کارگردان و مستندساز مشهور درگذشت

ترنس مکارتنی فیلیگیت مستندساز مشهور بریتانیایی-کانادایی و پیشگام کارگردانی مستند، در تورنتو و در حالی که ۹۷ ساله بود به دلیل بیماری پارکینسون از دنیا رفت.

وی مدت‌ها با هیات ملی فیلم کانادا همکاری داشت و سازنده بیش از ۱۰۰ فیلم مستند بود که آنها را نوشت و کارگردانی و تهیه و تدوین کرد. حرفه درخشان وی از سال ۱۹۵۶ با مجموعه‌ای از فیلم‌های آموزشی پس از جنگ آغاز شده بود.

تری فیلیگیت یکی از چهره‌های کلیدی در جنبش سینما وریته یا سینما حفیقت دهه ۱۹۶۰ بود و با چهره‌هایی چون رابرت درو، دی.آ.پنبیکر، ریچارد لیکوک و آل میسلز زیر چتر گروه آمریکایی رابرت درو آسوشیتز مستندهای مهمی از آن دوران تهیه کرد که «ایکس-پایلوت» در سال ۱۹۶۱ و «پرایمری» در سال ۱۹۶۰ از جمله آنها بودند که این فیلم دوم مستندی درباره کمپین اولیه سناتور جان اف کندی بود.

به جز ساخت فیلم مستند در آمریکا، وی در یک دوره ۴۰ ساله همکاری با هیات ملی فیلم کانادا (NFB) نیز ۳۱ مستند به یاد ماندنی ساخت که «روزهای پیش از کریسمس» در سال ۱۹۵۸ درباره آستانه تعطیلات سال نو در مونترال به عنوان یکی از اولین فیلم‌هایی که با دوربین ۱۶ میلی‌متری دستی ساخته شد از جمله آنهاست.

رییس هیات ملی فیلم کانادا با ابراز تاسف از درگذشت وی گفت او یکی از شخصیت‌های کلیدی واحد «بی» که به عنوان واحد افسانه‌ای در NFB شناخته می‌شد، بود و به انقلابی در فیلم‌های غیرداستانی کمک کرد. او به عنوان یک معلم در دانشگاه یورک هم کار کرد و با استعداد و فداکاری عظیمش در این راه تاثیر فراوان گذاشت.

در گروه «بی» کانون ملی فیلم که شامل کرویتور، کونیگ و ترنس مکارتنی فیلگیت بود، سینمایی بی‌واسطه‌تر و مستقیم‌تر که عاری از تصنع باشد مدنظر بود و به همین منظور آنها شروع به ساخت مجموعه‌های تلویزیونی «چشم صادق» شامل فیلم‌های کوتاه ۳۰ دقیقه‌ای کردند که «روزهای پیش از کریسمس»، «بخش اورژانس» و «برگ کمرشکن» از جمله آنها بودند.

فیلیگیت در حالی که شاید کمتر از مستندسازان هم عصر آمریکایی‌اش شناخته شده بود در کارنامه‌اش فهرست قابل توجهی از افتخارات را داشت که دریافت جایزه برای «جهان در حال تغییر: آفریقای جنوبی» در سال ۱۹۶۴ و دریافت جایزه بزرگ یوروویژن جشنواره فیلم و تلویزیون کن برای «برگ کمر شکن» درباره کارگران مهاجر کارخانه‌های تنباکو و جایزه جمینی کانادا برای بهترین برنامه مستند اجتماعی / سیاسی برای فیلم «تیموتی فایندلی: آناتومی یک نویسنده» در سال ۱۹۹۲ از جمله آنهاست.

وی سال ۲۰۱۱ جایزه دستاورد برجسته جشنواره هات داکس را دریافت کرد و همان سال نشان لیاقت کانادا به وی اهدا شد.

در عین حال وی ساخت فیلمی را در کارنامه داشت که برنده اسکار شد اما مجسمه‌ای به وی نرسید. در سال ۱۹۶۲ رابرت هیوز تهیه‌کننده از او خواست تا فیلمی درباره زندگی شاعر مشهور آمریکایی رابرت فراست بسازد. وی این درخواست را پس از آن مطرح کرد که شرلی کلارک که قرار بود ابتدا فیلم را بسازد از این پروژه بیرون رفت و پس از پایان فیلم کلارک از یک تبصره قرارداد استفاده کرد تا خودش به عنوان کارگردان فیلم شناخته شود و همین فیلم با عنوان «رابرت فراست: ستیز یک عاشق با جهان» سال ۱۹۶۳ جایزه اسکار بهترین مستند را دریافت کرد.

مکارتنی به عنوان فیلمسازی فروتن و در عین حال با اعتماد به نفس شناخته می‌شود. وی در بریتانیا به دنیا آمده و در هند بزرگ شده بود و از ۹ سالگی به کشورش بازگشت و از ۱۷ سالگی پرواز با هواپیما را آموخت و این موجب شد تا پرواز یکی از ویژگی‌های فیلم‌هایش شود و مستندهای مهمی درباره پروازهای جنگی و آموزشی و نیروی هوایی بسازد.

وی سازنده بیش از ۱۰۰ فیلم در طول ۵۰ سال کار حرفه‌ای‌اش بود./ مهر