دسترسی ایرانیان به اینستاگرام قطع شد؟ اینترنت ملی کلید خورد؟

طی ساعات اخیر کاربران مختلفی از کند شدن یا حتی عدم دسترسی به اینستاگرام با آی پی‌های ایرانی خبر می‌دهند. 

اینستاگرام طی ماه‌های اخیر بارها و بارها با افت پهنای باند مواجه بوده اما مسوولان مختلف تاکید کرده‌اند که هیچ گاه فیلتر نشده است. 

در حال حاضر اختلالی از سوی سرورهای جهانی اینستاگرام دیده نمی‌شود و کاربران معتقدند تنها بعد از استفاده از فیلترشکن مشکل تا حدی برطرف می‌شود. 

به نظر می‌رسد اختلال یاد شده در اینستاگرام ناشی از شبکه داخلی باشد هرچند معمولا مسوولان شرکت زیرساخت در مورد اختلالات پنهانی از این دست توضیحی نمی‌دهند. دو اپراتور شاتل و همراه اول بیشترین میزان اختلال را در این زمینه ثبت کرده‌اند. 

اینترنت ملی به مرحله اجرا رسید؟

با توجه به شواهدی که درخصصوص موضوعات زیر ساختی در حال اثر گذاشتن است، به نظر می‌آید که به صورت ناگفته و نانوشته یک سری تغییراتی دارد ایجاد می‌شود.

مهدی رزمی کارشناس حوزه آی‌تی درباره کاهش سرعت اینستاگرام می‌گوید که وزارت ارتباطات روی فضای مجازی و یک سری پروتکل‌هایی مثل HTPS دارد اثر می‌گذارد و اینطور که از شواهد پیداست، روی پهنای باند بین‌الملل هم دارند تفاوت قائل می‌شوند.

به نقل از انتخاب، با توجه به شواهدی که درخصصوص موضوعات زیر ساختی در حال اثر گذاشتن است، به نظر می‌آید که به صورت ناگفته و نانوشته یک سری تغییراتی دارد ایجاد می‌شود.

مهدی رزمی در گفت و گو با «انتخاب» درباره کاهش سرعت اینستاگرام، بیان کرد: «از دو منظر فنی و اجتماعی می‌توانیم نگاه کنیم. با فرض اینکه موضوعات فنی و تاثیر داخلی داشته باشد، که به نظر می‌آید همین‌طور هم است، وزارت ارتباطات روی فضای مجازی و یک سری پروتکل‌هایی مثل HTPS دارد اثر می‌گذارد و اینطور که از شواهد پیداست، روی پهنای باند بین‌الملل هم دارند تفاوت قائل می‌شوند. با توجه به شواهدی که درخصصوص موضوعات زیر ساختی در حال اثر گذاشتن است، به نظر می‌آید که به صورت ناگفته و نانوشته یک سری تغییراتی دارد ایجاد می‌شود.»

این کارشناس در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه این تغییرات در راستای طرح صیانت است یا خیر، گفت: «با توجه به اینکه چراغ خاموش دارد انجام می‌شود، نه می‌توان آن نفی کرد و نه اثبات؛ ولی دست‌کم این حس و تصور در فضای عمومی ایجاد می‌شود.»

رزمی همچنین درباره بعد اجتماعی این موضوعف تصریح کرد: «از نظر اجتماعی واقعیت این است که به عنوان کسی که حدود ۲۰ سال در این فضا فعالیت داشته‌ام، بخشی از آنچه در قالب طرح صیانت صحبت می‌شود را به عنوان یک سری دغدغه‌ قبول دارم ولی نوع رویکردی که وجود دارد، یک رویکرد دم‌دستی، ساده‌لوحانه و ساده‌اندیشانه است.

اینکه چنین راه‌حلی را برگزینیم بسیار ساده‌اندیشانه و همان مثال مشهوری است که با یک چاقو هم می‌توان میوه پوست کند و هم آدم کشت، پس چون می‌توان آدم کشت، تصمیم می‌گیریم که چاقو را از دسترس همه برداریم. با انتخاب چنین رویکردی، اثرات جانبی این طرح هم نادیده گرفته می‌شود.»

این کارشناس حوزه فناوری اطلاعات خاطرنشان کرد: «در مقطعی که کشورهای همسایه، مثل ترکیه و امارات دارند تسهیلاتی ایجاد می‌کنند که افراد متخصص ما را در این حوزه را جذب کنند و اقامت دهند تا برای پیشرفت کشورشان در آنجا کار کنند، ما در سکوت و عدم شفافیت مطلق محدودیت ایجاد می‌کنیم و بدون اینکه با متخصصان و کسب و کارهای خصوصی این حوزه مشورت کنیم، صرفا آنچه فکر می‌کنیم درست است را اعمال می‌کنیم.

اثرش هم این است که کشور را داریم از متخصص و نخبه خالی می‌کنیم. از آن بدتر این است که دو نماینده مجلس هم گفتند که ما نگران مهاجرت هم نیستیم، این بدترین اتفاقی است که می‌تواند رخ دهد.»

وی افزود: «یک آماری نشان می‌داد که ما از نظر هوش مصنوعی، اگر اشتباه نکنم رتبه ششم یا هفتم در دنیا را داریم که وقتی به نسبت جمعیت نگاه می‌کنیم، یعنی یک دنیا ما هستیم ولی عملا تبدیل به صادرکننده متخصص هوش مصنوعی شده‌ایم. هوش مصنوعی الان یکی از مهارت‌های مورد نیاز دنیاست. وقتی شرکتی مثل تسلا که مبتنی بر هوش مصنوعی است، در کمتر از ده سال انقدر رشد کرده و مدیرش جزو ثروتمندترین افراد دنیاست، خود نشانی از اهمیت این موضوع در دنیاست.»

این کارشناس حوزه آی‌تی همچنین تاکید کرد: «حوزه فناوری موضوعی است که می‌تواند این چند دهه عقب‌ماندگی ما از نظر تکنولوژیک در دنیا را در مدت کمتر از یک دهه جبران کند.

این نقطه‌ای است که زمین بازی را عوض می‌کند که ما می‌خواهیم از این متخصصین تکنولوژی استفاده و زمینه و امکانات را فراهم کنیم تا کار کنند و کشور را به رشد و پیشرفت برسانند یا خیر، به دلیل یک سری تبعاتی که دغدغه آن درست ولی ابزارش صد در صد غلط است، آن‌هایی که می‌خواهند در این حوزه فعالیت کنند را هم فراری می‌دهیم.

اگر فرض کنیم که الان ۵۰ سال از تکنولوژی روز دنیا عقب هستیم، این عقب ماندگی ما بعد از ده سال، با توجه به این سرعت تکنولوژیک، ۱۵۰ سال عقب‌مانده تر می‌شویم و جبرانش غیر ممکن خواهد بود.»

خسارت اقتصادی افت کیفیت اینستاگرام 

بر اساس آخرین گزارشها اینستاگرام نه تنها پر مخاطب‌ترین شبکه اجتماعی در ایران بلکه پراختلال‌ترین اپلیکیشن در کشور هم هست. دو هفته قبل یک سرویس پایش اینترنت گزارشی را کیفیت اینترنت در سال گذشته ارایه داده که نشانگر ۱۷۱ روز اختلال در طی یک سال است. این گزارش نشان می‌داد نزدیک به ۹۰ درصد اختلالات اینترنت ایران مربوط به سایت‌های بین‌المللی بوده است.

فردای اقتصاد در گزارشی تاثیر قطع اینترنت بر کسب وکارهای کوچک را بررسی کرده بود. بر اساس گزارش مرکز آمار درآمد حدود ۱۱ میلیون ایرانی به ‌شبکه‌های اجتماعی وابستگی دارد و نقش پلتفرم‌های خارجی در این مورد بسیار پررنگ‌تر از  پلتفرم‌های مشابه داخلی است‌ به‌طوری‌که آمارها حاکی از آنند که ۸۳‌درصد درآمد کسب‌وکارهای فعال در این حوزه وابسته به اینستاگرام است.

امروزه فقط اینستاگرام به تنهایی یک بستر بزرگ تجارت برای صدها هزار کسب و کار کوچک و خانگی است. بر اساس «گزارش بازار فروشگاه‌های اینستاگرامی و صنعت تجارت اجتماعی در ایران ۱۴۰۱» که توسط  تکراسا منتشر شده ۴۱۵ هزار فروشگاه در اینستاگرام فعالیت دارند و حجم مبادلات مالی در سال ۱۴۰۰ در این بستر ۱۸ تا ۳۲ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود. اشتغال‌زایی مستقیم اینستاگرام بر اساس این گزارش بالغ بر یک میلیون نفر تخمین زده شده است.

آمار روند ترافیک وب‌سایت‌ها

  در سال ۹۸ بعد از قطع سراسری اینترنت ۱۸ هزار کسب و کار کوچک  در زمره بازندگان این اتفاق قرار گرفتند و تا مدتها پس از اتصال مجدد قادر به بازگشت به جایگاه پیشین خود نشدند.

پشوتن پورپزشک بنیانگذار استارتاپ پادرو که در زمینه ارائه زیرساخت فروش به فروشگاه‌های اینستاگرامی و پشتیبانی لجستیکی کسب و کارهای کوچک فعال است به «فردای اقتصاد» می گوید: امروزه در حوزه کسب‌وکارهای کوچک و متوسط، سه دسته کسب و کار به طور مستقیم به اینترنت و شبکه های اجتماعی مثل اینستاگرام وابسته اند : نخست کسب و کارهای خرد که از شبکه های اجتماعی برای فروش کالا و خدمات خود استفاده می کنند، دوم کسب و کارهای خانگی و سوم فروشگاه های بزرگتر که از این فضا به عنوان بازوی فروش و بازاریابی خود بهره می برند. تاثیر افت کیفیت بر هر سه دسته تقریبا یکسان است و مهمترین آن افزایش بیکاری و حذف شدن ده ها هزار شغلی است که با هزینه بسیار اندکی در این بستر ایجاد شده اند.  

به گفته پورپزشک هر نوع اختلالی روی اینترنت هم آثار اقتصادی و هم روانی به فعالان این بخش وارد می کند به خصوص بسیاری از این افراد به حالت خود اشتغالی با کمک گرفتن از هنر دست خود و خانواده شان از این بستر استفاده می کنند. اغلب این افراد توان تهیه هزینه برای کسب وکار بزرگ را ندارند و این مسیر درآمدی را بدون کمک گرفتن از دولت ایجاد کرده اند و حتی افراد دیگری را هم در روندهای توسعه ای خود به خدمت گرفته و اشتغال ایجاد کرده اند.  

پورپزشک معتقد است : هر آنچه بر سر اینترنت می آید به طور مستقیم به زندگی میلیون ها نفری که از این کسب و کارها منتفع می شود آسیب وارد می کند.