رئیسی از چین، اینترنت ملی سوغات آورد؟

براساس گزارش رویترز شرکت مخابرات چینی ZTE «سیستم نظارت قدرتمندی با قابلیت نظارت بر ارتباطات تلفن ثابت، تلفن همراه و اینترنت» را به آژانس مخابراتی تحت کنترل ایران فروخته است. حالا به نظر می‌رسد یکی از دلایلی که رئیسی به چین سفر کرده، تامین امینت سایبری و توسعه زیرساخت‌های اینترنت ملی با همکاری چین است.

سال ۱۴۰۰ بود که این شائبه به وجود آمد که براساس سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین، چین اینترنت ملی را برای ایران راه‌اندازی می‌کند. حالا ابراهیم رئیسی سه‌شنبه با هدف امضای ۲۰ قرارداد و تفاهم‌نامه وارد کشور چین شد که براساس گزارش‌های به‌دست آمده داخلی و خارجی، احتمالا یکی از این قراردادها مربوط به تامین اینترنت داخلی و امنیت سایبری ایران توسط چین است.

اینترنت ملی به دست چین ساخته می‌شود؟

براساس آن چیزی که تاکنون درز کرده است بحث اینترنت و زیرساخت اینترنت ملی در سندهای همکاری ایران و چین وجود دارد. کما اینکه تامین زیرساخت‌های اینترنت کشور توسط چین موضوع جدیدی نیست و سالیان زیادی است که به دلیل تحریم‌ها، ایران بخش از زیرساخت‌های خود را از چین تامین می‌کند.

در شهریور ماه ۹۹ محمدصالح جوکار، نماینده مجلس یازدهم هم به ماجرای همکاری ایران و چین برای اینترنت اشاره کرده و گفته بود «طرح ملی شدن اینترنت بحث امروز و دیروز نیست و این ماجرا به چند سال پیش برمی‌گردد. دولت طبق برنامه ششم مکلف است اینترنت کشور را ملی کند و تمامی شرایط برای تحقق این موضوع فراهم است. کشور چین قرار است طی سند همکاری ایران با این کشور به تحقق این موضوع کمک کند.»

پس از آن علی عگسری، رئیس سابق سازمان صداوسیما اعلام کرد که جمهوری اسلامی در حال شکل دادن به اینترنت ملی است و الگوی ایران برای این هدف چین و روسیه هستند.

این در حالیست که تنها مسئولان داخلی از همکاری چین و ایران برای ساخت اینترنت ملی در ایران سخن نمی‌گویند. بلکه رویترز در یک گزارش گفته است که یک شرکت مخابرات چینی به ایران سیستم نظارت بر اینترنت فروخته است.

همچنین، انستیو خاورمیانه این موضوع که ایران قرار است در ازای نفت ارزان به ایران سیستم امنیت سایبری بفروشد را تایید کرده است.

در چین و روسیه مسیر‌های دسترسی به اینترنت، متعلق به دولت است. یعنی همه شرکت‌های که اینترنت ارائه می‌دهند باید این مسیرها را از دولت اجاره کنند. همچنین؛ وجود سیستم‌های قوی نظارت بر فضای مجازی در چین، مانع استفاده کاربران از اینترنت بین‌المللی و پلتفرم‌های خارج از این کشور می‌‌شود.

راه‌اندازی اینترنت داخلی سالیان زیادی است که در دستور کار دولت‌های مختلف قرار گرفته بود، اما به دلیل نبود زیرساخت‌ها و هزینه‌بر بودن آن به تعویق افتاد. با این حال به نظر می‌رسد که دولت سیزدهم در ازای تهاتر نفت ارزان به چین، در نهایت اینترنت ملی را راه‌اندازی خواهد کرد.

دیوار بزرگ آتشین چین الگوی ایران

سیاوش علی احمدی، کارشناس حوزه فناوری در این باره به تجارت‌نیوز گفت: «اگر بخواهیم به آینده اینترنت در ایران نگاه کنیم، ایجاد یک شبکه اطلاعات کاملا داخلی که کاربران تنها به آن دسترسی داشته‌ باشند، شدنی نیست. چرا که از لحاظ علمی و اقتصادی کشور را به کما فرو می‌برد.»

او با اشاره به اینکه نوع فیلترینگ اینترنتی که در آینده شاهد آن خواهیم بود می‌تواند شبیه به دیوار بزرگ آتشین چین است، ادامه داد: «در آن مکانیزم با هوش مصنوعی و فیلتر کردن درخواست‌هایی که SNI و eSNI آن را نمی‌توانند تشخیص بدهند، به صورت هوشمند مسدود می‌شوند. سایر درخواست‌ها پذیرفته‌ می‌شود و کاربر به اینترنت داخلی یعنی وب‌سایت‌های چینی دسترسی خواهد داشت.»

این کارشناس توضیح داد: «مکانیزم‌هایی که چینی‌ها در دیوار بزرگ آتشین خود استفاده می‌کنند منجر به غیرفعالسازی نرم‌افزارهای فیلترشکن می‌شود. حتی حجم زیادی از درخواست‌های فیلترشکن‌های قوی را می‌توانند مسدود کنند. در چین با استفاده از این مکانیزم‌ها، ۳۱۱ هزار وب‌سایت به صورت اتوماتیک در بازه یک ماهه مسدود شدند.»

در چین جنگ همیشگی میان دیوار آتش با وی‌پی آن‌ها در جریان است. کاربران چینی همواره با ابزار وی‌ پی‌ ان به جنگ این دیوار می‌روند و این دیوار هم هر روز با به‌روزرسانی و امکانات سخت‌افزاری و بودجه‌های کلان، در حال پیشرفت است تا فیلترشکن‌های بیشتری را شناسایی کند.

در ایران نیز بودجه وزارت ارتباطات در دو سال اخیر برای توسعه شبکه ملی ارتباطات توسعه یافته است. در سال ۱۴۰۰ بودجه این وزارت‌خانه مجموعا ۱۳ هزار میلیارد بود که از این رقم حدود ۱۰ هزار میلیارد آن به شبکه ملی اطلاعات یا همان اینترنت داخلی اختصاص یافت.

در بودجه امسال نیز علاوه بر افزایش بودجه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، ۴۰ درصد از بودجه ۱۵ هزار میلیاردی به توسعه شبکه ملی اطلاعات اختصاص یافته است.

اینترنت ملی ساخت چین، مغایر با قانون اساسی!

حالا که با سفر رئیس جمهوری به چین، راه‌اندازی کامل اینترنت داخلی توسط این کشور به واقعیت نزدیک می‌شود؛ باید گفت که این اقدام موضوعی است که با اصل‌ هشتاد و یکم قانون اساسی، مغایر است. در این اصل قانون اساسی آمده که «دادن‌ امتیاز تشکیلات امور تجارتی‌ و صنعتی‌ و کشاورزی‌ و معادن‌ و خدمات‌ به‌ خارج» ممنوع است.

این اولین باری نیست که دولت سیزدهم برای پیاده‌سازی اینترنت ملی و شبکه ملی اطلاعات، مغایر با قانون اساسی عمل می‌کند. چرا که طرح صیانت از فضای مجازی هم که تصویب آن به یکی از دغدغه‌های اصلی دولت و مجلس تبدیل شده بود، مرکز پژوهش‌های مجلس آن را مغایر با اصل ۵۷ قانون اساسی اعلام کرد.

با این حال اما، به نظر می‌رسد که دولت سیزدهم عزم خود را برای پیاده‌سازی اینترنت ملی (اینترنت داخلی) جزم کرده است و با سفر رئیسی به چین برای امضای قرارداد در این رابطه، مهر نهایی تایید اینترنت ملی را زده است.

این درحالیست که با وجود فشارهای برخی مسئولان و کارشناسان، هنوز هیچ جزئیاتی از سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین و ۲۰ سندی که قرار است میان ایران و چین به امضا برسد، فاش نشده و فعلا مشخص نیست که چین مسئول راه‌اندازی اینترنت ملی در ایران است یا خیر.