اینترنت ماهواره ای ملی در راه است؟

اینترنت ماهواره ای این روزها به رویای برخی کاربران ایرانی برای دستیابی با اینترنت باکیفیت تبدیل شده است اما دولت ورود آن را منوط به پذیرش قواعد سرزمینی می‌داند. در عین حال، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات اخیرا گفته: «اینترنت ماهواره ای ملی در راه است.»

پس از اصطلاحات و تعابیر پرتکراری چون خودروی ملی و اینترنت ملی و بعد هم پیام‌رسان داخلی و جستجوگر بومی، حالا ظاهرا نوبت به اینترنت ماهواره ای ملی رسیده است. روز گذشته، عیسی زارع‌پور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در حاشیه جلسه هیئت دولت به خبرنگاران گفت که این موضوع در برنامه‌های بلندمدت کشور قرار دارد و مرجع توسعه آن هم «سازمان فضایی ایران» است. 

آنگونه که تسنیم گزارش داده، او گفته است پیگیری پروژه اینترنت ماهواره‌ای ملی در کوتاه‌مدت و از سوی یک کشور به تنهایی، صرفه اقتصادی ندارد و باید کنسرسیوم منطقه‌ای در این زمینه شکل گیرد؛ بر همین اساس دولت درحال رایزنی با کشور‌های مختلف برای ایجاد این کنسرسیوم است. 

زارع‌پور دیروز هم مانند دفعات گذشته تاکید کرده است که ایران از فعالیت ارائه‌دهندگان اینترنت ماهواره‌ای در ایران استقبال می‌کند اما به شرط آنکه آنها قواعد سرزمینی کشور را بپذیرند. البته اخیرا، اتحادیه بین‌المللی مخابرات و هیئت مقررات رادیویی جهانی نیز مقرر کرده‌اند که شرکت‌های اینترنت ماهواره‌ای مانند استارلینک باید از دولت‌ هر کشور از جمله ایران، برای ارائه خدمات به کاربران مجوز دریافت کنند و مقررات سرزمینی آنها را بپذیرند. 

در همین زمینه نیز وزیر ارتباطات در روز گذشته مدعی شده دولت در حال نوشتن نامه‌ای برای دعوت از شرکت‌های فعال در حوزه اینترنت ماهواره ای است و از حضور آنها، در صورت پذیرش مقررات کشور استقبال می‌کند. 

اینترنت ماهواره ای به ایران می‌آید؟

با وجود تاکید مقامات دولتی بر لزوم پذیرش قواعد سرزمینی، برخی کارشناسان معتقدند اگر این شرکت‌ها واقعا بخواهند خدمات خود را به کاربران یک کشور ارائه کنند، دولت‌ها در نهایت نمی‌توانند جلوی آنها را بگیرند. البته در این شرایط نیز تجهیزات مورد نیاز و هزینه‌های بالای تامین آنها، ممکن است مانع از فراگیر شدن استفاده از آن فناوری اینترنت ماهواره ای در جامعه شود. 

چندی پیش مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به بررسی بهترین روش مواجهه دولت ایران با این فناوری پرداخت. بخشی از این گزارش به زمان احتمالی فراگیر شدن این فناوری اختصاص داشت. نویسندگان معتقد بودند که به دلیل محدودیت‌های فنی، اقتصادی و حقوقی احتمال اینکه در آینده نزدیک استفاده از اینترنت ماهواره ای، در بخش خانگی همگانی شود کم است.

برای مثال محدودیت‌ها و چالش‌های اقتصادی این موضوع (با تمرکز بر ایران) عبارتند از:

- هزینه بالای اشتراک ماهیانه و تجهیزات اتصال

- عدم امکان دریافت خدمات و پرداخت ریالی برای خرید اشتراک ماهیانه (به‌دلیل تحریم).

احتمال افزایش تعداد کاربران اینترنت ماهواره ای در کوتاه‌مدت

در عین حال، محققان مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش خود به برخی تغییرات در این فناوری اشاره کرده‌اند که افزایش تعداد کاربران اینترنت ماهواره ای را در یک یا دو سال آینده محتمل می‌کند:

1- با عملیاتی شــدن ارتباط میان ماهواره ای (ISL) شرکت اسپیس ایکس، محدودیت فاصله حداکثر هزار کیلومتری میان پایانه (ترمینال) کاربر و ایستگاه زمینی، برطرف می‌شود. به علاوه، نیازی به اســتقرار ایستگاه زمینی در اطراف ایران نخواهد بود. بدین ترتیب، افزوده شدن قابلیت مسیریابی میان ماهواره‌ها، مدیریت بهینه شبکه را میسر می‌کند. 

2- گام دوم پروژه اسـتارلینک، ایجــاد قابلیت اتصال مستقیم گوشی‌های تلفن همراه هوشمند به ماهواره برای تبادل داده، از ارســال پیام و برقراری تماس اضطراری گرفته تا اتصال به ماهواره پرسرعت به اینترنت، است.

3- درصورتی‌که یک رایانه متصل به ترمینال استارلینک به یک خدمات‌دهنده (سرور VPN) تبدیل شود، به دلیل امکان ارتباط در بستر شبکه ملی حتی در حالت قطع اینترنت بین‌المللی، کاربران مختلف در سراســر کشور می‌توانند با برقراری اتصال VPN با ســرور مذکور، از طریق درگاه ماهواره به شبکه اینترنت متصل شوند. 

بر این اساس، علاوه بر تغییراتی که ممکن است در کوتاه‌مدت در تعداد کاربران این فناوری رخ دهد، به نظر می‌رسد در بلندمدت (بین 5 تا 10 سال) نیز با افزایش تعداد ماهواره‌های عملیاتی شده، افزایش ظرفیت پهنای باند ماهواره‌ای در دستورکار پرتاب و بهبود مدیریت شبکه، شاهد افزایش ظرفیت و تعداد بیشتر کاربران آن باشیم. 

اینترنت ماهواره ای ملی در راه است

در شرایط که برخی کاربران ایرانی در انتظار ارائه خدمات شرکت‌های بزرگ بین‌المللی در این زمینه هستند، وزیر ارتباطات از برنامه‌ریزی برای کار روی «اینترنت ماهواره ای ملی» خبر داده است. 

هر چند او کار در این زمینه را برنامه‌ای «بلندمدت» توصیف کرده، سال گذشته حسن سالاریه رئیس سازمان فضایی ایران به ایرنا گفته بود که اقداماتی برای ساخت منظومه ماهواره‌ای شبیه به استارلینک در «کوتاه‌مدت» در حال انجام است. 

البته هر دو مقام دولتی بر لزوم تشکیلی کنسرسیومی در این زمینه تاکید کرده‌اند و از رایزنی با کشورهای منطقه خبر داده‌اند. 

در عین حال، رئیس سازمان فضایی ایران نیز در بخش دیگری از گفتگوی خود پذیرفته است که این برنامه قرار نیست در زمانی کوتاه به نتیجه برسد. به گفته او، این سازمان قصد دارد با شرکت‌های دانش بنیان فعال در این حوزه همکاری کند اما در آینده نزدیک و با استفاده از بخش خصوصی، نمی‌توان به فناوری اینترنت ماهواره ای دست یافت. 

کدام کشورها در کنسرسیوم اینترنت ماهواره ای ایران حضور می‌یابند؟

هیچ‌یک از این دو مقام دولتی، به کشورهایی که ایران در حال رایزنی با آنها برای حضور در کنسرسیوم اینترنت ماهواره ای است، اشاره‌ای نکردند اما خبرآنلاین سال گذشته و پس از انتشار سخنان رئیس سازمان فضایی ایران، در گزارشی به گمانه‌زنی در این مورد پرداخت.

در این گزارش آمده است: «در همسایه های جنوبی امارات با کمک چین و البته اروپایی‌ها به سرعت در حال توسعه توان فضایی خود است اما کشورهای عربی از همین حالا تقریبا قراردادهای همکاری با استارلینک را بسته‌اند. در میان همسایگان شمالی اما تجربه موفق کشورهای قزاقستان و روسیه در تجربیات فضایی و همچنین همکاری مشترک با روسیه در ساخت و پرتاب ماهواره مخابراتی خیام به مدار زمین از پایگاه فضایی بایکونور قزاقستان، نشان داد کشورمان در فکر توسعه همکاری‌های فضایی با همسایه شمالی است. روسیه هم البته در جنگ با اوکراین از اینترنت ماهواره ای ایلان ماسک لطماتی خورد و حتی این سرمایه‌دار آمریکایی را تحدید به انفجار سفنیه‌هایش با موشک‌های بالستیک در جو زمین کرد.»

به گزارش تجارت‌نیوز، هنوز اطلاعات دقیقی از پروژه اینترنت ماهواره ای ملی و شرکت‌های دانش‌بنیانی که قرار است با سازمان فضایی در این مورد همکاری کنند، منتشر نشده است اما به نظر نمی‌رسد این پروژه در آینده نزدیک عملیاتی شود.