معمای منع تردد شبانه

جریمه‌های چراغ خاموش

اولین شب آذر ‌۱۳۹۹ بود که خیابان‌ها ناگهان تهی از ماشین، موتورسیکلت، وانت و کامیون و...شد. راننده‌هایی که این قانون را نادیده می‌گرفتند، می‌دانستند که قطعا ۲۰۰هزار تومان جریمه می‌شوند، به‌خاطر همین میزان تردد در شهرها به‌شدت کاهش پیدا کرده بود و خیابان‌ها هرشب رأس ساعت‌۹ در سکوتی ممتد فرو می‌رفت. از ۱۱‌ ماه پیش تاکنون، تنها تغییر ایجادشده در این طرح، زمان اجرای آن بود که به ۲۲ تا ۳ صبح تبدیل شد. شهرهای بزرگ بعد از تصویب و اجرای این طرح ۳پیک کرونای دیگر را پشت سر گذاشتند و چندباری از قرمز به نارنجی و زرد و حتی سبز تغییر رنگ دادند. تا اینجای کار کمتر کسی نسبت به منع تردد شبانه اعتراضی می‌کرد و خواهان لغو آن بود اما در ابتدای پاییز امسال که ۷۶درصد گروه هدف در شهرهای بزرگ مانند تهران واکسینه شدند، دورکاری اداره‌ها لغو شد، ساعات کار فروشگاه‌ها و رستوران‌ها افزایش پیدا کرد و حتی تالارهای عروسی باز شد، مردم نسبت به تشدید لغو منع تردد شبانه معترض شدند و برایشان سؤال شد که چرا ستاد ملی مقابله با کرونا همین یک طرح را نگه داشته و حاضر به لغو آن نیست.

«تاکنون هیچ مصوبه‌ای از ستاد ملی مقابله با کرونا برای لغو ممنوعیت شبانه به پلیس راهور ابلاغ نشده است.» این تنها پاسخی است که رئیس مرکز اطلاعات و کنترل ترافیک پلیس راهور ناجا درباره چرایی لغونکردن طرح منع تردد شبانه می‌دهد. به‌گفته سرهنگ احمد شیرانی، تنها در تعطیلات ۶ روزه مرداد ۱۳۹۹، ۶۰۰ هزار خودرو در کشور جریمه شدند که البته جریمه‌ منع تردد بین‌شهری را هم شامل می‌شد.

بسیاری از شهروندان با استدلال این که برای آنها در این ۱۱‌ماه پیامک جریمه نیامده، با خیالی آسوده در معابر تردد می‌کنند، غافل از اینکه تنها از طریق استعلام اینترنتی می‌توان فهمید که چقدر بابت آن جریمه شده‌اند. «مریم مولایی» از شهروندان تهران است که قانون منع تردد شبانه در تهران تاکنون ۴ میلیون تومان جریمه روی دستش گذاشته‎؛ جریمه‌ای که چراغ‌خاموش و بی‌صدا به نامش زده شده است. او می‌گوید: «تنها پیامی که برای منع تردد شبانه دریافت کردم، پیامک اخطار بود. اما وقتی خلافی خودرو را گرفتم متوجه شدم ۴ میلیون تومان برای تردد در معابر شهر جریمه شده‌ام و از آن بی‌خبر بودم. بعدا متوجه شدم بسیاری از اطرافیان دیگرم هم در همین دام افتاده و با تصور این که دیگر جریمه نمی‌شوند در سطح شهر تردد داشتند.»
 

باعث بی‌احترامی به قوانین شدند

هرچقدر مردم در ماه‌های ابتدایی در رعایت قانون منع تردد شبانه سنگ تمام گذاشتند، رفته رفته تمکین آنها به قانون کمرنگ شد و با روش‌های مختلف وارد معابر عمومی شدند. بسیاری با پوشاندن پلاک یا مخدوش کردن آن، بعضی با تردد در معابری که دوربین طرح ترافیک ندارد، برخی با عضو شدن در خودروهای اینترنتی و انواع و اقسام روش‌های دیگر.

مهسا یکی از کسانی است که همان روزهای اول فهمید که اگر در محدوده خارج از طرح ترافیک رانندگی کند، جریمه نخواهد شد. پس بدون هیچ اضطرابی در شهر تردد می‌کند: «استفاده از خودرو شخصی برای تردد در شهر، بسیار امن‌تر از وسایل نقلیه عمومی و یا تاکسی و... است. حالا که بیشتر ممنوعیت‌ها برداشته شده است همچنان تردد شبانه در معابر درون شهری ممنوع است؟ تا حالا کدام مسئول ستاد ملی مقابله با کرونا استدلال‌هایش در این‌باره را گفته که من درباره آن فکر کنم و قانع شوم که نباید شب از خانه بیرون بیایم؟ در ضمن مسئولان نمی‌دانند که با این هزینه‌های بالای تاکسی و خودروهای اینترنتی نمی‌شود که هم روز و هم شب با آنها تردد کرد؟» فرزاد هم از شهروندانی است که با مخدوش کردن پلاکش شب‌ها در شهر تردد می‌کند و این را بدون خجالت می‌گوید: «بعد از مدتی متوجه شدم که بسیاری از کارمندان دولت مثل طرح ترافیک که دارند، مجوز تردد شبانه هم دارند و این موضوع خیلی من را ناراحت کرد. این شد که تصمیم گرفتم با این روش در شهر تردد کنم وگرنه هیچ‌کس دوست ندارد قوانین را زیر پا بگذارد. مسئولان ستاد ملی مقابله با کرونا واقعا توضیح دهند هدفشان از ادامه این طرح چیست؟ وقتی وضعیت شهرها عادی شده و شهروندان درجه یک در مناطق بالای شهر از همان ابتدا بدون نگرانی با ماشین شخصی در شهر تردد می‌کردند؟»
 

دور زدن به سبک تاکسی‌ اینترنتی

اگر در ۱۱‌ ماه گذشته سر و کارتان در ساعات پایانی شب به خیابان‌ها و معابر شهر افتاده باشد، حتما با راه‌حل‌های دور زدن طرح ممنوعیت تردد شبانه آشنا شده‌اید یا حداقل این موضوع ذهنتان را درگیر کرده است که اگر ممنوعیت همچنان برقرار است، چرا همچنان خودروهای شخصی زیادی در معابر مرکز شهر به چشم می‌خورند؟ رسول شهروندی عادی است که پاسخ روشنی به این سؤال می‌دهد: «بعد از این که تردد شبانه ممنوع شد، اداره‌ای که در آن کار می‌کنم لیستی از مشخصات خودرو کارمندان تهیه کرد تا برای دریافت مجوز تردد شبانه اقدام کند. حتما دیگر اداره‌ها و شرکت‌های بزرگ هم چنین لیستی را تهیه کرده‌اند. همین موضوع باعث شد تا برخی افراد بدون دلیل خاصی، از امکان تردد شبانه برخوردار باشند و عده‌ای که چنین فرصتی نداشتند از آن محروم بمانند و جریمه شوند.»

منع تردد شبانه، به روش‌های دیگری هم دور زده شد. رسول می‌گوید: «آژانس‌ها و تاکسی‌های اینترنتی مجوز تردد شبانه را دارند. بعد از تصویب این طرح، تعداد زیادی از افراد برای دور زدن آن، به‌عنوان راننده در اپلیکیشن‌های تاکسی اینترنتی ثبت‌نام کردند و مجوز گرفتند. درحالی‌که منطقی نیست فردی با خودرو گرانقیمت بخواهد مسافر جابه‌جا کند.»
 

دردسرهای یک ممنوعیت

منع تردد شبانه برای شهروندانی که در محدوده طرح ترافیک قرار دارند هم قوز بالای قوز است. «ریحانه عابدی‌نیا» از کسانی است که در همین محدوده زندگی می‌کند. او می‌گوید: «تا پیش از این حداقل می‌دانستیم که عصرها امکان استفاده از خودروی شخصی را داریم و برخی از کارها را در این ساعات انجام می‌دادیم. اما با ممنوعیت تردد شبانه، خودروی شخصی برای ما هیچ کاربردی ندارد و ما رسما امکان استفاده از آن را نداریم.» از شب‌هایی می‌گوید که این منع تردد او و خانواده‌اش را به دردسر انداخته بود: «۲ ‌ماه پیش من و خانواده‌ام به کرونا مبتلا شدیم. با هزار زحمت از متخصص عفونی برای پدرم نوبت ویزیت گرفته بودیم‎؛ پزشک ساعت ۱۱ شب به ما وقت داد. با خودروی شخصی نمی‌توانستیم او را به مطب ببریم. مجبور شدیم از تاکسی‌های اینترنتی استفاده کنیم. وقتی به راننده‌ها می‌گفتیم که بیمار کرونایی داریم سفر را لغو می‌کردند.  چندین بار مجبور به درخواست خودرو ‌شدیم و با هر بار درخواست، مبلغ کرایه بیشتر از قبل می‌شد. این سؤال همواره در ذهن من می‌چرخد که آیا در چنین شرایطی استفاده از خودروی شخصی بهتر از خودروی عمومی نیست؟»  حالا مردم به‌خصوص در شهرهای بزرگ منتظرند تا ببینند تکلیف این طرح که در ابتدا موقتی بود، چه خواهد شد؟ سکوت مسئولان ستاد ملی مقابله با کرونا باعث ایجاد شایعه‌های متعدد حول محور این موضوع شده است. طرحی که چند روز دیگر یک‌ساله خواهد شد.