آغاز فیلترینگ نامرئی | جزییات مهم از اختلالات عمدی در اینستاگرام و واتس اپ

یک کارشناس حوزه فناوری اطلاعات و شبکه‌های کامپیوتری درباره مشکل دسترسی به اینستاگرام در ایران، می‌گوید که که این موضوع را نمی‌توان به کاهش سرعت اینترنت ارتباط داد. چرا که اگر کاهش سرعت در نظر گیریم، کل پهنای باند پایین می‌آید در صورتی که الان این مشکل را تنها روی اینستاگرام و یک سری سرویس‌هایی مثل گیت‌هاب می‌بینیم. این امر نشان می‌دهد که یک اختلال عمدی در کار است. همه این موارد نشان از سیستم پیچیده‌ای است که این سیستم رفتاری شبیه سیستم فیلترینگ چین است. مستندات داخلی وجود دارد که حاکی از آن است که سیستم ما دارد مثل فیلترینگ چین عمل می‌کند.

آرین اقبال در گفتگو با «انتخاب» درخصوص مشکل دسترسی کاربران ایران به اینستاگرام، گفت: «نکته‌ای که در ابتدا باید در نظر گرفت این است که این موضوع را نمی‌توان به کاهش سرعت اینترنت ارتباط داد. چرا که اگر کاهش سرعت در نظر گیریم، کل پهنای باند پایین می‌آید و آن را می‌توان از طریق گوگل و دانلود‌های روزمره متوجه شد. در صورتی که الان این مشکل را تنها روی اینستاگرام و یک سری سرویس‌هایی مثل گیت‌هاب می‌بینیم. این امر نشان می‌دهد که یک اختلال عمدی در کار است.»

این کارشناس فناوری اطلاعات، افزود: «در واقع اگر ادعا کنند که فلان سرویس یا سرویس‌دهنده یا پهنای باند بین‌الملل مشکل داشته است، می‌توان گفت که این ادعا دروغ است، چون یک سرویس یا فلان سرویس‌دهنده یا پهنای باند بین‌المللی، نمی‌تواند فقط روی اینستاگرام تاثیر بگذارد بلکه روی کل کشور تاثیر می‌گذارد. وقتی تاثیر را روی یک سرویس خاص می‌بینیم، قطعا مسئله پهنای باند نیست.»

اقبال افزود: «نکته بعدی این است که بر اساس تست‌های فنی توسط یک سری از نرم افزار‌های قابل استفاده در دنیا، می‌بینم که ارتباط برقرار می‌شود و DNS را هم می‌گیریم و حتی می‌توانیم به اینستاگرام هم وصل شویم، ولی اتصالات آن به صورت رندوم، هر چند تا یکی قطع می‌شود. به عنوان مثال از پنج باری که به آدرس خاصی از اینستاگرام وصل می‌شویم، سه بار را جواب نمی‌گیرم و Time out و فقط دو بار موفق می‌شویم. در صورتی که اگر ارتباط در کل مشکل داشته باشد، من اصلا نباید جواب بگیرم؛ بنابراین وقتی چنین موردی را تجربه می‌کنیم، یعنی اختلال عمدی است و یک نفر دارد اختلالاتی را ایجاد می‌کند.»

وی ادامه داد: «اگر یک سری تست‌های پیشرفته‌تر انجام دهیم، مشاهده می‌کنیم که گاهی اوقات که ارتباط برقرار و وسط ارتباط، دیتا‌هایی ارسال می‌شود که مربوط به خود اینستاگرام نیست. این مهم که اثر انگشت سرویس فیلترینگ چین را هم دارد، حاکی از آن است که ما با اختلال عمدی مواجه هستیم.»

این پژوهشگر اینترنت خاطرنشان کرد: «روز گذشته و دو روز قبل، شرکت زیرساخت به افرادی که در کار‌های فنی هستند، پیامکی فرستاد مبنی بر اینکه ما قرار است تغییراتی داشته باشیم و این تغییرات باعث اختلال در اینترنت می‌شود و ممکن است قطعی داشته باشیم. این یک مسئله قابل قبول و عادی است، ولی ما دیدیم که در اثر این تغییرات، فقط اینستاگرام و گیتاب مشکل پیدا کردند، در صورتی که تغییرات روی همه چیز تاثیر می‌گذارد. چنین اتفاقی به معنای تغییرات روی سیستم فیلترینگ است و سوال اصلی اینجاست که چرا تغییرات سیستم فیلترینگ باید روی چیزی که فیلتر نیست، تاثیر بگذارد؟ این امر نشان می‌دهد که احتمالا چیزی که الان فیلتر نیست، در حال اختلال پیدا کردن است.»

اقبال ضمن اشاره به این نکته که اینستاگرام برای اتصال یک آدرس ندارد و حدود ۱۴ آدرس دارد که هر کدام برای یکی از بخش‌های اینستاگرام، همچون دایرکت، استوری و ... است، تصریح کرد: «از این ۱۴ آدرس، به عنوان مثال ده تا از آن‌ها مشکل دارد و قابلیت اتصال ندارد، ولی باقی آن‌ها کار می‌کند. در حالی که این آدرس‌ها همه در یک سرور هستند و به قول وزارت ارتباطات که عنوان کرده است که ما در لینک‌های شمال کشور مشکل داشتیم، اگر قرار باشد لینک بین‌المللی مشکل داشته باشد، کل ارتباط اینستاگرام از یک لینک رد می‌شود، چون همه مال یک شرکت است و در یک جای دنیا هستند، بنابراین چرا باید مثلا هفت تا از آن‌ها مشکل داشته و باقی آن نداشته باشد. این مهم ما را به این نتیجه می‌رساند که هفت لینک مشکل‌دار، انتخاب شده و روی آن‌ها دارند اختلال ایجاد می‌کنند. همین باعث می‌شود که وقتی شما اینستاگرام را باز می‌کنید، چون لینک دایرکت مشکل دارد، لود نمی‌شود. این موارد نشان می‌دهد که ما قطعا با یک اختلال عمدی مواجه هستیم.»

این کارشناس شبکه‌های کامپیوتری همچنین درباره اختلال در سرویس گیت‌هاب، گفت: «گیت‌هاب یک سرویسی است که برنامه‌نویسان برای گذاشتن فایل‌ها و کد‌های خود استفاده می‌کنند. برخی از زیردامنه‌های گیت‌هاب همین مشکل اینستاگرام را دارد. گاهی اوقات کامل قطع، گاهی کند و گاهی هم فیلتر است. حدود سه ماه است که این مشکل ایجاد شده است. چند سال پیش هم این اتفاق افتاده بود، ولی از فیلتر خارجش کردند. اما الان حدود سه ماه است که این اختلالات دوباره اتفاق افتاده است. دو ماه پیش به صورت کامل فیلتر شد و آی پی ۱۰ صفحه پیوند‌ها را برمی‌گرداند.»

او همچنین دربار اختلال در واتس‌اپ، اظهار کرد: «دیروز و روز قبل‌تر از آن دیدیم که بعضی آدرس‌های واتس‌اپ، مثل web.whatsapp، آدرس صفحه پیوند‌ها را بر می‌گرداند. واتس‌اپ و اینستاگرام متعلق به شرکت متا و فیسبوک است. وقتی چنین اتفاقی را روی واتس‌اپ مشاهده کردیم، آن هم در کنار اختلالاتی که در تماس واتس‌اپ وجود دارد، کاملا نشان می‌دهد که این اختلالات همه از یک دسته هستند و ما با اختلال عمدی، روی سرویس متعلق به شرکت فیسبوک، مواجه هستیم. البته در مورد روز گذشته شاید بتوان گفت یک درصد این اتفاق افتاده و در داده‌ها نشان می‌دهد که برخی از کابران، زمانی که می‌خواستند صفحه واتس‌اپ وب را باز کنند، صفحه پیوند‌ها برمی‌گشت. این اختلال در سطح DNS است.»

اقبال درمورد لایه‌های فیلترینگ در کشور، بیان کرد: «فیلترینگ در کشور چند لایه دارد؛ لایه اول DNS است که زمانی که آی پی سرور را می‌گیرد، صفحه پیوند‌ها را برمی‌گرداند. این لایه برای سرویس‌های عادی بسیار راحت است. لایه دوم برای سرویس‌هایی است که فیلترینگ‌شان سخت‌تر است و در لایه آی پی، آن‌ها را فیلتر می‌کنند. بدین معنا که شما نمی‌توانید به سرور متصل شوید و به اصطلاح به سیاه چاله می‌روید. ولی الان، چون در مدل جدید اینترنت، خیلی از سروریس‌ها پشت یک آی‌پی قرار می‌گیرند، این لایه برای همه سرویس‌ها قابل استفاده نیست.»

این کارشناس فناوری اطلاعات درباره لایه سوم فیلترینگ، عنوان کرد: «لایه سوم را آنالیز پکت می‌گوییم. به بیانی ساده، پکت را باز و داخل آن تا لایه آخر نگاه می‌کنند و با توجه به اینکه برای چه سرویسی است، دراپش می‌کنند. نتیجه این لایه این می‌شود که پیچیدگی سنگینی داریم.»

اقبال در پایان خاطرنشان کرد: «صفحه پیوند‌ها را ما در لایه اول و در لایه‌های بعدی فقط اختلال می‌بینم. یعنی اگر چیزی به صورت آی پی فیلتر شده باشد، مثل تلگرام یا چیزی مثل اینستاگرام درلایه آنالیز پکت فیلتر شده باشد، فقط اختلال می‌بینیم و صفحه پیوند‌ها را مشاهده نمی‌کنیم. همه این موارد نشان از سیستم پیچیده‌ای است که این سیستم رفتاری شبیه سیستم فیلترینگ چین است. مستندات داخلی وجود دارد که حاکی از آن است که سیستم ما دارد مثل فیلترینگ چین عمل می‌کند.»