر چنین مواضع سرسختانه‌ای ادامه پیدا کند و همزمان گفتگوها و رایزنی‌های غیرمستقیم تهران و واشنگتن که با حمایت کشورهای منطقه‌ای در جریان است، بی‌نتیجه بماند، می‌توان گفت موضع‌گیری جدید اروپایی‌ها، مقدمه‌ای است برای فعال کردن اسنپ (مکانیسم ماشه). اگر چنین سناریویی اجرایی شود و محدودیت‌ها اعمال گردد، رایزنی‌ها میان غرب و ایران بی‌نتیجه خواهد بود و ایالات متحده و اروپا بر مدار ادعاهای مطرح شده علیه ایران به سوی اقدام‌های یکجانبه‌ای حرکت خواهند کرد.