اجاره خانه اشتراکی ؛ پدیده ای عجیب در تهران

 چند ماهی است بروز یک پدیده عجیب، ذهن­‌ها را به سمت یک آسیب اجتماعی جدید کشانده است؛ طبق برخی گزارش­‌ها به ویژه از مناطق مرکزی رو به پایین پایتخت، به دلیل گرانی اجاره‌خانه، دو یا چند خانواده مجبور به اجاره یک آپارتمان ۶۰ تا ۷۰ متری شده و هر یک زندگی مشترک خود را با خانواده دیگری به «اشتراک» گذاشته­‌اند.

 مدت­‌ها بود که با رشد سرسام­‌آور قیمت ملک در تهران و کلانشهرها،  اخباری از خرید «دانگی» خانه منتشر می­‌شد؛ در این روش به طور نمونه سه نفر، هر کدام دو دانگ از یک خانه را صاحب می­‌شدند به این امید که بعدها سهم دیگران را بخرند یا از درآمد اجاره آن بهره بردارند؛ این اقدام گاهی منتهی به اختلاف‌هایی بین شرکا می­‌شد (می­‌شود) که خود موضوعی مفصل و دارای ابعاد حقوقی و اجتماعی جداگانه­‌ای است.

اما اکنون با پدیده آسیب‌زای جدید «اجاره‌نشینی چند خانوار در یک واحد آپارتمانی» مواجه‌ایم که هنوز آمار و اطلاعات مستند و قابل اتکایی از میزان بروز یا گستره اجاره خانه اشتراکی در تهران یا شهرهای بزرگ دیگر منتشر نشده و البته هیچ مقام مسئولی نیز آن را تکذیب نکرده است. به این ترتیب می­‌توان پیش­‌بینی کرد که در کنار خانه­‌های اشتراکی مجردی، در آینده نزدیک شاهد آگهی­‌های املاک برای پیداکردن «خانواده هم‌خانه» باشیم و آنگاه معلوم نیست دامنه آن و زیان­‌هایش تا کجا کشیده خواهد شد.

گستردگی اخبار منتشر شده درباره این پدیده سبب شده حتی یک خبرگزاری روسی هم در گزارشی مستقل به آن بپردازد.
ایرنا برای راستی­‌آزمایی این گزارش­‌ها، موضوع را از چند مشاور املاک در تهران جویا شد؛ بر اساس یافته­‌ها «خانه­‌های اشتراکی» در محلاتی از تهران اجاره داده شده­‌اند که حد فاصل مناطق میانی و جنوبی هستند؛ از جمله مناطق نواب، توس، جیحون، کارون، مخصوص و ... که قیمت­‌ها پایین­‌تر از مناطق میانی و بالایی است و البته حساسیت­‌های مذهبی و سنتی مناطق جنوبی در آنجا کمتر به چشم می­‌خورد و یا امکان دوری از نگاه­‌های آشنا بیشتر است. نکته قابل تامل اینکه کرایه اشتراکی فقط مختص به خانواده­‌های آشنا یا فامیل نیست و گاه حتی دو خانواده کاملا غریبه نیر ناگزیر به سکونت اشتراکی در یک واحد شده­‌اند.

مستاجران می‌گویند توان پرداخت اجاره‌ها را ندارند، صاحبخانه‌ها هم می‌گویند هزینه‌ها بالا رفته و ما هم مجبوریم برای تامین مخارج خود اجاره‌ها را افزایش دهیم. وضعیتی که مستاجران را مجبور کرده یا منطقه خود را عوض کنند، یا خانه با متراژ کوچک‌تری اجاره کنند. برخی هم راه دیگری را انتخاب می‌کنند، اجاره اشتراکی خانه و گرفتن هم‌خانه.
برخی مجرد هستند و هم‌خانه مجرد پیدا می‌کنند که اجاره و پول پیش را تقسیم کنند. اما برخی دیگر یک خانواده چند نفره هستند که خانه را با یک خانواده دیگر اشتراکی اجاره می‌کنند.

سکونت دو خانواده در واحد ۷۰ متری

یکی از مشاوران املاک منطقه نواب می‌گوید: «در یک سال گذشته تقاضا برای گرفتن خانه اجاره‌ای با چند هم‌خانه افزایش داشته است. پولشان نمی‌رسد، دو یا سه نفری خانه می‌گیرند.»
مشاور املاکی دیگری می‌گوید: «تن‌ها افراد مجرد نیستند که دنبال اجاره خانه به صورت مشترک هستند. مستاجر متاهل هم داشتیم که با یک خانواده دیگر خانه اجاره کردند.» او می‌گوید: «دو خانواده متاهل که با هم ۶ نفر می‌شدند. یک خانه ۷۰ متری را ۳۰۰ میلیون تومان رهن کردند.»
از این موارد زیاد است و مربوط به یک شغل خاص هم نمی‌شود. درآمد‌ها دیگر کفاف هزینه‌ها را نمی‌دهد. هم کارگران مجبور به اجاره اشتراکی خانه هستند و هم پرستاران و دیگر کارمندان. به خصوص آن‌هایی که حقوق مصوب وزارت کار را می‌گیرند.

علی می‌گوید: «علی‌رغم میل باطنیم محبور شدم هم‌خانه بگیرم. چون اجاره‌خانه برای من که حقوق وزرات کاری می‌گیرم با این هزینه‌ها عملا غیرقابل پرداخت بود.» سهیلا نیز که تجربه مشابهی دارد، به تجارت‌نیوز می‌گوید: «برای اینکه بتوانم به آخر ماه برسم راهی جز هم‌خانه‌ای گرفتن نداشتم. یک خانه ۴۰ متری و دو میلیون و ۵۰۰ اجاره.»
یکی دیگر از مشاوران املاک محدوده جی می‌گوید: «از شغل‌های مختلف برای اجاره اشتراکی خانه مستاجر داشتیم. سه نفر که از کادر بیمارستان هستند با هم یک خانه ۴۰ متری اجاره کردند.»آن یکی مشاور املاک هم می‌گوید: «سه نفر کارگر که در باربری کار می‌کردند. ۶۰ میلیون تومان با دو میلیون اجاره را نمی‌توانستند پرداخت کنند. به زور خانه پیدا کردند.»
یکی دیگر از مشاوران املاک با اشاره به اینکه هزینه‌های زندگی بالا رفته، می‌گوید: «مراجعه‌کننده حسابدار داشتم که با هم‌خانه‌ای هم نمی‌توانست خانه اجاره کند. ۲۰ میلیون رهن داشتند و سقف توانایی پرداخت اجاره آن‌ها ۲ میلیون تومان بود. به آن‌ها پیشنهاد خوابگاه را دادم.»
بنابر اعلام مرکز آمار ایران تورم سالانه در چهارفصل منتهی به بهار ۱۴۰۰، نسبت به دوره مشابه سال قبل به ۶۰٫۴ درصد رسیده است.
اگرچه سال گذشته دولت اعلام کرد که برخی از مستاجران می‌توانند وام ودیعه مسکن بگیرند، اما این وام فقط مسکن کوتاه مدتی بود که درد اصلی مستاجران را درمان نمی‌کرد. مبلغ وام ودیعه برای شهروندان تهران ۷۰ میلیون تومان است. اما مشاوران املاک می‌گویند با این مبلغ نمی‌شود در تهران خانه رهن کرد و افراد باید به حاشیه تهران بروند.
البته با ۷۰ میلیون رهن در تهران هم خانه پیدا می‌شود. اما به شرط اینکه ماهانه حداقل ۴ تا ۵ میلیون تومان اجاره بدهید. دو برابر حداقل حقوق یک کارگر.

اجاره تخت در خوابگاه، یک میلیون!

اما موضوع این است که اجاره خوابگاه هم افزایش داشته است. اگر در مناطق متوسط به بالای تهران بخواهید خوابگاه اجاره کنید، برای یک تخت در یک اتاق چهار نفره حداقل باید ماهی یک میلیون تومان بدهید.
سمیرا می‌گوید: «نزدیک مرکز شهر ساکن خوابگاه بودم، در یک اتاق ۶ نفره. آنهم در این شرایط کرونا که جانمان در خطر است، برای یک تخت باید ۸۰۰ هزار تومان اجاره می‌دادیم.» البته آنطور که یک مسئول خوابگاه می‌گوید، مهرماه اجاره خوابگاه‌ها بیشتر می‌شود و این قیمت‌ها فقط تا پایان شهریور است.
بهنام هم که در خوابگاه بوده، می‌گوید: «اجاره یک تخت برای چند ساعت خواب و صبج دوباره دویدن برای کار تا آخر ماه، آنهم فقط برای اینکه خرج غذا و اجاره را بدهیم، یعنی فقط زنده بمانیم. ماهی یک میلیون تومان می‌دهم.»
مریم هم دنبال هم‌خانه است تا خانه‌ای اجاره کند: «مدتی است در سایت و آگهی‌ها دنبال یک هم خانه می‌گردم. از یک طرف در این شرایط کرونایی زندگی در خوابگاه خطرناک است، از طرف دیگر تنهایی نمی‌توانم اجاره را پرداخت کنم. مجبور هستم یک هم‌خانه پیدا کنم. آنهم در این سایت‌ها که هیچ شناختی نسبت به شخص ندارم!»
حالا باید دید آنطور که وزیر جدید راه و شهرسازی گفته تیغِ تیز بی‌سر و سامانی اجاره‌خانه را از گلوی نحیف اقشار آسیب‌پذیر برمی‌دارد یا نه!
اما فقط اجاره اشتراکی خانه در تهران رواج ندارد. مردم از خرید خانه ناامید شده‌اند، اما برای حفظ ارزش پولشان خانه را به صورت اشتراکی می‌خرند. بسته به پولی که دارند یک یا دو دانگ یک خانه را می‌خرند.