درباره زندگی و ویژگی‌های شفیعی کدکنی استاد ادب فارسی که امروز ۸۲ساله می‌شود
عمرت دراز باد، ای سروسهی
الهه آرانیان- زادۀ مهر است و مهرش به فرهنگ و ادبیات این سرزمین وصف‌ناپذیر. استاد محمدرضا شفیعی کدکنی امروز ۸۲ ساله می‌شود؛ شخصیتی که بدون تردید یکی از جریان‌سازترین چهره‌های ادبیات معاصر فارسی است. او شخصیتی چند وجهی دارد و در همه ابعادِ فعالیتش خوش درخشیده و آثاری ماندگار و تأثیرگذار خلق کرده‌است؛ از سرودن شعر گرفته تا تدریس، نقد ادبی و تصحیح متون. شفیعی کدکنی بیش از ۵۰ سال است که در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران تدریس می‌کند و کلاس‌های روزهای سه‌شنبه‌اش به قول زنده‌یاد قیصر امین‌پور، «پایتخت جهان» است. امروز ۱۹مهر، زادروز این استاد بی‌بدیل ادبیات فارسی است. در این نوشتار به مرور فعالیت‌های شاخص استاد شفیعی کدکنی در زمینه‌های مختلف پرداخته‌ایم.
از دانشکده ادبیات مشهد تا دانشگاه تهران
19 مهر 1318 در کدکن خراسان به دنیا آمد. پدرش میرزا محمد و مادرش، فاطمه نام داشت. او از کودکی پیش پدر روحانی‌اش و محمدتقی ادیب نیشابوری زبان و ادب عرب را آموخت و تا آخرین مراحل خارج فقه هم پیش رفت، اما در نهایت سر از دانشکده ادبیات دانشگاه مشهد درآورد و نفر اول کنکور شد. شفیعی کدکنی بعد از دریافت مدرک لیسانس به تهران رفت و در دانشگاه تهران به تحصیل پرداخت و رساله دکترایش را زیر نظر استاد بدیع‌الزمان فروزانفر نوشت و بعد به توصیه ایشان در این دانشگاه استخدام شد.
بیشتر بخوانید
آثار ماندگار در حوزه شعر و پژوهش
از استاد برجسته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران از سال 1344 تا 1399 چند مجموعه شعر منتشر شده‌است که از این قرارند: «زمزمه‌ها»، «شب‌خوانی»، «از زبان برگ»، «در کوچه باغ‌های نیشابور»، «بوی جوی مولیان»، «از بودن و سرودن»، «مثل درخت در شب باران»، «هزارۀ دوم آهوی کوهی» و «طفلی به نام شادی». از آثار انتقادی، تصحیح و ترجمه شفیعی کدکنی هم می‌توان به این کتاب‌ها اشاره کرد: «صور خیال در شعر فارسی»، «موسیقی شعر»، «با چراغ و آینه»، «حالات و مقامات م.امید»، «رستاخیز کلمات»، «گزیدۀ غزلیات شمس»، «شاعر آینه‌ها»، ترجمۀ «آوازهای سندباد» سروده عبدالوهاب البیاتی، «قلندریه در تاریخ»، «زمینۀ اجتماعی شعر فارسی»، «تازیانه‌های سلوک»، «مفلس کیمیافروش»، «زبان شعر در نثر صوفیه»، تصحیح آثار عطار نیشابوری و... .
سبک شعر و شاعری
شفیعی کدکنی را باید از شاعران اجتماعی ادبیات معاصر فارسی به شمار آورد. او از اجزا و عناصر طبیعت فراوان در شعرش بهره برده و دیگر ویژگی شعر او استفاده از واژه‌های عامیانه و محلی است. این شاعر با استفاده متفاوت از روایت‌های اسطوره‌ای و تاریخی به آشنایی‌زداییِ شعرش نیز کمک قابل‌توجهی کرده‌است. به یکی از نمونه اشعار شفیعی کدکنی با عنوان «لحظه‌های آبی» توجه کنید: «سبوی حافظه سرشار/ و باز ریزشِ بارانکی است روشن بار/ درین بلاغت سبز/ حضور روشن ایجازِ قطره بر لب برگ/ و بال‌های نسیم از نثار باران تر/ سبوی خاطره لبریز می‌رسم از راه/ به هر چه می‌بینم/ در امتداد جوی و درخت/ دوباره ساغری از واژه/ می‌دهم سرشار».
تربیت شاگردانی که خود استاد شدند
بیش از 50 سال است که دانشکده ادبیات دانشگاه تهران پذیرای کلاس‌های درس استاد شفیعی کدکنی است. در این سال‌ها چه بسیار دانشجویانی که از درس این استاد بهره‌مند شدند و حالا خود در کسوتِ استادیِ زبان و ادبیات فارسی هستند. اما شاید یکی از مشهورترین دانشجویان این استاد بزرگ، شاعر و پژوهشگر برجسته ادبیات معاصر، یعنی دکتر قیصر امین‌پور باشد که در سال 1376 از رسالۀ دکتری خود با راهنمایی دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی دفاع کرد. عنوان این رساله «سنت و نوآوری در شعر معاصر» بود. از دیگر شاگردان او در دانشکده ادبیات تهران که بعدها یکی از غزل‌سرایان برجسته ادبیات معاصر شد، حسین منزوی بود. فیض شریفی، منتقد ادبیات و همکلاسی منزوی در گفت‌وگو با ایسنا گفته‌است: «منزوی همکلاسی من بود و دو درس هم با استاد شفیعی کدکنی داشتیم که یکی ادوار شعر فارسی بود و دیگری حافظ. شفیعی کدکنی چندی پیش می‌گفت که هنوز برگه امتحانی منزوی را که در روز امتحان درباره حافظ نوشته بود، دارد.حسین منزوی دیرتر به کلاس‌های ما پیوست، اما همان نمره‌ای را گرفت که من گرفتم؛ یعنی نمره الف».
منبع روزنامه خراسان
ارسال نظر