روزی می‌گفتند اینجا هیچ معلمی نمی‌ماند

مریم طالشی -آنها رؤیایی داشتند؛ یک رؤیای کوچک که از نظر خودشان البته بزرگ و دست نیافتنی بود. کوچکی و بزرگی آرزوها برای هرکس یک جور تعریف می‌‌شود. رؤیای بزرگ کسی ممکن است رؤیای کوچکی برای شما باشد.
رؤیای بزرگ بچه‌‌های پیرسهراب، گرفتن دیپلم بود و رؤیای محال و دور از باورشان، راهیابی به دانشگاه که خودشان را آنقدر از دروازه درخشان آن دور می‌‌دیدند که مانند خیالی دوردست در نظرشان محو شده بود.
پیرسهراب، دهستانی در منطقه دشتیاری چابهار با نوجوانانی که رؤیای دانشگاه را در خواب هم نمی‌دیدند، امروز دانشجویانی دارد که خودشان به روستا برمی‌گردند و معلم می‌شوند. روزی می‌گفتند اینجا هیچ معلمی نمی‌ماند چون هر که می‌آید، می‌رود، حالا معلمان روستا در خانه خودشان هستند و روزگار کلاس‌های بی‌معلم و دانش‌آموزان بی‌انگیزه گذشته و اصلاً این پیرسهراب، آن پیرسهراب قبلی نیست که نیست.

چند سال پیش بود که با بچه‌‌های مؤسسه «دست یاری به دشتیاری» به پیرسهراب رفتم؛ روز اول مهر و بازگشایی مدارس. بچه‌‌ها در مدرسه نوسازی شده از سر و کول هم بالا می‌‌رفتند و ذوق دیوارهای رنگ شده و آبخوری جدید را داشتند. خودشان را به عموحسین می‌رساندند و با او چاق سلامتی می‌کردند. عمو حسین بچه‌ها، حسین علیمرادی عضو گروه جهادی دانشگاه علامه بود و بعدها شد یاور دشتیاری و جان جوانش را هم در همین راه از دست داد و شد شهید راه خدمت.
او شوق آموختن و دست‌‌های خالی بچه‌های پیرسهراب را دیده بود. حیف بود بچه‌ها در حسرت دانشگاه بمانند و نماندند.
«ما به آن مقصد عالی نتوانیم رسید/ هم مگر پیش نهد لطف شما گامی چند» فرزاد جدگال، حرف‌‌هایش را با این بیت شروع می‌کند. قبولی ۱۳۹۹ است در رشته آموزش عربی دانشگاه مشهد: «من تنها رتبه سه رقمی در جنوب استان را در کنکور سراسری ۹۹ کسب کردم. باید یادی کنم از شهیدحسین علیمرادی که تلاش زیادی برای آموزش بچه‌های پیرسهراب کرد. حالا ما حسین‌‌های کوچک داریم و این مسیر را در انجمن فارغ‌التحصیلان پیرسهراب ادامه می‌‌دهیم. انگیزه ما برای ادامه مسیر هر روز بیشتر می‌شد و ما الان همدلی زیادی در انجمن فارغ‌التحصیلان برای مسائل مختلف داریم و این مسأله‌‌ای است که قبلاً کمتر به آن توجه می‌‌شد. نتایج قبولی کنکور در منطقه‌‌ای که دانش‌آموزانش روزی رؤیای دیپلم گرفتن داشتند، حالا بیشتر از همیشه بچه‌‌ها را امیدوار کرده است. آمار قبولی بچه‌‌ها هرسال بیشتر می‌شود و این مسیری است که شروع و حمایت شده و ادامه پیدا می‌‌کند.»
عمران بلوچ هم از قبولی‌‌های امسال است، پذیرفته 1400 علوم اجتماعی دانشگاه فرهنگیان شهید باهنر بیرجند: «من از خیران ممنونم که در مسیر کنکور ما را همراهی کردند. به ما کتاب‌‌های تست رساندند که اگر نبودند قبولی برای من و دوستانم سخت می‌‌شد. من با این کتاب‌‌ها توانستم روش مطالعه خودم را پیدا کنم. این حمایت‌‌ها باعث شد هر سال قبولی‌‌ها بیشتر شود و امیدواریم این حمایت‌‌ها همچنان ادامه پیدا کند.»
دسترسی به ساده‌‌ترین کتاب‌‌ها برای بچه‌‌ها عملاً غیرممکن بود چه برسد به کتاب‌‌های کنکور. راه دسترسی به نزدیک‌ترین جایی که می‌توانستند کتاب تهیه کنند دور بود و سخت. حالا در نظر بگیرید این بچه‌‌ها چطور می‌توانستند در رقابت کنکور حرفی برای گفتن داشته باشند، هرچند که به قول سید ابرار حسینی که از قبول‌‌شده‌‌های سال‌های قبل است، بچه‌‌ها آن روزها بر سر اینکه کدامشان تعداد درس کمتری بیفتند، باهم رقابت می‌‌کردند و حتی امیدی به گرفتن دیپلم نداشتند.
سیدابرار، سال 96 با کسب رتبه برتر علمی گروه ادبیات فارغ‌التحصیل شده و به بدنه آموزشی استان پیوسته است. او حالا دبیر ادبیات دبیرستان امام علی(ع) پیرسهراب و دبیر انجمن فارغ‌التحصیلان است: «برای من و بچه‌‌های دیگر منطقه دشتیاری، گرفتن دیپلم و راه پیدا کردن به دانشگاه یک رؤیای دست نیافتنی بود. من با شرایط سخت و بدون امکانات به دانشگاه راه پیدا کردم. پس از آن بچه‌‌های جهادی دانشگاه علامه خیلی کمک کردند و می‌شود گفت تاریخ آموزشی دشتیاری و بخصوص پیرسهراب به دو دوره ماقبل و بعد آن تقسیم می‌‌شود. آموزش در این منطقه متحول شد و درحال حاضر ما داریم با مدارس برتر منطقه و حتی استان سیستان و بلوچستان رقابت می‌‌کنیم. قبولی در دانشگاه باعث ایجاد حس خودباوری در بچه‌‌های دشتیاری شده است. الان ما در دبیرستان امام علی(ع) پیرسهراب انجمنی داریم به‌نام انجمن فارغ‌التحصیلان که متشکل از فارغ‌التحصیلان سال‌های مختلف دبیرستان پیرسهراب است که فارغ‌التحصیلان را با توجه به استعدادی که دارند جهت‌‌دهی می‌‌کند. بچه‌‌ها الان کتاب‌‌های کمک آموزشی از مؤسسه دریافت می‌‌کنند و قبولی‌ها هر سال بیشتر می‌شود و سیر صعودی پیدا می‌‌کند.»

 بچه‌‌ها انگیزه پیدا کرده‌‌اند و به آینده امیدوار شده‌‌اند. میلاد جدگال یکی از همان دانش‌آموزانی است که با نگاه به قبولی‌‌های امسال امیدوار است خودش یکی از قبولی‌‌های ۱۴۰۱ باشد. او که دانش‌آموز پایه دوازدهم رشته علوم انسانی است، می‌‌گوید: «من از پایه یازدهم انگیزه زیادی برای کنکور پیدا کردم اما امکانات کافی برای مطالعه نداشتم برای همین مطالعه من برای کنکور اصولی نبود اما در پایه دوازدهم کتاب‌‌های آموزشی از طرف خیرین به دست ما رسید. من با تمام وجودم درس می‌‌خوانم تا زحماتی که آنها برایم کشیدند جبران شود.»
دخترها هم دارند راه خودشان را در مسیر تحصیل پیدا می‌‌کنند. قبلاً تحصیل دختران تا مقطع دانشگاه چندان در این منطقه مرسوم نبود اما حالا دخترها هم به دانشگاه می‌‌روند و در این رؤیای دست یافته با پسرها سهیم هستند.
«من یک دختر از منطقه دشتیاری هستم که امسال دانشگاه قبول شدم. در منطقه ما دخترها قبل از مقطع دبیرستان به ازدواج فکر می‌‌کنند و شرایط خانواده‌‌ها طوری است که دخترها در سن پایین صنایع دستی و سوزن‌‌دوزی یاد می‌‌گیرند و کم کم مسیرشان از درس و مدرسه‌ جدا می‌‌شود. اما من همیشه دوست داشتم مثل پسرهای مدرسه پیرسهراب ادامه تحصیل دهم و به دانشگاه بروم. این کار در شرایط ما خیلی سخت بود چون دخترها کمتر از پسرها می‌توانستند امکان ادامه تحصیل داشته باشند. همراهی دانشجویان جهادی و کادر آموزشی مدرسه باعث شد به آنچه که مثل آرزو و رؤیایی دور برایم بود برسم. حالا من به‌عنوان دانشجو برای محقق شدن رؤیاهای سایر دختران منطقه تلاش می‌‌کنم و امیدوارم آنها به آرزوهایشان برسند.»
یکی دیگر از دختران قبول شده در کنکور هم این‌طور می‌‌گوید:«در واقع کار من خلاف جریان عادی زندگی‌‌ام بود. من در آن شرایط باور نکردنی با وجود تمام مشقات و حمایت‌‌ها و پشتیبانی مؤسسه و مجموعه قبول شدم. محیطی که ما در آن زندگی می‌‌کنیم با محیط شهرهای بزرگ متفاوت است و درس خواندن و وارد دانشگاه شدن کار سختی است. با قبولی ما، کسانی که قبلاً این موضوع برایشان کم اهمیت بود، انگیزه بیشتری برای قبولی در کنکور پیدا کردند. الان خانواده‌‌های روستا دوست دارند دخترانشان به دانشگاه فرهنگیان بروند و معلم شوند و در مدارس منطقه مشغول به فعالیت شوند.»
دیگر دختر قبول شده هم از شرایط سخت درس خواندن می‌‌گوید: «من عضو خانواده پرجمعیتی هستم. در بلوچستان آخر هفته همه اعضای خانواده دور هم جمع می‌‌شوند و خانه خیلی شلوغ می‌شود و این شرایط مطالعه را برای ما خیلی سخت می‌‌‌کرد. توجه به تحصیل دختران در منطقه ما خیلی کم است و فضای شبانه روزی برای دختران در منطقه ما نیست و حتی کتابخانه عمومی هم وجود ندارد که در آن مکان مطالعه کنیم و این شرایط کار ما را خیلی سخت می‌‌کرد. ما گاهی مجبور می‌‌شدیم برای مطالعه به خانه فامیل یا حتی انبار خانه برویم. البته کمکی که در برنامه‌‌ریزی درسی و مسائل کمک آموزشی به ما شد، خیلی تأثیرگذار بود.»

موتور آموختن در منطقه به حرکت درآمده است

مهسا رضایی، مسئول آموزش مؤسسه هم با بیان اینکه سیر پیشرفت و رشد آموزشی در منطقه دشتیاری صعوی بوده است، می‌‌گوید: «از آن سال‌هایی که ما فقط با فرستادن کتاب و برگزاری اردوهای دوره‌‌ای دوسه بار در سال توسط دانشجوهای مسلط به تدریس کارمان را شروع کردیم تا به امروز که آموزش آنلاین هم در منطقه راه افتاده، راه زیادی را پیموده‌‌ایم. خوشبختانه هرسال توانسته‌‌ایم کتاب‌‌های بیشتری برای بچه‌‌ها بفرستیم و شرایط خیلی فرق کرده است. هر سال قبولی‌‌ها رو به افزایش است و این باعث شده موتور حرکت در منطقه به‌صورت خودکفا باشد یعنی دیگر خیلی نیاز نیست ما به آنجا برویم و از اهمیت آموزش صحبت کنیم. این جو کاملاً در منطقه وجود دارد چون مدارس نتیجه خوب گرفته‌‌اند و بقیه هم الگوپذیری می‌‌کنند. دبیرستان نمونه منطقه، دبیرستان امام علی(ع) پیرسهراب است که پایگاه ما آنجاست یعنی استادان آنجا اقامت می‌‌کردند و دوره‌‌ها آنجا برگزار می‌‌شد اما همیشه برنامه‌‌ها به دبیرستان‌‌های دیگر هم اعلام می‌‌شد که از کلاس‌ها استفاده کنند.»
رضایی اضافه می‌‌کند: «ویژگی دبیرستان امام علی(ع) این بود که این روند رشد را خیلی سریع‌‌تر طی کرد. این چنین شد که منطقه پیرسهراب نمونه شد و بقیه دبیرستان‌‌ها در مناطق دیگر مثل «اورکی» از پیرسهراب الگوبرداری کردند. ما بچه‌‌هایی را در پیرسهراب داریم که سال‌های گذشته کنکور قبول شده‌‌اند و الان در خود منطقه معلم دانشجو هستند. کادر آموزشی پیرسهراب هم خیلی به مدارس باقی مناطق کمک کردند تا شیوه آموزش ارتقا پیدا کند و این همکاری ایجاد شد. از این جهت خیلی وضعیت خوبی پیش آمده که مدارس به هم کمک می‌‌کنند و جو رقابتی مثبت هم ایجاد شده است.
همه می‌‌خواهند نتایج قبولی کنکورشان بیشتر شود. جای خوشحالی دارد که مدارس دخترانه هم به این روند پیوسته‌‌اند. ما سال‌های قبل از مدارس دخترانه اصلاً قبولی کنکور نداشتیم. البته ترک تحصیل در دخترها در منطقه بیشتر است و توجه آنها به درس کمتر که خوشبختانه در سفر اخیری که به منطقه داشتیم، وقتی با دخترها صحبت می‌‌کردیم متوجه تفاوت فاحشی نسبت به قبل شدیم. دخترها عنوان می‌‌کردند که دوست داریم در فلان رشته تحصیل کنیم و این نشان می‌‌دهد که اعتماد به نفس پیدا کرده‌‌اند و خودشان را باور دارند. این چیزی است که سال‌های قبل مشاهده نمی‌‌شد. ما در حد توانمان توانسته‌‌ایم کتاب برای بچه‌‌ها تهیه کنیم البته ایده آل این است که هر دانش‌آموز یک دست کتاب برای خودش داشته باشد اما فعلاً بچه‌‌ها کتاب‌‌ها را چرخشی استفاده می‌‌کنند. مشکل کتاب همچنان وجود دارد و همچنین دغدغه فضای مطالعه هم داریم. یکی از مشکلات بچه‌‌ها این است که فضای مطالعه ندارند و غیر از یک دبیرستان که شبانه روزی است و سالن مطالعه دارد، بقیه بچه‌‌ها در این مورد کم و بیش با مشکل مواجه هستند.»
تغییر در نگرش‌ها تغییر در فضای آموزشی
دلایل روند رو‌به‌رشد تحصیل در دشتیاری را محمدبخش درخشیده، مدیر دبیرستان امام علی(ع) پیرسهراب این‌طور عنوان می‌‌کند: «تأثیرگذاری روی بچه‌‌های منطقه پیرسهراب را از چند محور می‌توانیم مورد بررسی قرار دهیم. محور اول مسأله نگرش است و باورها. شاید فارغ از تأثیرگذاری به‌لحاظ ساخت فضای آموزشی ایجاد باور در بچه‌‌ها خیلی اهمیت داشت. محور دوم، ساخت فضای آموزشی است که کمک زیادی به بچه‌‌ها کرده و الان منطقه دشتیاری پایلوت ساخت فضای آموزشی است. محور سوم ارتقای شاخص‌‌های آموزشی در منطقه است. ما الان طبق آمار و ارقام نتایج‌مان به‌طور کمی خیلی رشد کرده است. در پنج سال اخیر نزدیک به ۵۰ دانشجو معلم تربیت کرد‌‌ه‌‌ایم که حاصل نگاه مثبت همه کسانی بوده که در این راه تلاش کرده‌‌اند. ما معضل اساسی کمبود نیروی انسانی ماندگار در منطقه داشتیم که به این شکل رفع شده و اگر این روند رو‌به‌رشد ادامه پیدا کند، خصوصاً در مدارس دخترانه شاید در عرض پنج سال بعد به‌جایی برسیم که بتوانیم بگوییم اصلاً مشکل نیروی انسانی نداریم.
تشکیل انجمن فارغ‌التحصیلان هم از جمله دیگر دستاوردهایی است که در حال حاضر به‌صورت کاملاً حرفه‌‌ای در سطح منطقه فعالیت می‌‌کند. موضوع بعدی بحث آگاه سازی است. درحال حاضر نوعی روحیه مطالبه‌‌گری در مردم ایجاد شده است. مردم مطالبه‌‌گری اصولی را یاد گرفته‌‌اند و خوشبختانه این جریان در مناطق مختلف وجود دارد.»
بچه‌‌ها حالا می‌‌دانند چه می‌‌خواهند. دیگر خواسته‌‌هایشان فقط یک رؤیای دور از دسترس نیست که بعد از مدتی کنج ذهن‌‌شان غبارگرفته و کدر شود و رنگ فراموشی به خود بگیرد. آنها در روزهای تب‌‌دار دشتیاری و شب‌‌های پرستاره و خیال انگیزش، رؤیاهایشان را مرور می‌کنند و آنها را می‌‌پرورانند.
رؤیاها جان می‌‌گیرند و پا درمی آورند و به‌ سمت دانشگاه حرکت می‌‌کنند. دست می‌‌شوند و می‌‌نویسند. چشم می‌‌شوند و نگاه می‌‌کنند. گوش می‌‌شوند؛ گوش‌‌های مشتاق. ذهن می‌‌شوند و فرامی‌‌گیرند. این، تعبیر رؤیای زیبای آنهاست.