دعوت‌نامه‏‏‏‏‌ای برای رپرها؛موسیقی رپ رسمی می‌شود؟

موسیقی رپ به رسمیت شناخته می‌شود؟ وزیر ارشاد موضوع را به معاون هنری‌‌‌‌‌اش سپرده و معاون هم گفته موضوع در دست بررسی است. اظهارنظرهای دیگر این مسوولان حاکی از تمایل آنها به رسمی‌شدن موسیقی رپ است. ماجرا بی‌‌‌‌‌شباهت به سرنوشت موسیقی پاپ در دهه‌هفتاد نیست، پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با آغاز جنگ تحمیلی، موسیقی شاید آخرین چیزی بود که مسوولان فرهنگی به فکر توسعه‌‌‌‌‌اش بودند. اگر هم اثری تولید می‌شد عمدتا در حوزه موسیقی سنتی ایرانی، نوحه، مقام‌‌‌‌‌خوانی، سرود یا مارش نظامی بود؛ در واقع چیزی به‌نام موسیقی پاپ عملا امکان تولید رسمی نداشت. نخستین‌بار در دهه‌هفتاد با حضور برخی خوانندگان از جمله محمد اصفهانی، خشایار اعتمادی، شادمهر عقیلی و... موسیقی پاپ آرام آرام‌ مجوزدار شد. اما قصه موسیقی رپ کمی متفاوت است زیرا نوعی سبک زندگی متفاوت را نمایندگی و ترویج می‌کند.

دعوت‌نامه‏‏‏‏‌ای برای رپرها

موسیقی سنتی ایرانی عمدتا ابعاد هستی‌‌‌‌‌شناختی و عشق افلاطونی را نمایندگی می‌کرد و موسیقی پاپ؛ عشق‌‌‌‌‌ مدرن، روزمره و امروزین را دستمایه روایت خود قرار می‌داد، اما موسیقی رپ، نوعی جریان اعتراضی را در خود دارد و معمولا صدای اقشار و طبقاتی است که در فرهنگ رسمی کمتر شنیده شده‌است.

تاریخچه موسیقی رپ در ایران

پیشینه موسیقی رپ در ایران به سال‌های نخست دهه‌هشتاد برمی‌گردد. زمانی‌که برخی جوانان دهه پنجاه و‌شصت، آثار رپ را به‌صورت زیرزمینی و غیررسمی تولید می‌کردند و با ورود گوشی‌های تلفن‌همراه و تکنولوژی بلوتوث، این آثار آرام‌آرام دست به‌دست چرخید و منتشر شد. شاید نخستین‌باری که تلویزیون، دانسته یا نادانسته موسیقی رپ پخش کرد، سال‌۱۳۸۵ بود. رضا عطاران کارگردان سریال خاطره‌‌‌‌‌انگیز «متهم گریخت» در تیتراژ سریالش عملا پای رپ‌‌‌‌‌خوانی را به صداوسیما باز کرد، پس از این ‌بارها و به اشکال مختلف تلاش‌هایی جسته‌‌‌‌‌گریخته و البته ابتدایی برای رپ‌‌‌‌‌خوانی در تلویزیون انجام شد.  

در همان سال ‌آثار رپ مورد‌توجه بیشتری قرارگرفت. نقد برخی رفتارهای نادرست اجتماعی، حماسه و دفاع از ارزش‌های ملی-میهنی و همچنین دفاع از برنامه انرژی هسته‌‌‌‌‌ای از نخستین موضوعات رپ‌‌‌‌‌های ایرانی در دهه‌هشتاد بود. در فاصله کوتاهی با ظهور گروه‌هایی تازه از خوانندگان رپ، این نوع موسیقی ابعاد تازه‌‌‌‌‌ای به خود گرفت و باعث شد تا بحث مبارزه با موسیقی رپ شکل جدی پیدا کند و چندین سایت مربوط به این سبک موسیقی فیلتر و شماری از اعضای گروه‌های موسیقی ایرانی موسوم به «زیرزمینی» بازداشت و استودیوهایی که در آن آهنگ‌‌‌‌‌های خود را ضبط می‌کردند، توسط نیروی انتظامی پلمب شد و برخی رسانه‌‌‌‌‌ها، موسیقی رپ را با «شیطان‌‌‌‌‌پرستی» مرتبط دانستند. این اتفاق به نوبه خود باعث شد تا برخی گروه‌های رپ، زبان به انتقاد و اعتراض بگشایند.

جالب اینکه در مهرماه سال‌۱۳۸۷ صداوسیما برنامه‌‌‌‌‌ای برای بررسی این موضوع پخش کرد و از تفاوت میان موسیقی رپ و شیطان‌پرستی سخن گفت. در چند سال‌اخیر به تعداد گروه‌های بدون‌مجوز و زیرزمینی رپ در داخل ایران افزوده شده‌است. همچنین آهنگ‌‌‌‌‌های فارسی تعدادی گروه رپ‌‌‌‌‌خوان در خارج ایران نیز از طریق اینترنت در ایران منتشر می‌شود. با توجه به اینکه که اخذ مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای توزیع قانونی تولیدات موسیقایی، برای این افراد تصوری ناممکن بود، شاید هیچ‌کس در این سال‌ها تلاشی برای رسمیت‌یافتن این نوع موسیقی نمی‌کرد و به تناسب ضرب‌‌‌‌‌المثل «آب که از سر گذشت، چه یک وجب، چه صد وجب»، برخی گروه‌های رپری، از به‌کار بردن هیچ فحش و ناسزا و ادبیات مستهجنی در آثارشان پرهیز نکردند.

در دست بررسی ارشاد

روز گذشته در خبری که خبر‌‌گزاری «برنا» وابسته به وزارت ورزش و جوانان منتشر کرده، محمود سالاری معاون هنری وزیر ارشاد موضع تازه‌ای نسبت به موسیقی رپ اتخاذ کرده‌است. او که مسوول کارگروه رسیدگی به وضعیت مجوز‌دار‌شدن موسیقی «رپ» است، گفته: امیدواریم با ارزیابی‌های کلی که می‌کنیم ،به‌زودی بتوانیم نتیجه را اعلام کنیم اما در حال‌حاضر در دست بررسی است. محمود سالاری همچنین گفته است: گونه «رپ» یک گونه‌ای خاص از موسیقی است و در واقع یک سبک زندگی تلقی می‌شود. برای بررسی دقیق این سبک زندگی باید به تمام ابعادش پرداخته شود، کارگروهی که در معاونت هنری وزارت ارشاد برای بررسی موسیقی «رپ» شکل‌ گرفته‌است، متشکل از متخصصان تمامی رشته‌ها اعم از روانشناسی، جامعه‌شناسی و... است.

معاون امور هنری وزارت ارشاد تصریح کرد: به هر حال، سبک زندگی خاصی را موسیقی «رپ» توصیه می‌کند زیرا «رپ» هنر اعتراض است. امیدواریم با ارزیابی‌های کلی که می‌کنیم به‌زودی بتوانیم نتیجه را اعلام کنیم اما در حال‌حاضر در دست بررسی است. سالاری گفت: زمان اعلام بررسی‌ها و نتیجه‌یابی درباره این ژانر موسیقی را نمی‌توان مشخص کرد؛ زیرا در دو ماه آخر سال ‌معاونت هنری به‌شدت درگیر جشنواره‌های فجر و دیگر اقدامات است، بنابراین بعید خواهد بود تا پایان سال‌ بتوانیم درباره این موضوع اظهارنظر کنیم.

پیش از این محمدمهدی اسماعیلی؛ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی چندی پیش در پاسخ به این سوال که آیا دولت و وزارت ارشاد برنامه‌‌‌‌‌ای برای به رسمیت شناختن «موسیقی رپ» در ایران دارند، گفت که آقای سالاری، معاون امور هنری وزارت ارشاد مامور بررسی جوانب درباره موسیقی رپ شده‌است. درباره موسیقی رپ باید همه جوانب درنظر گرفته شود و من فکر می‌کنم بتوانیم در آینده نزدیک جمع‌بندی خود را در این‌باره اعلام کنیم.